“davlat tili haqida”gi qonunda hujjat yuritishga oid moddalar tahlili, amaliyoti va muammolari

“davlat tili haqida”gi qonunda hujjat yuritishga oid moddalar tahlili, amaliyoti va muammolari

ToshDO`TAU O`zbek filologiyasi fakulteti

101-guruh talabasi Davronova Gulasalning

Davlat tilida ish yuritish fanidan mustaqil ishi

Kirish:

Davlat tilida ish yuritish fani bir qancha masalalarni o'rgangani kabi davlat tili to'g'risidagi bir qonunni ham o'rganadi. Hozir biz ikki yildagi qonunni bir nechta tahlil bilan ko'rib chiqamiz.

Reja:

• 1."Davlat tili haqida"gi qarorni chuqur o‘rganib chiqish;
• 2. Bu qarorda muofiq yangi va eski qarorlarni taqqoslash;
• 3. Bu moddalarni amalda bajarilayotganini koʻrib chiqish;

Kalit so‘zlar:

• "Davlat tili haqida"gi qonun, 1989-yildagi moddalar, yangi tahrir(1995) , hujjat yuritish, va uning amaliyoti, muammolari;

Moddalar tahlili

"Davlat tili haqida"gi qonun va uning yangi tahriri qiyoslab o‘rganamiz ,ish yuritishga doir moddalar tahlili
1989
1995

O‘zbekiston respublikasining qonuni o‘zbekiston respublikasining davlat tili to‘g‘risida

• O‘zbekiston Respublikasining 1991-yil 30-sentabrdagi 364-XII-son «O‘zbekiston SSR Konstitutsiyasi (Asosiy Qonuni)ga o‘zgartishlar kiritish to‘g‘risida»gi Qonuniga muvofiq mazkur Qonunning nomidagi hamda matnidagi «O‘zbekiston SSR» degan so‘zlar tegishli kelishikdagi «O‘zbekiston Respublikasi» degan so‘zlar bilan almashtirilgan.

• O‘zbekiston Respublikasining 1995-yil 21-dekabrdagi 167-I-son «O‘zbekiston Respublikasining davlat tili haqida»gi Qonunga o‘zgartishlar va qo‘shimchalar kiritish to‘g‘risida»gi Qonuniga muvofiq yangi tahrirda qabul qilingan.

O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining 1995-yil 21-dekabrdagi 168-I-sonli qarorining 2-bandiga muvofiq mazkur Qonunning 9- va 10-moddalari 2005-yil 1-sentyabridan e'tiboran kuchga kiradi.
1-modda.
O‘zbekiston Respublikasining davlat tili o‘zbek tilidir.
1-modda.
O‘zbekiston Respublikasining davlat tili o‘zbek tilidir.
O‘zbekiston Respublikasi o‘zbek tilini butun choralar bilan rivojlantiradi va uning siyosiy, ijtimoiy, iqtisodiy va madaniy hayotning barcha sohalarida amal qilishini ta'minlaydi.
O‘zbekiston Respublikasi hududida rus tilini SSSR xalqlarining millatlararo muomala tili sifatida rivojlantirish va undan erkin foydalanish ta'minlanadi.
Milliy va rus, rus va milliy tillarda muloqot qilishni rivojlantirish uchun qulay shart-sharoit yaratiladi.
O‘zbekiston Respublikasi o‘z hududida yashab turgan barcha millat va elatlar tillarining erkin amal qilishini ta'minlaydi, ushbu tillar ravnaq topishi, ularga hurmat bilan munosabatda bo‘linishi uchun tegishli sharoit yaratadi
modda
Xulosa qilib aytadigan bo`lsak,1989-yil qaroriga muofiq 1-moddadada keltirilgan ayrim qismlar 1995-yilda qabul qilingan qarorda tashlab ketilgan. chunki biz mustaqillikka erishganimizdan so`ng SSR tarkibidan chiqdik va o`z tilimizga ega bo`ldik. 1989-yildagi qarorga ko`ra asosiy aloqa tili rus tili bo`lib uni rivojlantirish aholi o`rtasida keng yoshishni maqsad qilib olingan.Ammo mustaqillikdan so`ng o`z tilimizga ega bo`lganimizni ko`rishimiz mumkin.
8-modda.
O‘zbekiston Respublikasidagi korxona, muassasa va tashkilotlarda hisob-kitob, statistika va moliya hujjatlari respublika davlat tilida, shuningdek millatlararo muomala tilida tayyorlanadi, respublikadan tashqariga jo‘natiladigan hisobot va moliya hujjatlari esa rus tilida yoki tegishli tomonga maqbul tilda yoziladi (1989)
8-modda.
O‘zbekiston Respublikasining qonun hujjatlari, davlat hokimiyati va boshqaruv organlarining boshqa hujjatlari davlat tilida qabul qilinadi va e'lon etiladi. Bu hujjatlarning tarjimalari boshqa tillarda ham e'lon qilinadi.
Mahalliy hokimiyat va boshqaruv organlarining hujjatlari davlat tilida qabul qilinadi va e'lon etiladi. Muayyan millat vakillari zich yashaydigan joylarda mahalliy hokimiyat va boshqaruv organlarining hujjatlari respublika davlat tilida hamda mazkur millat tilida qabul qilinadi va e'lon etiladi.(1995)
Bu ikki yilda qabul qilingan qarorlarga keladigan boʻlsak avvalo yillarda davlat tili sifatida rus tilida va oʻzbek tilida amalga oshirilgan boʻlsa, hozirgi kunda davlat ish qogʻozlari faqat oʻzbek tilida amalga oshirilayotganini koʻrishimiz mumkin. Bu bilan barcha ish joylarida asosiy muloqat vositasi bu oʻzbek tilidir.
23-modda.
O‘zbekiston Respublikasida pochta-telegraf xabarlari grajdanlarning xohishiga ko‘ra respublika davlat tili yoki rus tilida rasmiylashtiriladi.(1989)
18-modda.
Pochta-telegraf jo‘natmalari davlat tilida yoki fuqarolarning xohishiga ko‘ra — boshqa tilda amalga oshiriladi.(1995)
18-23- moddalarda koʻrib turganimizdek pochta teligraf xabarlari haqida gap ketgan. 1989-yilgi qarorga eʼtibor bersak davlat tilida yoki rus tiliga boʻlishi aytib oʻtilmoqda. Koʻrib turganingizdek, bu davrda koʻp joyda ruslarning ustun tarafi borligini koʻrishimiz mumkin. Yangi tahrirda esa davlat tili yoki kerakli tilga tarjima qilinsin deb oʻtilgan.
Koʻrib oʻtgan misollar tahlilini koʻrib chiqdik 1989-yildagi Til toʻgʻrisidagi qonunning yangi tahrirdagisi bilan farqli va oʻxshash jihatlari mavjud. Va yana shuni koʻrishimiz mumkinki moddalarning qisqarishi va asosiy moddalarni saqlanib qolganligini koʻrishimiz mumkin

Foydalanilgan adabiyotlar:

• Davlat tilidagi qonun (1995) Yangi tahrir
• Davlat tilidagi qonun (1989)
• Davlat tilida ish yuritish (2020) M.Aminov, A.Madvaliyev, N.Mahkamov,

O‘zbekiston nashriyoti.

e`toboringiz uchun rahmat
Tekshirdi: To'lqin Tog'ayev