Dinamika qatorlari hodisalarni tavsiflash vaqtiga ko’ra

Variant №17

1. 
   Dinamika qatorlari deb, ijtimoiy hodisa va jarayonlarning vaqt bo’yicha o’zgarishini tavsiflovchi sonlar qatoriga aytiladi.
   

Dinamika qatorlari hodisalarni tavsiflash vaqtiga ko’ra momentli va davriy dinamika qatorlariga bo’linadi.
Davriy dinamika qatorlari o’rganilayotgan hodisa va jarayonlarni ma’lum davr oralig’i (interval)dagi holatini ifodalaydi. Masalan, bir oy (yoki yil) da ishlab chiqarilgan mahsulot, sotilgan tovarlar hajmi, ekilgan er maydoni va h.k.
Momentli dinamika qatorlari o’rganilayotgan hodisa va jarayonlarni ma’lum bir aniq momentga holatini ifodalaydi. Masalan, aholi soni, kassadagi pul qoldig’i va hokazo.
Dinamika qatorlarining ko‘rsatkichlari hudud bo‘yicha ham taqqoslama bo‘lishi shart. Masalan,
Buxoro viloyati bo‘yicha keyingi 30 yilda erishilgan natijalarni tahlil qilish uchun dinamika qatorlari tuzildi. Bu tuzilgan qator hadlarini taqqoslash mumkin emas, chunki keyingi 30 yil ichida Buxoro viloyatining chegarasi bir necha marta o‘zgardi, ya’ni undan hozirgi kunda Navoiy viloyatiga qarashli tumanlar ajralib chiqdi, qo‘shildi va yana ajraldi. Demak, 30 yil uchun tuzilgan hadlarni taqqoslash uchun ularni 194 hammasini Buxoro viloyatining yoxud yangi, yoxud eski hududi bo‘yicha hisoblash kerak;
Dinamika qatori ko‘rsatkichlari davrning uzun va qisqaligi bo‘yicha ham bir xil bo‘lishi kerak.
O‘rganilayotgan hodisa va jarayonlarning dinamikasini miqdoriy baholashda quyidagi statistik ko‘rsatkichlar qo‘llaniladi: mutlaq o‘zgarish; o‘zgarish sur’ati, qo‘shimcha o‘zgarish sur’ati; bir foiz o‘zgarishning mutlaq mohiyati. Dinamika qatorlari ko‘rsatkichlarini hisoblash ikkita davr darajasini taqqoslash natijasida olinadi. Odatda, taqqoslanadigan daraja sifatida qatorning birinchi yoki o‘zidan oldingi yil darajasi qabul qilinadi. 196 Taqqoslanish usuliga qarab, bu ko‘rsatkichlar o‘zgaruvchan va o‘zgarmas (bazali) ko‘rsatkichlarga bo‘linadi. Ularni bazisli va zanjirsimon ko‘rsatkichlar ham deb atashadi. Bazisli deyilishiga sabab qatorning barcha hadlari baza deb qabul qilingan bitta had bilan taqqoslanadi. Zanjirsimonda esa har bir taqqoslashda taqqoslash bazasi o‘zgarib boradi.

2. 
   Инвестиция ҳажми динамикаси тўғрисидаги маълумотлар бўйича номаълум даражаларни аниқланг.
   

Йиллар	Инвестиция ҳажми солиштирма баҳоларда мин.сўм	ўзгариш суръати, %		қўшимча ўзгариш сураъти, %
		1999 йилга нисбатан	Олдинги йилга нисбатан	1999 йилга нисбатан	Олдинги йилга нисбатан
1999	248,9	0	0	0	0
2000	249,15	0,1	0,1	0,1	0,1
2001	459,22	84,5	84,3	84,5	84,3
2002	126,8	-49	-72,4	-49	-72,4
2003	138,4	-44,4	11,6	-44,4	11,6
2004	333,78	34,1	141,2	34,1	141,2
2005	73,68	-70,4	-77,92	-70,4	-77,92
2006	60,4	-75,7	-18	-75,7	-18
2007	117,8	-52,7	95	-52,7	95
2008	304,16	22,2	158,2	22,2	158,2