Diffirensial tenglamalarni qatorlar yordamida yechish
Download 0.95 Mb.
|
Diffirensial tenglamalarni qatorlar yordamida yechish Reja: Qatorlar haqida umumiy ma’lumot . 2.Qatorlarni differensial tenglamalrga tadbiq qilish. Taqribiy yechish . Sonli qator tushunchasi . Qatorlarni differensial tenglamalarga tadbiq qilish. Funksiyalarni darajali qatorlarga yoyish yordamida xar xil differensial tenglamalarni taqriban integrallash mumkin . Murakkab nazariy tasavvurlarga berilmasdan , xususiy yechimni topishning ikkita usulini qaraymiz . Birinchi usul. Differensial tenglama va xususiy yechimini aniqlovchi boshlangich shartlar berilgan bo’lsin . Tenglamaning yechimini boshlangich shartlar berilgan x0 nuqta atrofida (x-x0)ning darajalari bo’yicha joylashgan qatorga yoyish mumkin : Hozircha nomalum koeffitsentli bu qatorni tenglamaning tartibi qanday bo’lsa shuncha marta differensiallaymiz . Shundan keyin tenglamada nomalum funksiya va uning xosilalari o’rniga tegishli qatorlarni qo’yib , ayniyatga ega bo’lamiz , undan qatorning nomalum koeffitsentlari aniqlaymiz . Bunda qatorning dastlabki koeffitsentlari (ularning soni tenglama tartibiga teng) boshlangich shartlardan aniqlanadi . Ayniqsa chiziqli tenglamalarni bunday usul bilan yechish qulay. Ikkinchi usul. Agar tenglama chiziqli bo’lmasa , u holda u o’rniga uning qatori yoyilmasi : ni qo’shib nomalum koeffitsentlarni aniqlash uchun murakkab tenglamalarga olib keladi . Bunday xollarda quyidagicha ish ko’rish foydali. Tenglamada u ni x ning funksiyasi deb qarab uni bir necha martta differensialanadi . Tenglamaning o’zida va uning hosilasida x=x0 (x0 uchun boshlangich shartlar berilgan) deb olib va boshlangich shartlarni inobatga olgan xolda qator koeffitsentlari ketma ket topiladi. Differensial tenglamalarni taqribiy yechish . Birinchi usul bo’yicha : 1-misol. Ikkinchi tartibli chiziqli differensial tenglamani shartlarda yeching . Yechish : x0=0 bo’lgani uchun yechimni x ning darajalari bo’yicha tuzilgan qator ko’rinishida izlaymiz : Bu qatorni ikki martta differensiallaymiz: Boshlangich shartlardan foydalanib x=0 qiymatni boshida berilogan ikkita qatorga qo’yib dastlabki koeffitsentlarini topamiz: a0=1, a1=0. Shundan keyin berilgan tenglamadagi y va lar o’rniga ularning qator yoyilmalarini qoyib Ayniyatga ega bo’lamiz xning bir hil darajalari oldidagi koeffitsentlarni tenglab topamiz: Bundan a0=1 , a1=0 ekanini hisobga olib, quyidagilarni ko’rish oson : Boshqacha aytganda . qatorda Bu qatorning qolgan koeffitsentlari esa nolga aylanadi. Shunday qilib biz tenglamaning qator ko’rinishdagi yechimiga ega bo’lamiz: Bu qator x ning har qanday qiymatida yaqinlashuvchi ekanini Dalamber akomati yordamida ko’rsatish mumkin . Shuni qayd qilamizki tenglamaning tartibi yordamida yechish usuliga hech bir ta’sir etmaydi . Ikkinchi usul bo’yicha : Misol. = + tenglama yechimining darajali qatorga yoyilmasining bir necha xadini boshlangich shartlarda toping. Yechish . Yechimi: Qator ko’rinishida izlaymiz. Malumki bu qatorning koeffitsentlari Teylor koeffitsentlaridir , ular y funksiyaning x=1 nuqtadagi hosilalari orqali quyidagi formulalar bilan ifodalanadi: Bunda ushbu belgilashlar jiritilgan : berilgan tenglamani bir necha marta differensiallaymiz va hosilalarining x=1 nuqtadagi qiymatlarinihisoblaymiz. Shunday qilib: Xosilalarning topilgan qiymatlarini qator koeffitsentlarining formulalariga qoyamiz. Quyidagi qiymatlar hosil boladi : Shunday qilib tenglamaning : Qator ko’rinishidagi yechimiga ega bo’lamiz . yechishning bu usulini xar qanday tartibli tenglamaga qo’llay olamiz. Foydalanilgan adabiyotlar va saytlar: Oliy matematika asoslari 1. Qism Yo.Soatov Oliy matematika asoslari 2. Qism Yo.Soatov Oliy matematika asoslari 3. Qism Yo.Soatov Oliy matematikaga kirish 1-2 qism Toshkent 2011 www.fayl.org.uz www.ziyo.net www.arxiv.uz Download 0.95 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling