Din va ma’naviyat

• «Islom» so’zi arabcha bo’lib, «Xudoga o’zini topshirish» «itoat», «bo’ysunish» degan ma’nolarni bildiradi. Shundan bu ishonuvchilar: «muslim» deb ataladi. Uning ko’pchlik shakli bu dinda «muslimun» deb ifodalanadi. Islom dini Arabiston yarim orolida VI asrning oxiri VII asr boshlarida paydo bo’lgan. Payg’ambarimiz Muhammad alayxissalom (570-632) Makkada yakka xudoga e’tiqod qilish to’g’risida targ’ibot boshlagan. Biroq zodagonlarning qarshiligiga uchrab 622-yilda o’z tarafdorlari bilan Madina (Yasrib) ga ko’chgan (xijrat qiladi). O’sha yildan boshlab musulmonlarning xijriy yili hisobi boshlandi. 630-yilga kelib Makka ham musulmonlar qo’liga o’tib bu yerda musulmon davlati shakllanadi. Makka birinchi marta Ptolomey asarida (II-asr) Makoraba nomi bilan tiga olingan. Islom dinigacha majusiy kabilarning diniy markazi bo’lgan.

• www.arxiv.uz

• 1.Keyingi yillarda davlat bilan diniy tashkilotlar o’rtasidagi o’zaro munosabatlarda juda katta o’zgarishlar sodir bo’lmoqda. Dinning jamiyatdagi o’rni tiklanmoqda. Diniy uyushma va tashkilotlarning faoliyat ko’rsatishlariga imkoniyat yaratilmoqda. Qator tarixiy obidalar diniy tashkilotlar ixtiyoriga o’tkazildi, yangi masjidlar ochilmoqda. Diniy tashkilotlarning xalqaro aloqalari kun sayin kengaymoqda.
• 2.O’zb. Res.Konsutitsiyasi 31-moddasida «Hamma uchun vijdon erkinligi kafolatlanadi. Har bir inson hohlagan dinga e’tiqod qilishi yoki hech qaysi dinga e’tiqod qilmaslik huquqiga ega. Diniy qarashlarni majburan singdirishga yo’l qo’yilmaydi» deyilgan. Buning isbotini amalda ko’rmoqdamiz.

• www.arxiv.uz

3.Vijdon erkinligi omillarini tiklash va unga og’ishmay amal qilish davr, kundalik hayot talabi va zaruriyatidir. «Vijdon erkinligi va diniy tashkilotlar to’g’risida» gi Qonunni 1998-yilda yangi taxlilining qabul qilinishi bunga yana bir misoldir.

• 4.Hozirda res-da 14 turdagi konfessiyada 170 dan ortiq noislomiy diniy tashkilot faoliyat ko’rsatmoqda. 4ta diniy markaz – Movaronnahr Musulmonlar boshqarmasi; O’rta Osiyo Ruspravoslav cherkovi bosh-si; U.O.Injil nasroniylar-Baptislar markazi: U.O.Yetti kun Adventistlar cherkovi konfessiyalari bor.

• www.arxiv.uz

• Islom aqidalarining asosiy ibrat kitobi ahloqiy-huquqiy tamoyillari birinchi manba hisoblangan Muqaddas «Qur’on»da o’z ifodasini topgan. Qur’oni Karim va Hadisi Sharifda ma’no va mazmun teran, umum insoniy qadriyatlarni himoya etuvchi va targ’ib qiluvchi falsafiy xulosalar chuqurdir.
• Bu muqaddas kitob Yer yuzi musulmonlarining dasturi amali dunyo madaniyatining ulkan boyligi, barcha musulmonlarning kitobi bo’lib, arab tilida «qiroat» ma’nosini anglatadi.

• www.arxiv.uz

• Qur’oni Karimning eng muhim xizmati shundaki, unda har inson uchun bevosita ahamiyatli bo’lgan so’zlar, yo’l-yo’riqlar, asosiy qoidalar, ta’limotlar aniq ko’rsatilgan. Undagi ilm, madaniyat, ma’naviyat, ma’rifat haqidagi g’oyalar umumbashariyatga tegishlidir. Ahloq va odob masalasiga alohida e’tibor berilgan.

• www.arxiv.uz

• «Qur’on» kishilarni tenglikka, birodarlikka, tinch totuv yashashga, ezgulikka undaydi. Shunga ko’ra, u katta ahloqiy qimmatga ega. «Qur’on» da sahovat, mehmonnavozlik, jasorat, sabr va qanoat, qo’li ochiqlik, bag’rikenglik, muruvvatlilik, keng fe’llik, to’g’rilik, vafodorlik va sodiqlikka katta e’tibor berilgan va yuksak ma’rifat belgisi deb qaraladi. Unda ehson mazmuni keng qamrovda olinadi.

• www.arxiv.uz

• «Qur’oni Karim»da ehsonga loyiq kishilarga birinchi navbatda ota-onalar kiritiladi va ota-ona haqqi belgilab beriladi. «Al-Isro» surasining 23-24-oyatlarida ota-onaga yaxshilik Ollox Taologa ibodat qilishdan keyin ikkinchi vazifa sifatida ta’kidlanadi.
• Ota-ona qanday bo’lishidan qat’iy nazar, farzand ularga nisbatan hurmat saqlashi, ularning so’zlarini qaytarmasligi, ota-ona bolani dunyoga keltirish bilan birga, farzandga ta’lim-tarbiya ham berganligini unutmay, ularning haqqini ado etishga doimo tayyor turishi lozimligi ta’kidlanadi.

• www.arxiv.uz

• 1.«Qur’on»da shirinsuxanlik, to’g’ri so’z, muomala madaniyatiga rioya qilish qonun-qoidalari keltiriladi, shirinsuxanlik insonning muomala madaniyatiga ega ekanligini ko’rsatadi, obroini orttiradi, hurmatga sazovor qiladi.

• www.arxiv.uz

• 2.Unda odob-ahloq madaniyati, huquqiy munosabatlar va insonni ulug’lashga oid muhim ko’rsatmalar mavjud. Jumladan, «Bandalarimga aytingki, ular eng go’zal so’zlardan so’zlashsinlar», «Biz odam bolalarini mukarram qildik… ularga halol, pok narsalardan rizqu - ro’z berdik va ularni o’zimiz yaratgan juda ko’p jonzotlardan afzal - ustun qilib qo’ydik» ─ deb ko’rsatiladi.

• www.arxiv.uz

•