Диссертация илмий раҳбар: доц. Мисиров. К

3.3- rasm. Byudjet daromadlarida aksiz solig’ining ulushi 
Aktsiz solig’ining to’g’ri hisoblab yozilishi va budjetga to’lanishi ustidan 
nazoratni Davlat soliq xizmati organlari O’zbekiston Respublikasining Soliq 
kodeksi, O’zbekiston Respublikasining «Davlat soliq xizmati to’g’risida»gi 
qonuni, yuqorida ko’rsatib o’tilgan Yo’riqnoma va O’zbekiston Respublikasining 
boshqa qonun hujjatlariga muvofiq amalga oshiradi. 
Yuqorida takidlaganimizdek, Respublikamizda davlat tomonidan olib 
borilayottan ijtimoiy, siyosiy, iqtisodiy hayotdagi erkinlashtirish siyosati soliqlar 
tizimini har tomonlama erkinlashtirishga sharoit yaratmoqda. Birinchi 
100
20,9
16,3
14,8
15,4
15,2
15,4
0
20
40
60
80
100
120
2005- Yil
2010-Yil
2012-Yil
2015-Yil
2016-Yil
2017-Yil
Budjet daromadlari
Aksiz solig'i

---

66 
Prezidentimiz Islom Karimovning so’zlari bilan aytganda «Soliqlar korxonalarning 
tadbirkorligi va tashabbuskorligini har tomonlama rag’batlantirishi lozim».
70
Birinchi Prezidentimizning bu nutqida soliqlarning mohiyatini, ularni iqtisodiy 
zarurligini barcha to’liq tushunib yetishi lozim, soliqlarni soddalashtirish va soliq 
yukini muvofiqlashtirish lozimligi to’g’risida ma’ruza qilganlar, shuningdek davlat 
budjetida daromadlarni shakllantirishga alohida e’tibor bergan holda mahalliy 
budjetlar daromadini oshirishni ta’kidlagan edilar. 
Bunda mahalliy hokimiyat va boshqaruv organlarining barcha darajalardagi 
mahalliy budjetlar daromadlari va xarajatlarini shakllantirishdagi roli, mustaqilligi 
va mas’uliyatini oshirish, mahalliy budjetlarning Davlat budjetidagi ulushini 
ko’paytirish maqsadida ayrim soliqlar bo’yicha tushumlar to’liq miqdorda 
mahalliy budjet daromadlariga o’tkazilishi belgilangan, ushbu soliqlar 
quyidagilardir: 

suv resurslaridan foydalanganlik uchun soliq;

yuridik shaxs bo’lmasdan tadbirkorlik faoliyati bilan shug’ullanuvchi 
jismoniy shaxslar daromadlaridan olinadigan belgilangan soliq;

yuridik va jismoniy shaxslarning tadbirkorlik faoliyati ayrim turlarini 
amalga oshirishdan oladigan daromadlaridan olinadigan belgilangan soliq; 

respublikada ishlab chiqariladigan alkogolli mahsulotlar va spirt, pivo, 
o’simlik yog’i, kir sovunga belgilangan aktsiz soliqlari miqdori. 
Aktsiz solig’i budjetga, oyning aktsiz to’lanadigan tovar realizatsiya qilingan 
o’n kunligi tugaganidan keyin uch kundan kechiktirmay o’tkazilishi lozim. 
Aktsiz solig’i korxonalarning moliyaviy-xo’jalik faoliyatiga salbiy ta’sir 
ko’rsatmasligi lozim, chunki O’zbekiston Respublikasi Soliq kodeksiga asosan 
aktsiz solig’ini iste’molchilardan olib byudjetga o’tkazish majburiyati 
korxonalarga yuklatilgan. Lekin aktsiz solig’ining salbiy tomonlari ham namoyon 
bo’lmoqda. Bu esa, nafaqat bevosita iste’molchilarga, balki ishlab chiqaruvlarga 
ham ta’sir etmoqda. 
70
I.A.Karimov Bizning yo’limiz-demokratik islohotlarni chuqurlashtirish va modernizatsiya jarayonlarini izchil 
davom ettirish yo’lidir. – Toshkent.: xalq so’zi gazetasi, 2011y 9 dekabr. 

---

67