Diqqat degan so’zga ta’rif berib olsak. Diqqat – psixik faoliyatning biron-bir ma’lum narsaga yo’nalganligi va jamlanganligi

650-20 guruh talabasi
Yoqubov Shukurullo

1. 
   Savol: Diqqatning fiziologik mexanizmlarini nimalar tashkil qiladi?
   

Javob: Avalambor Diqqat degan so’zga ta’rif berib olsak.
Diqqat – psixik faoliyatning biron-bir ma’lum narsaga yo’nalganligi va jamlanganligi.
Diqqatni fiziologik mexanizimi asosan tibbiyot yo’nalishiga bog’liq. Nerv-fiziologik asosida tekshirish deb aytiladigan maxsus reflekslar yotadi. Tekshirish refleksi diqqatning fiziologik asosi hisoblanadi. Miya yarim sharlarining po’stida kuchli qo’zg’olish jarayonidan iborat bo’ladi. Sub’yekt ahamiyatli bo’lgan qo’zg’atuvchilarni ajratishni psixik faoliyatning yo’naltirilishini ta’minlaydi. Agar nerv sistemasiga bir qancha qo’zg’ovchilar bir vaqtda ta’sir qilsa bosh miya po’stida shu ongning o’zida bir necha qo’zg’alish o’choqlari paydo bo’ladi.
Diqqatning fiziologik mexanizmlari juda murakkab. Masalan, ma’lum vaqt oralig‘ida doimiy ta’sir ko‘rsatayotgan seskantiruvchilar orasidan biror-bir yangi seskantiruvchini ajratib olish uchun ma’lum mexanizmlar zarur. psixologiya bo‘yicha adabiyotlarda, odatda, mexanizmlarning seskantiruvchilarni filtrlovchi ikki asosiy: periferik va markaziy guruhlari ko‘rib chiqiladi. Periferik mexanizmlarga his-tuyg‘u organlarini sozlashni kiritish mumkin. kuchsiz tovushni eshitgan odam tovush kelgan tomonga qaraydi, shu vaqtning o‘zida mos keluvchi mushak nog‘ora pardasining ta’sirchanligini oshirgan holda uni tortadi.

2. 
   Savol: Xotirani rivojlantirish asoslari va usullari qanday?
   

Javob: Xotira- biz ilgari idrok qilgan, boshdan kechirgan va bajargan ishlarimizni yoddan saqlash, keyinchalik ular eslash yoki xotirlash jarayoni.
Biror narsani eslayotganimizda nima sodir bo'ladi? Miya ko'rish texnologiyasi ma'lumotlarning turli turlarini yodga olganda, miyaning turli qismlari neyronlari faollashtirilganligini aniqlash imkonini berdi. Bizda bir xotira yo'q. Va bir nechta tizimlar mavjud va ularning har biri o'z roliga ega, biroq xotira rivojlantirishning usullari va metodlari yaxshilanishga yordam beradi. Ikkita asosiy xotira mavjud, ular birinchi navbatda axborotni saqlash muddati bilan farq qiladi. Qisqa muddatli xotira - bu sizning boshingizda ma'lumotlarni bir necha soniyadan bir necha soatgacha saqlashga qodir. Buni vaqtinchalik zarur ma'lumotni qo'llaydigan shtat taxtasi bilan taqqoslash mumkin. Keyinchalik, agar miya zarur deb hisoblasa, bu ma'lumotlarning bir qismi uzoq muddatli xotiraga kiradi va bir qismi o'chiriladi. Qisqa muddatli xotira o'ylashda muhim rol o'ynaydi: aqlda hisob-kitob qilish jarayoniga, geometrik analogiyani qurish, nutqqa faol ishtirok etadi. Odamlarning mutlaq ko'pchiligida qisqa muddatli xotira hajmi 7 + ni tashkil etadi - har xil toifadagi (ob'ektlar, so'zlar, rasmlar, tovushlar) 2 ta ob'ekt. "Operativ" xotiraning hajmini o'lchash qiyin emas: matnda 10 tasodifiy so'zni chizib, ularni o'qing va ularni dastlabki ko'paytirishga harakat qiling. Muayyan sharoitlarda (yod olish, takrorlash, hissiy ranglantirish va h.k. o'rnatish) ma'lumotlarga u qisqa muddat ichida ko'chiriladi, u erda o'nlab yillar davomida saqlanishi mumkin. Odamlarda uzoq muddatli xotiraning hajmi juda boshqacha bo'lishi mumkin.

3. 
   Savol: Iroda kuchi nima? Nega insonlar iroda kuchiga muhtoj?
   

Javob: Iroda — odamning oʻz faoliyati va psixik jarayonlarini oʻzi boshqarishda namoyon boʻladigan qobiliyati.
O’zbekiston Respublikasai 1-prezidenti Islom Karimov “Yuksak ma’naviyat – yengilmas kuch”. Asarida “Iroda – bu aslida mustahkam ishonch demakdir. Irodasi baquvvat odam o’ziga ishonadi va har qanday murakkab vazifani ham o’z zimmasiga olishdan qo’rqmaydi. SHuning uchun ham yuksak irodali insonga suyanish mumkin. Bunday kishilar boshingizga biror-bir tashvish yoki muammo tushgudek bo’lsa, loqayd qarab turolmaydi. Hech ikkilanmasdan, yoningizda turib, qo’lidan kelganicha yordam berishga, qiyinchiliklarni siz bilan birgalikda yengishga harakat qiladi”. Deb ta’kidlaganlar
Psixologiya fanidagi irodaga taalluqli ta’riflarni umumlashtirgan holda uni mana bunday shaklda tavsiflash mumkin: “Iroda – bu shaxsning oldiga qo’yilgan maqsadlarga erishish jarayonida uchraydigan qiyinchiliklarni yengib o’tishga qaratilgan faoliyati, xulq-atvori va muomalasini ongli ravishda tashkil qilishi, o’zgartirishlar kiritishi hamda o’zini o’zi boshqarishi demakdir. Iroda – bu shaxs faoliyati, muomalasining alohida shakli, sub’ekt xulq-atvorini tashkil etishning u tomonidan qo’yilgan maqsad bilan belgilanadigan o’ziga xos turidir. Iroda tabiat, jamiyat, shaxs kamoloti qonuniyatlarini egallab oladigan va shu tariqa ularni o’z ehtiyojlariga ko’ra o’zlashtirish imkoniyatiga ega bo’ladigan shaxsning mehnat, o’yin, o’quv faoliyatida, muomala jarayonida, xulq-atvorida paydo bo’ladi”.

4. 
   Savol:Liderlik nima va u qanday turlarga ajratiladi?