Dimonov Sardor Ishlab chiqarish tarmoqlari

Respublikaning ishlab chiqarish majmui va uni tartibga solish usullari
Dimonov Sardor
Ishlab chiqarish tarmoqlari
Xalq xo`jaligining bu qismiga moddiy boyliklar yaratishga qaratilgan faoliyatni amalga oshiruvchi korxonalar kiradi. Shuningdek, ushbu guruh tashkilotlari saralaydi, ko'chiradi va hokazo.Ishlab chiqarish sohasining aniq ta'rifi quyidagicha: "Moddiy mahsulot ishlab chiqaradigan va moddiy xizmatlar ko'rsatadigan korxonalar majmui".
Mamlakatimiz iqtisodiy qudratining asosi og’ir sanoat bo’lib, u ishlab chiqarish vositalarining (materiallar, mashinalar, asbob – uskunalar, jihozlarning) ishlab chiqarilishini ta’minlaydi. Aholi uchun madaniy – maishiy va xo’jalikka mo’ljallangan xilma-xil tovarlarni tayyorlash bilan asosiy mahsulot chiqarishdan tashqari sanoatning istisnosiz barcha tarmoqlari shug’ullanadi.
Ishlab chiqarish sohasini rivojlantirishning afzalliklari

• - yuqori daromad olishga imkon beradi. Ishlab chiqarish talabi bo'yicha katta daromad egiluvchanligi.
• - birlamchi mahsulotlarga bog'liq bo'lmaslik uchun iqtisodiyotni diversifikatsiya qilish.
• - Qo'shimcha qiymat yuqori bo'lgan holda, ishlab chiqarish qishloq xo'jaligiga qaraganda yuqori ish haqini oshirishga imkon beradi.
• - Bu mamlakatlarga ixtisoslashishga va miqyosli iqtisodiyotdan foyda olishga imkon beradi.

Ishlab chiqarish sohasini rivojlantirishda yuzaga kelishi mumkin bo'lgan muammolar

• - ishlab chiqarish jarayoni natijasida hosil bo'lgan ifloslanish.
• - Zerikarli va takrorlanadigan fabrikalarda ishlash orqali ishchilar begonalashishi mumkin.
• - Rivojlanayotgan iqtisodiyotlar zarur inson kapitaliga ega bo'lmasligi mumkin va ishchilar va mashinalarni chetdan olib kelishlari kerak, bu juda qimmatga tushishi mumkin.
• - Dengizga chiqish imkoniyati bo'lmagan mamlakatlar tovarlarni eksport qilishni qiyinlashtiradilar

Ishlab chiqarishni tartibga solish
Bozor munosabatlari sharoitlarida har bir korxona ishlab chiqarishning to‘xtovsiz o‘sishi, mahsulot sifatining oshirilishi va uning o‘z vaqtida sotilishi, shuningdek, rejalashtirilgan foyda va daromadni o‘z vaqtida olish asosida o‘zining gullab-yashnashini ta'minlashga intiladi. Shu sababli korxona faoliyati ko‘p maqsadli va dinamik xarakterga ega bo‘ladi. Birinchidan, fan-texnika taraqqiѐtiga yo‘naltirilgan, ikkinchidan, ishlab chiqarish quvvatlari va resurslardan samarali foydalanishga erishuvchi, uchinchidan esa, bozor kon'yunkturasiga o‘z vaqtida va tezkorlik bilan javob berishi mumkin bo‘lgan korxona rifojlanadi va gullab-yashnaydi
Tartibga solish bu hodisa va jarayonlarni yo‘lga qo‘yish, bir tartibga keltirish jarayonidir. Shuningdek u mexanizmalar va ularning qismlarini ular normal va samarali ishlaydigan holatga keltirishni ham anglatadi. Rejalashtirishga nisbatan bu yerda gap shu haqda boradiki, oldindan ishlab chiqilgan reja va dasturlarni o‘zgarib turuvchi sharoitlarga moslashtirish, ular rejali iqtisodiyotda bo‘lgani kabi har qanday baho evaziga bajarilmasdan, bozor talablariga mos kelishi hamda korxona maqsadlariga erishish, ishlab chiqarishning daromadli va foydali bo‘lishiga xizmat qilishi lozim. Har holda zamonaviy biznes va tadbirkorlik aynan shu tamoyillarga asosan faoliyat ko‘rsatadi. Rejada belgilab qo‘yilgan, kechagi kun ishlab chiqilgan va bugunda o‘z ahamiyatini yo‘qotgan mahsulot ishlab chiqarish, ish bajarish va xizmat ko‘rsatish mumkin emas.
Tarmoqlar ichida asosiy bo’g’in bo’lib sanoat ishlab chiqarish majmui ҳisoblanadi. Sanoat majmuining muhim hususiyati shundaki, uning barcha tarmoqlarida mehnat vositalari va iste’mol tovarlari yaratiladi, ilmiy-texnika taraqqiyoti hamda milliy daromadning katta qismi ishlab chiqariladi va yaratiladi. Ayni Paytda O’zbekistondagi mehnatga yaroqli aholining asosiy qismi ham sanoat ishlab chiqarishida band. Sanoat ishlab chiqarishi jamiyatning ob’ektiv iqtisodiy qonunlari hamda respublikamizda so’nggi yillarda qabul qilingan qonun va qarorlar asosida rivojlanmoqda.
Mamlakatda sanoat tarmoqlarini tizimli ravishda modernizasiya qilinishi va ishlab chiqarishga yangi texnologiyalarning joriy etilishi, xom ashyoni chuqur qayta ishlash orqali yuqori qo‘shilgan qiymatga ega bo‘lgan tayyor mahsulotlar ishlab chiqarish zanjirlarining tashkil etilishi iqtisodiyotning raqobatbardoshligini ta'minlaydi.
Misol uchun, o‘z vaqtida yuqori qo‘shilgan qiymatli tayyor mahsulotlarni eksport qilishga ixtisoslashuv orqali Yaponiya, Janubiy Koreya, Malayziya, Singapur, Tayvan, Gonkong va Xitoy kabi davlatlar “iqtisodiy mo‘jiza"ga erishgan.
Bunda chuqur qayta ishlash orqali raqobatbardosh mahsulotlar ishlab chiqarish hajmining o‘sishi mul'tiplikator vazifasini bajargan.
Mamlakatimizda 2019 yilda jami 331 trln so‘mlik sanoat mahsulotlari ishlab chiqarilgan bo‘lib, qayta ishlash sanoatining ulushi 80,0 foizni (264,4 trln so‘m) tashkil qilgan.
Shundan, respublika sanoatida chuqur qayta ishlash orqali qo‘shilgan qiymat yaratish darajasi tog‘-kon va qazib olish sanoatida (69,8% yoki 30,1 trln so‘m) hamda ishlab chiqarish sanoatida (37,9% yoki 100,1 trln so‘m) yuqori bo‘lgan. Respublikada qayta ishlash imkoniyati mavjud bo‘lgan xom ashyo mahsulotlari eksporti tarkibida paxta ip kalavasi (748,4, mln doll), mis va undan yasalgan buyumlar (570,1 mln doll), ipak va sintetik iplar (234,9 mln doll), yassi temir prokatlari (229,6 mln doll) va paxta tolasi (146,7 mln doll) kabi mahsulotlarning ulushi yuqori bo‘lmoqda.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoev tomonidan 2022-yil 28-yanvar kuni “2022-2026-yillarga mo‘ljallangan Yangi O‘zbekistonning taraqqiyot strategiyasi to‘g‘risida”gi PF-60-son Farmoni imzolandi.
Mazkur Farmon bilan “Harakatlar strategiyasidan - Taraqqiyot strategiyasi sari” tamoyili asosida ishlab chiqilgan 2022-2026-yillarga mo‘ljallangan O‘zbekistonning taraqqiyot strategiyasi va uni 2022-yilda amalga oshirishga oid davlat dasturi tasdiqlandi.
Bu farmonda Milliy iqtisodiyotni jadal rivojlantirish va yuqori o’sish suratlarini ta’minlash bo’yicha ham bir qator maqsad va vazifalar belgilangan.
E’tiboringiz uchun rahmat