Dinamika tiykarlari

Dene impulsiniń ózgeriwi. Nyutonnıń ekinshi nızamına muwapıq , dene qanday halda bolıwına baylanıssız, tek kúsh tásirindegi deneniń tezligi ózgeriwi múmkin , yaǵniy tezleniw aliwi múmkin. m massalı denege t waqıt dawamında F kúsh tásir etsin hám onıń tezligi v₀ dan v ǵa shekem ózgersin .
Onda deneniń tezleniwin V₀
(3,3)
kóriniste jazıw múmkin.
Bul teńleme járdeminde (3,3) formulanı tómendegi kóriniste jazamız.
=
Bunnan
(3,4)


Solay etip, dene impulsiniń ózgeriwi sol ózgeriwdi payda etiwshi kúsh impulsi dep atalıwshı Ft shamaǵa teń boladı eken.
Onıń ushın (3,4) teńlemeni jazıp, onda a=dv/dt ekenligin itibarǵa alamız, yaǵniy

Matematika kursınan belgili, turaqlı shamanı differentsial belgisi astında kiritip jazıw múmkin. Klassikalıq mexanikada p=const bolǵanınan
(3,5)
yamasa (3,5) ke tiykarlanıp

Bul Nyutonnıń ekinshi nızamınıń ulıwma kórinisi: dene impulsınıń ózgeriw tezligi oǵan tásir etiwshi kúshke teń boladı.
(3,5) teńlemege materiallıq noqattıń qozǵalıs teńlemesi yamasa materiallıq noqattıń ilgerlemeli qozǵalıs dinamikasınıń tiykarǵı teńlemesi delinedi.
Kúshler tásiriniń ǵárezsizlik printsipi. Eger materiallıq noqatqa bir waqıtta bir neshe kúsh tásir etken bolsa, onda hár bir kúsh basqa kúsh materiallıq noqatqa tásir etpegeni siyaqlı Nyutonnıń ekinshi nızamına muwapıq tezleniw beredi. Bul qaǵiydaǵa kúshler tásiriniń ǵárezsizlik printsipi delinedi.
Bul printsipke tiykarlanıp, kúshlerdi de, tezleniwlerdiń qurawshıları siyaqlı qurawshılarǵa ajıratıw múmkin, yaǵniy, tezleniwdiń tangentsial qurawshısı a_t baǵıtına sáykes túrde qozǵalıs baǵıtına urınba boyınsha baǵıtlanǵan tangentsial kúsh F hám tezleniwdiń normal qurawshısı a_p baǵıtına sáykes túrde traektoriya orayına tik baǵıtlanǵan normal kúsh R_p a_t= hám a_t
lerden paydalanıp, Nyutonnıń ekinshi nızamına tiykarlanıp
F_t=ma_t= (3,6)
F_n=ma_n=m (3,7)
Eger materiallıq noqatqa bir neshe kúsh tásir etse, onda kúshlerdiń ǵárezsizlik printsipine tiykarlanıp, Nyutonnıń ekinshi nızamındaǵı kúshke, bul kúshlerdiń teń tásir etiwshisi sıpatında qaraladı