Dasturiy mahsulotlarning rivojlanish tendensiyasi

2.Dasturiy mahsulotlarning sinflari
Utilitar dasturlar (o‘zi uchun dasturlar) shu dasturlami ishlab chiqaruvchilar ehtiyojini qondirish uchun moijallangan. Ko‘proq utilitar dasturlar maiumotlami qayta ishlash texnologiyasida servis rolini bajaradi yoki keng tarqalish uchun m oijallanm agan funksional vazifalami hal etish dasturlari boiadi.Dasturiy mahsulotlar foydalanuvchilar ehtiyojlarini qondirish, keng tarqatish va sotish uchun moijallangan. Hozirgi paytda dasturiy mahsulotlami ochiq (legal) tarqatishning boshqa variantlari ham mavjud, ular yalpi (global) va mintaqaviy kommunikatsiyalardan foydalanish bilan yuzagа keladi:
• freeware — erkin tarqatiladigan foydalanuvchining o ‘zi qo’lab-quwatlaydigan bepul dasturlar, u bularga zarur o‘zgartirishlar kiritishga haqli.
• shareware — notijorat (shartli — toiovsiz) dasturlar, ulardan odatda toiovsiz foydalanish mumkin. Bunday mahsulotlardan doimiy foydalanilganda muayyan miqdorda badal toianadi.Bir qator ishlab chiqaruvchilar OEM — dasturlar (Original Equipment Manufacturer), ya’ni kompyuterlarga o ‘rnatilgan hisoblash texnikasi bilan birgalikda keltirilgan maxsus dasturlardan foydalanadi.
Dasturiy mahsulot foydalanishga tegishli ravishda tayyorlanishi, zarur texnik hujjatlarga ega boiishi, shuningdek davlat ro'yxati kodi mavjud bo'lishi lozim. Faqat shunday sharoitlardagina yaratilgan dasturiy majmua dasturiy mahsulot deb nomlanishi mumkin.Dasturiy mahsulot — sanoat mahsulotining istalgan turi kabi realizatsiyaga tayyorlangan ommaviy ehtiyojli muayyan muammo (vazifani)ni hal etish uchun o‘zaro bogiangan dasturlar majmuasidir.Dasturiy mahsulotlar quyidagicha yaratilishi mumkin:
• buyurtmaga ko‘ra individual ishlanma;
• foydalanuvchilar orasida ommaviy tarqatish uchun ishlanma. Individual ishlanmada firma-ishlab chiqaruvchi muayyanbuyurtmachi uchun ma’lumotlami qayta ishlash o'ziga xosligini hisobga oluvchi dasturiy mahsulotni yaratadi.Dasturiy mahsulot dasturlashtirishning zamonaviy asbobsozlik vositalari qoilangan holda loyiha ishlarini bajarish sanoat texnologiyasi asosida ishlab chiqiladi. Uning o'ziga xosligi axborot va asbobsozlik vositalaridan foydalanishni qayta ishlash xususiyatiga bogiiq holda algoritm va dasturlami ishlab chiqish jarayoniningnoyobligidadir. Dasturiy mahsulotlami yaratishga ko‘plab mehnat, moddiy, moliyaviy zaxiralar talab etiladi, yuqori malakali mutaxasislar zarur.
Dasturiy mahsulotni tayyorlash (kuzatish) — dasturiy mahsulotning ishga layoqatliligini qo’lab-quwatlash, unga yangi versiyalar, o‘zgartirishlar kiritish, topilgan xatolarni to‘g‘rilash va hokazolami o‘z ichiga oladi. Dasturiy mahsulotlar an’anaviy dasturiy mahsulotlardan farqli ravishda dasturlami yaratishda beriladigan sifat xususiyatlarining qat’iy belgilangan turkumiga ega emas yoki bu xususiyatlami oldindan aniq ko‘rsatish yoki baholash mumkin emas. Chunki dasturiy vosita ta’minlaydigan bir xil qayta ishlash vositalari turli ichki ishlanmalarga ega boiishi mumkin. Hatto dasturiy mahsulotlami ishlab chiqishga sarflanadigan vaqt va xarajatlami ham oldindan katta aniqlikda belgilash mumkin emas. Dasturlaming asosiy tavsiflari quyidagilar:
• algoritmik murakkablik (axborotni qayta ishlash algoritmlari mantiqi);
• qayta ishlashning amalga oshirilgan vazifalari ishlanmalarining tarkibi va chuqurligi; qayta ishlash vazifalarining to‘laqonligi va tizimliligi;
• dasturlar fayllarining hajmi;
• dasturiy vosita tomonidan qayta ishlashning operatsion tizimi va texnik vositalarga talablar;
• diskli xotira hajmi;
• dastumi tushirish uchun operativ xotira oicham i;
• protsessorlar turlari;
• operatsion tizimga oid yangi fikrlar;
• hisoblash tarmoqlarining mavjudligi va boshqalar. Dasturiy mahsulotlaming sifat ko'rsatkichlari xilma-xil, ularquyidagi jihatlarda aks etadi:
• dasturiy mahsulotni qanchalik yaxshi (oddiy, ishonchli, samarali) foydalanish mumkinligi;
• dasturiy mahsulotdan foydalanish shart-sharoitlari.
Harakatchanlik dasturiy mahsulotlarda maiumotlami qaytaishlash tizimining texnik majmuasi, operatsion muhit, m aium ot