Dgdfgfsdg

Turon Zarmed

Universiteti

Boshlang’ich ta’lim

fakulteti 4-10-guruh

Talabasi Ashurova

Feruzaning Ona tili va o’qish

savodxonligi fanidan

tayyorlagan taqdimoti

DARS: ONA TILI DARS TURI: MA’RUZA

MAVZU:

Ona tilining vokalizmi

Dars shiori:

Ilmdan yaxshiroq

hazina bolmas,

Qoingizdan kelganicha,

Yig’a olsangiz bas!

REJA:

1.Fonetika haqida ma’lumot.

2.Unli tovushlar vokalizmi.

3.Urg’u va bo’g’in haqida malumot.

Ta’lim metodi : Ma’ruza, tushuntirish, suhbat,
munozara,
dasturlashtirilgan topshiriqlar, Savol -javob,
kitob bilan ishlash

Tayanch tushunchalar:

• Fonetika (yunoncha: phonetikos — tovushga, tovush chiqarishga oid; tovushli, ovozli) — 1) tilshunoslikning nutq tovushlarining hosil boʻlish usullarini va akustik xususiyatlarini; boʻgʻin, nutqning pauza bilan ajraluvchi qismlarini oʻrganuvchi boʻlimi.

Tarqatma materiallar:

• Fonetika qaysi sozdan olingan?
• A. Lotincha.
• B.yunoncha.
• C. Arabcha
• 1.Urg`u so`z yasovchi qo`shimchalarga tushgan qatorni belgilang. 1) terma (ot), 2) bostirma (ot), 3) gapirma (fe`l), 4) isitma (fe`l), 5) qovurma (sifat), 6) qaynatma (fe`l)
• A. 1,2,3,4
• B. 3,4,6
• C. 1,2,3,5
• D.1,2,5,6

Qaysi unlini talaffuz etganingizda og`iz katta ochiladi va til yotiq holda pastgi jag` ustida yotadi?

A) A

B) I

C) U

D) E

UNLI TOVUSHLAR

UNLI TOVUSHLAR

Undosh tovushlar — ogʻiz va boʻgʻiz boʻshligʻida turli toʻsiqlarga uchrab paydo boʻladigan, tarkibi faqat shovqindan yoki ovoz va shovqindan iborat tovushlar. Ularning talaffuzida havo oqimi sirgʻalib yoki portlab chiqadi. Bu havo oqimi un paychalarini titratib yoki titratmay oʻtadi. Natijada turli jihatdan birbiridan farqli Undosh tovushlar hosil boʻladi. Dunyodagi har bir til oʻziga xos undoshlar tizimiga ega.

Urg’u va bog’in

Urg’u va bog’in

• Bo’g’in va uning turlari
• O‘pkadan chiqayotgan havo to‘lqiniga bir zarb berish bilan aytiladigan tovush yoki tovushlar yig‘indisi bo‘g’in deyiladi: ki-tob-lar, o-i-la. Unli tovush bilan tugagan bo‘g’in ochiq, undosh bilan tugagan bo‘g’in yopiq bo‘g’in deyiladi. Yopiq bo‘g’in: daf-tar, gul-don. Ochiq bo‘g’in: o-i-la, to-la.

Bo‘g’inning amaliy ahamiyati

• Bo‘g’inning amaliy ahamiyati
• Bo‘g’inning amaliy ahamiyati quyidagilarda namoyon bo‘ladi:
• 1) yozuvda bir satrga sig‘may qolgan so‘z keyingi qatorga bo‘g’in asosida ko‘chiriladi;
• 2) birinchi sinf o‘quvchilarini o‘qish va yozishga o‘rgatish bo‘g’in asosida amalga oshiriladi;
• 3) she’riy misralarda bo‘g’inlar soni teng bo‘ladi.

Urg‘u va uning turlari

• Urg‘u va uning turlari
• So‘z bo‘g’inlaridagi unli tovushlardan birining yoki gap tarkibidagi ayrim so‘zning boshqalariga nisbatan kuchliroq ovoz bilan aytilishi urg‘u deyiladi. Urg‘u yozuvda (‘) belgisi bilan ifodalanadi: bola, paxta, yumshoq. So‘zning urg‘u tushgan bo‘g’ini urg‘uli bo‘g’in, qolganlari urg‘usiz bo‘g’in deyiladi.

E`tiboringiz uchun rahmat