Dasturiy injiniring va raqamli iqtisodiyot

 
4. Asosiy huquq va erkinliklarning o‘ziga xos xususiyati  nimadan iborat? 
Shaxs va davlatning o'zaro majburiyatlari konstitutsiyada asosga qurilgan. 
Konstitutsiya, shaxs va davlat munosabatlarining asosiy tamoyillarini, davlat 
organlarining fuqarolarga va shaxsga qarshi yukumliliklarini belgilayadi. Bu 
majburiyatlarni quyidagilarga misol qilib keltirish mumkin: 
1. Huquq va erkning himoyasi: Konstitutsiya, shaxsga huquq va erkning 
himoyasini ta'minlash majburiyatini o'z ichiga oladi. Davlat organlari, shaxsga 
qarshi huquq va erkning himoyasini ta'minlash, adolatli ko'rish, 
diskriminatsiya va zulmni cheklash majburiyatiga ega bo'ladi. 
2. Qonunlarga rioya qilish majburiyati: Konstitutsiya, shaxslarga qonunlarga 
rioya qilish majburiyatini ta'minlayadi. Shaxsning qonunlarga rioya qilishi, 
qonunlarni bajarish, davlatning xizmatlaridan foydalanish, vergi to'lash va o'z 
yukumliliklarini bajargan bo'lishi shartlarida davlat organlarining yuqori 
darajada himoya qilinadi. 
3. Davlat organlarining himoyasi: Konstitutsiya, davlat organlarining shaxsga 
qarshi majburiyatini ham ta'minlayadi. Davlat organlari shaxsning xavf-
xatarlardan himoya qilinishini, adolatli muomala qilinishini, murojaat etish 
imkoniyatini, shikoyatlarini tinglash majburiyatiga ega bo'ladi. 
4. Davlat xizmatlaridan foydalanish majburiyati: Konstitutsiya, davlat 
xizmatlaridan foydalanish majburiyatini belgilayadi. Shaxs, qonuniy tartibda 

---

davlat xizmatlaridan foydalanish, davlat tomonidan taqdim etilgan 
imtiyozlardan va imkoniyatlardan foydalanish majburiyatiga ega bo'ladi. 
5. O'zaro samarali aloqalar majburiyati: Konstitutsiya, shaxs va davlat 
munosabatlarida o'zaro samarali aloqalar majburiyatini ham ta'minlayadi. Bu 
aloqalar, shaxs va davlat organlari o'rtasidagi murojaat va maslahatlashish 
imkoniyatini, shaxsning fikr birligiga qatnashish va siyosiy jarayonlarga 
qatnashish imkoniyatini kuchaytiradi. 
Konstitutsiya, shaxs va davlat munosabatlarining asosiy tamoyillarini va 
majburiyatlarini ta'minlayarak, shaxs va davlatning o'zaro munosabatlarini huquqiy 
va siyosiy tartibda belgilayadi. Bu majburiyatlar davlat organlarini shaxsga 
javobgar, huquqiy va adolatli bo'lishga, shaxsning esa davlatga rioya qilish, 
qonuniy tartibni ta'minlash va davlat bilan o'zaro samarali hamkorlikda 
qatnashishga majbur etadi. 
Asosiy huquq va erkinliklarning o‘ziga xos xususiyati nimadan iborat Assistant Poe 
Asosiy huquq va erkinliklarning o'ziga xos xususiyatlari quyidagilardan iborat 
bo'ladi: 
1. Unversal: Asosiy huquq va erkinliklar, butun insonlarga, ijtimoiy, etnik, dini, 
jinsiy va boshqa turdagi farqlarga qarab, barcha insonlar uchun o'zga xosdir. 
Bu huquq va erkinliklar, barcha insonlarga adolat, barqarorlik va teng 
muomala prinsiplariga asoslanganligini anglatadi. 
2. Qaytarilmasdan beriladigan: Asosiy huquq va erkinliklar, insonlarga tabiiy 
sifatida, tug'ilganlikdan boshlab, umrning oxirigacha qadar bo'lgan vaqtda 
berilgan. Bu huquq va erkinliklar, insonlarni davlat va sog'lom jamiyat 
tomonidan taqdir etilgan va cheklanmasligini ifodalaydi. 
3. Buzilmaslik: Asosiy huquq va erkinliklar, insonlar tomonidan istisno emas, 
balki qotishmaslikka majbur qilingan. Bunday huquq va erkinliklar, qonunlar, 

---

qoidalar, siyosiy tizimlar va ijtimoiy muhofaza tomonidan cheklanmaslikka 
himoya qilinadi. 
4. Birlashuvchi: Asosiy huquq va erkinliklar, bir-biriga bog'liq va birlashuvchi 
xususiyatlarga ega bo'lgan. Bu huquq va erkinliklar, bir-birini 
takomillashtiradi va qo'llab-quvvatlaydi. Masalan, ifoda erkinligi va madaniy 
huquq, adolat va erkinlik, hayot, erk va xavfsizlik huquqlari kabi o'zaro 
bog'liqlikka ega bo'lgan huquq va erkinliklardir. 
5. Cheklanmaslik: Asosiy huquq va erkinliklar, davlat tomonidan cheklanmaslik 
prinsipiga asoslanadi. Bunday huquq va erkinliklar, davlat organlari, shaxslar 
yoki toplumning boshqa a'zolarining ta'siri yoki qarashlari bilan 
cheklanganda ham muhofaza qilinadi. Bu, insonlarga qarshi zulm, ziddiyat, 
diskriminatsiya va boshqa xavf-xatarlardan himoya qilishni ta'minlaydi. 
Asosiy huquq va erkinliklarning uchraydigan xususiyatlari, insonlardagi asliy 
erkinlik va haysiyatni ta'minlashga, adolat va barqarorlik prinsiplarini o'z 
ichiga oladi. Ular insonlarni qadrlaydi, himoya qiladi va ijtimoiy tarqatish 
uchun asosiy qo'llanmalardir.