Uglerod keng tarqalgan kimyoviy elementlar jumlasiga kiradi, u ko’p noorganik va organic moddalar tarkibiga kiradi. Uglerod minerali ko’proq karbonatlar holida uchraydi: Na2CO3 × 10H2O – soda, Na2CO3 × CaCO3 × 2H2O – pireonit. MgCO3 - magnezit, MgCO3 × CaCO3 – dolomit, CaCO3 – viperit va temir shpati – FeCO3. MnCO3, ZnCO3 – marganes va rux shpati holatida uchraydi. Shuningdek suvni tarkibida kalsiy va magniy gidrokarbanatlari holatida uchraydi IV a guruh elementlari KREMNIY Si – eng ko’p tarqalgan ximiyaviy element. SiO2 – qumtuproq. NaAlSi2O8 – albast, KAlSi3O8 – ortoklaz, Al2O3·2SiO2·2H2O– kaolin, NaAlSiO4 – nefelin, Mg3Si2O7·2H2O – asbest. Fizik xossalari: Si 2 allotropik modifikatsiyada uchraydi: 1) kristall; 2) amorf. 1. Kristall. Si – to’q kulrang modda (oktaedr) d = 2,328. T = 1423°C; elektr tokini o’tkazadi. 2. Amorf. Si – qo’ng’ir poroshok, ximiyaviy aktiv. Kimyoviy xossalari: kuchli oksidlovchi, galogenlar, O2, S, Si qaytaruvchi. Si + 2F2 = SiF4 Si + 2Cl2 = SiCl4 Si + O2 = SiO2 3Si + 2N2 = Si3N4 Si + C = SiC Si + 3B = SiB3 IV a guruh elementlari Si ftorid kislotada eriydi: Si + 4HF = SiF4 + 2H2 Ishqoriy eritmalarda Si erkin H2 bilan kremniy kislotasining tuzlarini hosil qiladi: Si + 2NaOH + H2O = Na2SiO3 + 2H2 2Mg + Si = Mg2Si Si metallar bilan silitsidlar hosil qiladi., bu karbidlarga o’xshaydi. Karbid kremniy SiC d=3,17 qattiqligi jihatidan olmosga yaqin. SiC – karborund t = 1830°C, juda chiroyli kristall. 3C + SiO2 = 2CO + SiC Uglerodning Yer qobig‘idagi miqdori 0,023% ni tashkil qiladi. Atmosferasida karbonat angidrid uchraydi, u o‘simliklarning yashil barglarida fotosintezlanib, turli xildagi uglevodlarga aylanadi: 6CO2 + 6H2O = C6H12O6 + 6O2 Dengiz osti kemalari va orbital stantsiyalarda, odatda , natriy peroksid va karbonat angidrid reaktsiyasi natijasida hosil bo’ladi : 2Na2O2 + 2CO2 → 2Na2CO3 + O2↑ Yutilgan karbonat angidrid va ajralib chiqqan kislorod hajmlari muvozanatini saqlash uchun unga kaliy superoksidi qo’shiladi . Og’irlikni kamaytirish uchun kosmik kemalar ba’zan litiy peroksiddan foydalanadilar . E’tibor uchun Rahmat
Do'stlaringiz bilan baham: |
