Dinlar tasnifi. Diniy ong asoslariningshakllanishi. Ibtidoiy din shomonizm, magiya

Reja:

• Dinlar tasnifi. Diniy ong asoslariningshakllanishi.
• Ibtidoiy din shomonizm, magiya.
• Milliy dinlar va ularning uziga xos xususiyatlari.

Kishilar turmush tarzidagi va jamiyat xayotidagi uzgarishlar insoniyatning diniy ishonch, e’tikod xakida xam ma’lum evolyutsiyaning yuz berishiga sabab bulgan. Ana shu asosda turli din shakllari yuzaga kelgan. Bular urug-kabilachilik (ibtidoiy) dinlari, milliy dinlar va jaxon dinlari. SHu bilan birga dinlar mazmun va moxiyatiga kura politeistik (kupxudolik) va monoteistik (yakkaxudolik) dinlariga bulinadi.

• Kishilar turmush tarzidagi va jamiyat xayotidagi uzgarishlar insoniyatning diniy ishonch, e’tikod xakida xam ma’lum evolyutsiyaning yuz berishiga sabab bulgan. Ana shu asosda turli din shakllari yuzaga kelgan. Bular urug-kabilachilik (ibtidoiy) dinlari, milliy dinlar va jaxon dinlari. SHu bilan birga dinlar mazmun va moxiyatiga kura politeistik (kupxudolik) va monoteistik (yakkaxudolik) dinlariga bulinadi.
• Hozirda jaxon dinlari bullishi Zardushtiylikka sayyoramiz axolisining 130 mingga yakini, Buddaviylikka 800 million, Xristianlikka 2 milliard, Islom diniga 1,3 milliardi e’tikod kilishi rasmiy ma’lumotlarda kayd etilgan.

Ilmiy adabiyotlarda keltirilishicha, ibtidoiy odamning jismoniy, fiziologik, asab-endokrin, biologik, psixologik va boshka soxalari uziga xos xususiyatlarga ega edi. Bu nafakat uning xayoti va faoliyatiga fe’l-atrofiga, balki uning fikrlash darajasiga, kuchli xayajonlanishiga, tasavvur etishiga, mustaxkam xakikiy yoki soxta mantikiy konuniyatlarini kashf etishiga ta’sir kursatdi. U ibtidoiy bulsa xam aklliy, fikr yurituvchi, ma’lum taxlilga kobiliyatli, konkret xolatda fikr yurita oladigan, doimiy faoliyatida vujudga kelgan amaliy tajribalariga ega bulgan odam edi. Bilim mikdorini nixoyatda ozligi va uni doimiy takomillashib borishi, oldingi turganxayotdan ko’ðqóv va uni yengishgi bulgan ishtilish, amaliy tajribaning uzluksiz kupayishi, tabiati kuchlarga mutlok tobelik va undan kutilishga tirishishi, arof muxit injikliklari va ularni yengish va xakozo. Bularning barchasi shunga olib bordiki uning ilk kadamidan nafakat mantikiy talabchanlik, balki xissiy-ijtimoiy, xayoliy-fantastik munosabatlar kelib chikdi. 20-50 kishidan iborat bulgan kichik kabila mexnat faoliyati jarayoni (ov, ozuka izlash, kurol yashash, turar joyni jixozlash, olovni saklash va xakozo.) Doimiy ijtmoiy munosabatlar, oilaviy urugdoshlik alokalari va xodisalar jarayonida nikox alokalari, ulim ushbu jamoaning ruxoniylari gayritabiiy kuchlar va vokelik urtasidagi gayri oddiy alokalar tugrisida ibtidoiy tasavvurlar mustaxkamlanib borgan. Real xayot bilan birgalikda uzga dunyo mavjudligi, marxumlar tiriklar xayotiga ta’sir eta olish tugrisidagi goyalar yuzaga keldi.

• Ilmiy adabiyotlarda keltirilishicha, ibtidoiy odamning jismoniy, fiziologik, asab-endokrin, biologik, psixologik va boshka soxalari uziga xos xususiyatlarga ega edi. Bu nafakat uning xayoti va faoliyatiga fe’l-atrofiga, balki uning fikrlash darajasiga, kuchli xayajonlanishiga, tasavvur etishiga, mustaxkam xakikiy yoki soxta mantikiy konuniyatlarini kashf etishiga ta’sir kursatdi. U ibtidoiy bulsa xam aklliy, fikr yurituvchi, ma’lum taxlilga kobiliyatli, konkret xolatda fikr yurita oladigan, doimiy faoliyatida vujudga kelgan amaliy tajribalariga ega bulgan odam edi. Bilim mikdorini nixoyatda ozligi va uni doimiy takomillashib borishi, oldingi turganxayotdan ko’ðqóv va uni yengishgi bulgan ishtilish, amaliy tajribaning uzluksiz kupayishi, tabiati kuchlarga mutlok tobelik va undan kutilishga tirishishi, arof muxit injikliklari va ularni yengish va xakozo. Bularning barchasi shunga olib bordiki uning ilk kadamidan nafakat mantikiy talabchanlik, balki xissiy-ijtimoiy, xayoliy-fantastik munosabatlar kelib chikdi. 20-50 kishidan iborat bulgan kichik kabila mexnat faoliyati jarayoni (ov, ozuka izlash, kurol yashash, turar joyni jixozlash, olovni saklash va xakozo.) Doimiy ijtmoiy munosabatlar, oilaviy urugdoshlik alokalari va xodisalar jarayonida nikox alokalari, ulim ushbu jamoaning ruxoniylari gayritabiiy kuchlar va vokelik urtasidagi gayri oddiy alokalar tugrisida ibtidoiy tasavvurlar mustaxkamlanib borgan. Real xayot bilan birgalikda uzga dunyo mavjudligi, marxumlar tiriklar xayotiga ta’sir eta olish tugrisidagi goyalar yuzaga keldi.