Deutsche crammatik in übungen

(ЭРГА Ш ГАПЛИ ҚЎШ М А ГАП)
A b s c h n it t 1.
1. Das S a tz g efü g e b esteh t aus 
e in e m H a u p ts a tz u n d e in e m  
o d er m e h r e r e n N a b e n sä tz e n . 
D er H au ptsatz hat den gram m a­
tischen Bau eines selb stän d igen  
S atzes, der N e b en sa tz ist dem 
H a u p ts a tz g r a m m a t i s c h u n t e r ­
geordnet.
Theoretischer Teil.
1. Эргаш гапли қўшма гап бир 
бош гапдан ва унга эргашиб 
келган бир ёки бир нечта эр- 
гаш гаплардан ташкил топади.
Бош гап грам м а ти к жиҳатдан 
мустақил, эргаш гап эса бош 
гапга тобе бўлиб келади.
der H aupts atz — б о ш г ап der Nebensatz. — э р г а ш гап 
W ir wissen, daß Naw oij im Jahre 1441 geboren wurde.
der H aupts atz — б о ш r a n
Ich lese je tzt das Buch,
d e r N e b e n s a t z — э р г а ш ra n
das du mir geschenkt hast.
DIE WORTFOLGE IM NEBENSATZ. 
(ЭРГА Ш ГАПЛАРДА СЎЗ ТА РТИ БИ )
1. Die W ortfolge im N ebensatz 
unterscheidet sich von der Wort­
folge in einem selbständigen Satz, 
a) d a s f i n i t e V e r b s t e h t im 
N ebensatz a n d er le tz te n S telle. 
W e nn das P rä d ik a t des N e b e n ­
satzes aus zwei o d e r m e hre re n 
Teilen besteht, so steht der in fi­
nite Teil des Prädikats vor dem  
finiten T eil.
1. Эргаш гаплардаги сўз тарти- 
би мустақил гагшардаги сўз тар- 
тибидан катта ф а р қ қилади.
а) Эргаш гапнинг кесим и до и - 
мо г а п н и н г о х и р и д а келади. 
Агар кссим и кки ёки ундан ор- 
т и қ қ и с м д а н и б о р а т б ў л с а , 
у н и н г ў з г а р м а й д и г а н қ и с м и
ў згара ди г ан қ и с м и д а н олдин 
келади.
Ich weiß, daß er heute zu mir kom m t.
Er kom m t heute zu m  Unterricht nicht, weil er k ran k ist.
Wir hoffen, daß unse re Gru ppe die P rüfungen gut b estehen wird.
b) Das trennbare Präfix wird im 
б) Ажраладиган одд қўшимча-
Nebensatz vom Verb nicht getrennt. 
лар ф еьлдан аж ралм аган ҳолда
қўлланади.

---

Karim sagt, d aß der Schnellzug rechtzeitig ankom m t.
Wir wissen, d aß das özbekische Volk ein neues Leben au fb aut.
c) S ich steht im Nebensatz gleich 
nach dem Subjekt, wenn das Sub­
j e k t durch ein Pronom en ausge­
drückt ist;
c) Arap эргаш гап н и н г эгаси 
о л м о ш б и л а н и ф о д а л а н г а н
бўлса, sich бевосита ундан ке- 
йин туради:
Halim a sagt, daß sie sich sehr für die deutsche S prache inte­
ressiert.
Sich steht im Nebensatz unmittel­
bar nach der Konjunktion, wenn 
das Subjekt des N ebensatzes ein 
Substantiv ist.
Arap эргаш гап н и н г эгаси от 
билан и ф о д а л а н г а н бўлса, у 
ҳолда sich бевосита бо ғл о вч и - 
дан к ей и н туради.
Der Arzt sagt, daß sich der Kranke heute besser fühlt.
d) W e nn die Negation n ich t den 
g a n z e n N e b e n sa tz verneint, so 
steht sie vor dem Prädikat.
d) Nicht ипкор сўзи бутун эр- 
гаш гапни и н к о р эти б келса, 
у кесимдан олдин туради.
Er sagt, daß die Konferenz heute nicht stattfindet.
2. D e r N ebensatz kann mit dem 
Hauptsatz ohne Konjunktion ver­
bunden werden. In diesem Fall hat 
man im Nebensatz die W ortfolge 
wie im einfachen Satz.
2. Э ргаш гап бош гап билан 
боғловчисиз қам алоқага кири- 
ш и м у м к и н . Б у н д а й п а й т д а
э р г а ш г а п н и н г с ў з т а р т и б и
содда гаплардагидек бўлади.
Ich weiß, er ist fleißig. D ie Freunde schreiben, sie haben die 
Ferien gut verbracht.