Ishlab chiqarish hajmi yuzasidan unchalik katta bo‗lmagan yoki bir xil turdagi mahsulot ishlab chiqaradigan xo‗jalik yurituvchi subyekt yaxlit holga keltirilgan tizimdan foydalanadi. Avtonom tizim – tizimli va muammoli hisoblarning alohida-alohida tuzilishi bilan ifodalanadi. Moliyaviy va boshqaruv hisobi o‗rtasidagi aloqa bir xilda nomlangan juft nazorat hisobvaraqlari yordamida amalga oshiriladi. Xarajatlar operativligi (tezkorligi) bo‗yicha tizimlar quyidagilarga bo‗linadi: amaldagi (oldingi, tarixiy) xarajatlar hisobi tizimi va standart (me‘yorlashtirilgan) xarajatlar hisobi tizimi. Xarajatlar operativ (tezkor)ligi – samaradorlikni oshirishga qaratilgan tizimning amaliy natija beruvchi omillaridan biridir. Amaldagi (oldingi) xarajatlar hisobi tizimi muayyan turdagi tayyor mahsulot birligini sotishdan olingan daromadlar va amaldagi tannarxni aniqlash uchun sotilgan mahsulot tannarxi va foydani hisoblashga doir ma‘lumotlarni shakllantirishdan iborat. - Ishlab chiqarish hajmi yuzasidan unchalik katta bo‗lmagan yoki bir xil turdagi mahsulot ishlab chiqaradigan xo‗jalik yurituvchi subyekt yaxlit holga keltirilgan tizimdan foydalanadi. Avtonom tizim – tizimli va muammoli hisoblarning alohida-alohida tuzilishi bilan ifodalanadi. Moliyaviy va boshqaruv hisobi o‗rtasidagi aloqa bir xilda nomlangan juft nazorat hisobvaraqlari yordamida amalga oshiriladi. Xarajatlar operativligi (tezkorligi) bo‗yicha tizimlar quyidagilarga bo‗linadi: amaldagi (oldingi, tarixiy) xarajatlar hisobi tizimi va standart (me‘yorlashtirilgan) xarajatlar hisobi tizimi. Xarajatlar operativ (tezkor)ligi – samaradorlikni oshirishga qaratilgan tizimning amaliy natija beruvchi omillaridan biridir. Amaldagi (oldingi) xarajatlar hisobi tizimi muayyan turdagi tayyor mahsulot birligini sotishdan olingan daromadlar va amaldagi tannarxni aniqlash uchun sotilgan mahsulot tannarxi va foydani hisoblashga doir ma‘lumotlarni shakllantirishdan iborat.
- Standart xarajatlar hisobi tizimi quyidagilarni o‗z ichiga oladi: materiallarni, asosiy vositalarni sotib olish va ishlatish xarajatlari bo‗yicha, mehnat xarajatlari, yoki hujjatlari xarajatlari bo‗yicha standartlarni ishlab chiqishni, me‘yoriy xarajatlar bo‗yicha tannarx kalkulyatsiyasini va normativlardan hamda smetalardan chetlanishlarni ko‗rsatgan holda amaldagi xarajatlarni tuzish. Jahon amaliyotida bunday tizim ―standart-kost‖ deb yuritiladi. U tannarxni shakllantirish bo‗yicha nazoratning tezkorligiga va, zaruriyat tug‗ilganda, uning jarayonlarini tartibga solishga yo‗naltirilgan.
Do'stlaringiz bilan baham: |
