Davriy kasrlar O’nli kasrlar ustida arifmetik amallarni bajarish algoritmi

11-Amaliy. O‘nli kasrlar va ular ustida arifmetik amallarni bajarish algoritmi.
Amaliy mashg’ulotining rejasi.

1. 
   O’nli kasrlar va ularning xossalari.
   
2. 
   Davriy kasrlar
   
3. 
   O’nli kasrlar ustida arifmetik amallarni bajarish algoritmi.
   

Maxraji 10 yoki 10ning darajalaridan iborat kasr o’nli kasr deyiladi.
Masalan: ,…
Qoida: Oddiy kasrni o’nli kasr ko’rinishida yozish uchun uning suratini maxrajiga bo’lish kerak.
Masalan:
Qoida: O’nli kasrni oddiy kasr ko’rinishida yozish uchun uning o’qilish tartibiga rioya qilgan holda yozish kerak.
Masalan: nol butun o’ndan bir, demak:
- ikki butun yuzdan bir -
Oddiy kasrlarni o’nli kasr ko’rinishida yozganimizda ba’zan bir xil son takrorlanib keladi. Masalan: bunda 3 davr deyiladi va kabi yoziladi. Uni sof davriy kasr deyiladi.
Shunday xollar ham borki davr verguldan keyin darrov boshlanmaydi.
Masalan: bu kasrni nol butun davrgacha 2, davrda 7 deb o’qiladi.
Bunday sonlar aralash davriy kasrlar deyiladi.
1-qoida: Sof davriy kasrni oddiy kasr ko’rinishida yozish uchun davrdagi son nechta raqamdan iborat bo’lsa, shuncha 9 ni maxrajga yozib, suratiga davrning o’zini yozish kifoya.
Misollar: ;
2-qoida: Aralash davriy kasrni oddiy kasr ko’rinishida yozish uchun maxrajga kasrning davrida nechta raqam bo’lsa, shuncha 9 va davrgacha nechta raqam bo’lsa, shuncha nol (9 dan keyin) yozish kerak. Suratda esa verguldan keyingi sonlardan (davrga e’tibor qilmay) davrgacha bo’lgan sonni ayirib yozish kerak.
Misollar:

Yangi mavzuni mustahkamlashga oid misollar:

1. 
   Quyidagi sonlarni davriy o’nli kasr ko’rinishida yozing:
   

2. 
   Davriy o’nli kasrlarni oddiy kasrga aylantiring:
   
   1. 
      0.(3) d) 0.71(23) f)13.0(48)
      
   2. 
      0.3(2) e) 11.(75) g) 0.(4)
      

3. 
   Ifodaning qiymatini toping:
   

a) ;
b) ;
c) ;
d) ;

Test savollari:

1. ni hisoblang.
a) b) 9 c) e) 27
2. ni hisoblang.
a) b) c) e)
3. ni hisoblang.
a) b) c) e)
4. ni hisoblang.
a) -14.5 b) -8 c) 14.5 e) -10
5. ni hisoblang.
a) -3 b) 3 c) -2.5 e) 2.5

6. ni hisoblang.

a) b) 4 c) e) 2

7. ni hisoblang.

a) 0.99 b) 0.099 c) 0.022 e) 0.0099
8. ni hisoblang.
a) b) c) e)
9. ni hisoblang.
a) -8 b) 6 c) -3.6 e) 8

10. ni hisoblang.

a) 11 b) c) e) 21
Blits-so’rov savollari
1.O`nli kasrga ta’rif bеring.
2.Musbat ratsiоnal sоnlarning o`nli kasr ko`rinishidagi yozuvini yozib ko`rsating.
3.Qisqarmas kasrni o`nli kasrga aylantirishda zaruriy va yetarli shartlar to`g`risidagi tеоrеmani aytib isbоtlab bеring.
4.O`nli kasrlar ustida amallar bajarishning algoritmlarini aytib bеring.
5.Chеksiz davriy o`nli kasrlarni misоllar yordamida tushuntiring.
6.Sоf va aralash davriy o`nli kaslarni misоllar yordamida tushuntiring.
7.Kasrni chеksiz davriy o`nli kasr ko`rinishida ifоdalash shartlarini aytib bеring.
8.Chеksiz davriy o`nli kasrni оddiy kasrga aylantirishni misоllar yordamida tushuntiring