Diniy matnlarda qo‘llaniladigan undalmalar hayitova Nazokat Jumayevna

Ey, iymon keltirganlar! Mo‘minlarni qo‘yib, kofirlarni do‘st tutmang. 
Allohning 
huzurida o‘z ziddingizga ochiq hujjat qilishni xohlaysizmi?! 
(Mo‘minni qo‘yib, kofirni do‘st tutish ham bir navi hujjatdirki, oxiratda bu 
hujjat ularning zararlariga ishlaydi va Alloh ularni shu hujjat asosida 
azoblaydi)
15
. 
Ular: «Ey Robbimiz, O‘zing bizdan jahannam azobini burgin, albatta, 
jahannam azobi doimiydir
16
. 
Ey iymon keltirganlar! Bir qavm boshqasini masxara qilmasin, ehtimol 
ular bulardan yaxshiroqdir
17
. 
7
A’rof surasi 27-oyat 
8
Mo'minun surasi 97-oyat 
9
A’rof surasi 126-oyat 
10
Baqara surasi 286-oyat 
11
Kahf surasi 10-oyat 
12
Anbiyo surasi 89-oyat 
13
Tahrim surasi 11-oyat 
14
Yusuf surasi 33-oyat 
15
Niso surasi 144-oyat 
16
Furqon surasi 165-oyat 
17
Hujurot surasi 11-oyat 

---

Ey, iymon keltirganlar! Bir qavm boshqasini masxara qilmasin, ehtimol, 
ular bulardan yaxshiroqdir. Va ayollar ham boshqa ayollarni (masxara 
qilmasin), ehtimol, ular bulardan yaxshiroqdir. Va o‘zingizni o‘zingiz mazax 
qilmang, bir-
biringizga laqab qo‘ymang. Iymondan keyin fosiqlik ismi naqadar 
yomon! Va kim tavba qilmasa, bas, ana o‘shalar, o‘zlari zolimlardir
18
. 
Ko‘rinib turibdiki diniy matnlarda qo‘llaniladigan undalmalar, Allohga, 
Payg’ambarlarimizga bandalariga nurojaat tarzida aks etadi. 
Undalmalar tarkibi baholash attenkasining ijobiylik yoki salbiylik 
mavjudligi neytrallik ekspressivligi 
Diniy ma
tnlar tilida muhim o‘rin tutuvchi sintaktik vositalardan biri 
undalma 
– ritorik murojaatlardir. Bu murojaatlar Allohga, uning 
payg’ambarlariga, yoki bo‘lmasa, bandalariga qaratilgan bo‘ladi va yaxlit 
gapning undalma qismi tashkil etadi
19
. 
Diniy matnlarda as
osan kishilarning nomlari undalma bo‘lib keladi. 
Allohga, 
Payg’ambarlarimizga 
murojaat 
qilayotganimizda 
Yo 
qo‘shimchasini ishlatamiz, Yo Alloh, Yo Rasululloh. Bu kabi murojaatlarimizda 
hurmat ma’nosi ko‘zga tashlanadi
20
. 
Oddiy odamlarga murojaat qilganimizd
a ham ismdan oldin “Ey” 
undalmasi ishlatiladi. 
Masalan, Ey mo‘minlar, Ey birodarlar, Ey musulmonlar singari. 
Bu kabi undalmalarda buyruq, achinish ohangi yetakchilik qiladi va bu 
undalmalar chaqirish, da’vat qilish ma’nolari yotadi. 
Undalmalar narsa va pre
dmetlarga ham qaratilgan bo‘lishi mumkin.
 
ADABIYOTLAR RO‘YXATI: 
1. 
Бегматов Э., Бобоева А., Асомиддинова М., Умурқулов Б. Ўзбек 
нутқи маданияти очерклари. – Тошкент: Фан, 1988. – Б.191; 
2. 
Omonturdiyeva Sh. O‘zbek diniy matnining funksional-stilistik 
tadqiqi: Fil.fan. fal. dok. diss. 
– Samarqand, 2021. 168 b.
3. 
Shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf Hadis va hayot. 
– 
Toshkent: Hilol nashr, XIV-XV juz.
18
Hujurot surasi 11-oyat 
19
Sh.Omonturdiyeva 141-bet 
20
Sh.Omonturdiyeva 142-bet