Dmxm-3k magistranti Normatova Gulnoza 24-variant

DMXM-3k magistranti Normatova Gulnoza
24-VARIANT

1. 
   Yevrovalyuta bozorini tartibga solish amaliyoti.
   
2. 
   Xalqaro korporatsiyalarning yuzaga kelishi va ular faoliyatining mohiyati.
   
3. 
   Xalqaro iqtisodiy integratsiyaning rivojlanish bosqichlari.
   

Javoblar:

1. Yevromoliyaviy bozorda nominali yevrovaluta, masalan AQSH dollari, yevro yoki Yaponiya ienasi bo‘lgan qimmatli qog‘ozlar oldi-sotdi qilinadi.
Yevro bozori-bu kredit kapitalining milliy bo'lmagan bozori. Bu holda "evro" so'zi bozor G'arbiy Evropa chegaralari bilan chegaralanganligini anglatmaydi, balki ma'lum bir valyuta - dollar, evro, funt - xalqaro bank operatsiyalarini amalga oshirish uchun foydalanadigan xorijiy banklarning hisobvaraqlarida joylashganligini ko'rsatadi.
Yevro bozorlari-bu xalqaro banklar tomonidan tashkil etilgan bozorlar. Ular rasmiy qoidalar bilan emas, balki bank amaliyoti bilan boshqariladi. Ularning faoliyati ishtirokchilarning ehtiyojlari va ushbu ishtirokchilar tomonidan kiritilgan yangiliklarga qarab doimiy ravishda rivojlanib boradi.
Yevrobanklar bozor regulyatorining rolini o'ynaganligi sababli, ular operatsion xavflarni kamaytirishga qaratilgan texnik choralarni ishlab chiqmoqdalar.
Bunday choralar qatoriga quyidagilar kiradi:
* LIBOR tomonidan indeksatsiya qilingan rolikli kreditlar (o'zgaruvchan stavka) orqali foiz xavfini sug'urtalash;
* qisqa muddatli va uzoq muddatli usullarni birlashtirgan kreditning yangi shakllarini rivojlantirish. Qonuniy ravishda, kredit qisqa muddatli muddatga beriladi, so'ngra u qayta tiklanadi yoki boshqa moliyalashtirish shakli bilan almashtiriladi;
* kreditlar shaklida uzoq muddatli valyuta mablag'larini rivojlantirish.
Tijorat xavfini cheklash uchun banklar kreditorlar uchun tenglikni ta'minlashga qaratilgan bir qator huquqiy qoidalarni ishlab chiqdilar.
Ko'pincha, qarz oluvchi xalqaro ixtisoslashgan tashkilotlardan biri tomonidan berilgan "tasnif" yoki "reyting" ga ega bo'lishi kerak, masalan, Moodu's Investors service, Standard and Poors reytingi. Shunga o'xshash yondashuv "mamlakat" xatarlariga ham tegishli bo'lib, ularni baholash uchun xalqaro moliya instituti tashkil etilgan.
Xatarlarni kamaytirishga qimmatli qog'ozlar bozorining rivojlanishi, shuningdek, kuchli ma'lumotlar bazalari va evro bozorlarini nazorat qilish va ularning rivojlanishini bashorat qilish uchun maxsus dasturlarni yaratishga imkon beradigan texnik yangiliklar yordam berdi.
2. Hozirgi davrda xalqaro korporatsiyalar jahon iqtisodiyoti va xalqaro moliya munosabatlari rivojlanishining muhim elementlaridan hisoblanadi. Oxirgi yillarda ularning jadal ravishda rivojlanishi jahon xo’jaliklari aloqalarining globallashuvida, kapital va ishlab chiqarishning baynalmillashuv jarayonlarida namoyon bo’lmoqda. Xalqaro korporatsiyalar jahon xo’jaligi aloqalarining barcha sohalarida faol ishtirokchi bo’lib hisoblanadi. Xalqaro korporatsiyalar bir tomondan jadal rivojlanib borayotgan xalqaro moliya munosabatlarining mahsuli, boshqa tomondan esa, mazkur munosabatlarga ta’sir etuvchi qudratli mexanizm sifatida namoyon bo’ladi.
Xalqaro korporatsiyalar xalqaro moliya munosabatlariga faol ta’sir ko’rsatgan holda yangi munosabatlarni shakllanishida muhim o’rin tutadi.
Xalqaro korporatsiyalarning asosiy qismi AQSh, Evropa ittifoqi mamlakatlari va Yaponiyada joylashgan. YuNKTAD ma’lumotlariga ko’ra 2011 yilda 86000 ta xalqaro korporatsiya qayd etilgan bo’lib, ular filiallarining soni 832000 tani tashkil etgan. Xalqaro korporatsiyalar jahon iqtisodiyotining rivojlanishida muhim rol o’ynaydi. Xalqaro korporatsiyalar filiallari orqali amalga oshirilgan eksportning hajmi jahon eksportining 1/3 qismini tashkil etadi va ularda 77 mln. kishi ishlaydi. Ushbu ko’rsatkich Germaniya iqtisodiyotida band bo’lganlar sonidan ikki baravar ko’pdir.
Xalqaro korporatsiyalarning paydo bo’lishi va taraqqiy etishida jahon iqtisodiyotida ishlab chiqarish tarmoqlarini rivojlantirishga bo’lgan zaruratning kuchayishi hamda xo’jalik hayoti baynalmilallashuvining jadallashuvi muhim o’rin tutdi.
Xalqaro korporatsiyalar faoliyatining xususiyatlariga ko’ra quyidagicha shakllarga ajratiladi:
1. Transmilliy korporatsiyalar – asosiy kompaniya bir mamlakat kapitaliga tegishli bo’lib, filiallari esa dunyo bo’ylab tarqalgan kompaniyalardir.
2. Ko’p millatli kompaniyalar – asosiy kompaniya ikki va undan ortiq mamlakat kapitaliga tegishli bo’lib, xorijiy bo’limlari turli mamlakatlarda joylashgan kompaniyalar.
Xalqaro korporatsiyalar yuzaga kelishidan buyon bir qancha bosqichlarni boshdan kechirishgan. Zamonaviy xalqaro korporatsiyalarning birinchi avlodi, umumiy tarzda xom-ashyo transmilliy korporatsiyalari sifatida namoyon bo’lishgan. Birinchi jahon urushi va urushdan keyingi davrda TMKlar qurol-yarog’ ishlab chiqarishga ixtisoslashgan holda o’z faoliyatlarini rivojlantirishdi. Ushbu bosqichda TMKlarning rivojlanishi jahon iqtisodiyotiga va jahon xo’jalik aloqalariga unchalik ahamiyatli ta’sir ko’rsatmadi. XX asrning 40-yillari boshlarida xalqaro monopoliyalarning umumiy soni 300 tadan oshmasdi.
Xalqaro korporatsiyalar yuzaga kelgan davrdan boshlab asta-sekinlik bilan o’z faoliyatlarining istiqboldagi strategiyasini ishlab chiqishdi. Ularning asosiy belgilariga quyidagilarni kiritish mumkin:
1) o’zining ishlab chiqarishini xorijiy xom-ashyo bilan ta’minlash;
2) filiallari tarmog’i orqali xorijiy bozorlardagi o’rnini mustahkamlash;
3) asosiy mamlakatdagiga qaraganda ishlab chiqarish xarajatlari past mamlakatlarda ishlab chiqarishni joylashtirish;
4) tabaqalashtirilgan ishlab chiqarish-savdo-moliya faoliyatiga yo’naltirilganlik.
3. Xalqaro iqtisodiy integratsiyasi rivojlanish jarayonini shartli ravishda to’rt bosqichga bo’lish mumkin.
Birinchi bosqich 50-yillar oxiridan 70-yillar o’rtalarigacha davom etdi. Bu davr xalqaro iqtisodiy integratsiyasi uchun “oltin asr”bo’ldi.
Yevropa iqtisodiy hamjamiyatini yoki “Umumiy bozor”ni tashkil etishning aniq maqsadlari quyidagilardan iborat edi:

• 
  a’zo mamlakatlar o’rtasidagi savdodagi barcha cheklovlarni asta-sekinlik bilan bartaraf etish;
  
• 
  uchinchi mamlakatlar bilan savdoga umumiy boj tariflarini o’rnatish;
  
• 
  “Insonlar, kapital, xizmatlar”ning erkin harakati uchun to’siqlarni tugatish;
  
• 
  Qishloq xo’jaligi va transport sohasida umumiy siyosatni ishlab chiqish va o’tkazish;
  
• 
  Valyuta ittifoqini tuzish;
  
• 
  Soliq siyosatini birxillashtirish;
  
• 
  Qonunchilikni bir-biriga moslashtirish;
  
• 
  Iqtisodiy siyosatni muvofiqlashtirish tamoyillarini ishlab chiqish.
  

Ushbu yuqoridagi maqsadlarni amalga oshirish uchun boshqaruv tuzilmasi tashkil etildi: bular, EIH vazirlar kengashi, Yevropa hamjamiyati komissiyasi, Yevropa sudi hamda Yevropa parlamentidan iborat.
EIH a’zo-mamlakatlarning mahsulotlari, kapitallar, ishchi kuchi va xizmatlarining umumiy bozorini tashkil etish masalasini hal qilishni o’z oldiga birinchi galdagi maqsad qilib qo’ydi. Buning uchun esa Bojxona ittifoqi tashkil qilindi. Ushbu Bojxon ittifoqi EIH asosida turadi. Bojxona ittifoqi doirasida quyidagilar amalga oshirildi:

• 
  a’zo-mamlakatlar o’rtasidagi savdo aloqalaridagi cheklovlar bartaraf etildi;
  
• 
  uchinchi mamlakatlar bilan munosabatlar bo’yicha yagona bojxona tarifi o’rnatildi;
  
• 
  kapitallar, kreditlar, pul o’tkazmalari hamda xizmatlarning erkin harakatiga erishildi;
  
• 
  ishchi kuchi migratsiyasining erkinligi ta’minlandi.
  

Yuqoridagi barcha choralar sanoat integratsiyasining jadallashishiga imkon tug’dirdi.
Ikkinchi bosqich (70-yillar o’rtalaridan 80-yillar o’rtalarigacha) YeI tarixida turg’un davr bo’lib hisoblanadi. Shunday bo’lsada bu davrda YeIga a’zo-mamlakatlar Yevropa valyuta hamkorligi dasturini qabul qilishga, tashqi siyosiy maslahatlar mexanizmini tashkil etishga muvaffaq bo’ldilar lekin ba’zi salbiy tendentsiyalarning yuzaga kelishi oqibatida g’arbiy Yevropa iqtisodiy integratsiyasini, “yevroskleroz” nomini olgan jiddiy inqirozga uchrashiga olib keldi. 70 yillarning oxiri va 80 yillarning boshlarida YeI mamlakatlari o’rtasida rivojlanish darajasining buzilishi kuchaydi. 1981-yilda Gretsiyaning YeIga kirishi bilan bu tendentsiya yanada yaqqol namoyon bo’ldi, uning iqtisodiyoti boshqa ittifoq a’zolari bilan solishtirish bo’yicha ancha past darajada edi.
Uchinchi bosqich (80 – yillarning ikkinchi yarmidan 90-yillar boshlariga qadar) – Ittifoq tarkibini kelajakda kengaytirish bosqichi. 1986-yilda Ispaniya va Portugaliyaning qo’shilishi oldindan davom etayotgan davlatlar o’rtasidagi nomutanosiblikni kuchayishiga olib keldi. EIHga kirish vaqtida Portugaliyada aholi jon boshiga to’g’ri keladigan daromadi taxminan EIH bo’yicha 3/2ni, Ispaniyada esa 3/4 atrofida bo’lgan. Yangi a’zo – mamlakatlarda taxminan beshtadan bir kishi qishloq xo’jaligida ishlagan, bu paytda EIHda o’n uchtadan biriga to’g’ri kelgan. Shu bilan birgalikda bu davr G’arbiy Yevropa integratsiyasi rivojlanishida Yagona Yevropa Aktining (YaYA) qabul qilinganligi ifoda etadi. EIH rivojlanishida 1987 yilda qabul qilingan YaYA muhim ahamiyatga ega bo’ldi. Ushbu akt umumiy bozorni iqtisodiy ittifoqqa aylantirish yo’nalishlarini belgilab berdi. Ya’ni savdo yo’lidagi barcha to’siqlarni olib tashlash, a’zo-mamlakatlarda ichki chegaralarni ochish, tovar ayirboshlashni jallashtirish, yagona valyuta tizimini joriy etish va barcha fuqarolarning huquqlari tengligi hamda ijtimoiy kafolatlanish tadbirlarini amalga oshirishdan iborat edi.
To’rtinchi bosqich (90-yillar o’rtalaridan XXI asr boshlariga qadar). Yagona Yevropa Akti qoidalariga muvofiq 1993-yil 1-yanvardan Ittifoq chegaralari ichida mahsulotlarning erkin harakatlanishi kiritildi. Bunga muvofiq hamjamiyatning o’n ikki davlat rahbarlaridan iborat a’zosi odamlar, tovarlar, kapital va axborotlarning erkin haraktlanishi uchun ishtirokchi-mamlakatlar o’rtasidagi chegaralarni ochish to’g’risida Shengen bitimini imzoladilar. Haqiqatda Ittifoq doirasida yagona iqtisodiy makon vujudga keldi.
1992-yilda YeI to’g’risida Maastrix shartnomasi imzolanib, ushbu hujjatga ko’ra quyidagilar ta’sis etildi:

• 
  Yagona Yevropa fuqaroligi.
  
• 
  Siyosiy ittifoqligi.
  
• 
  Iqtisodiy va valyuta ittifoqi.
  

Yevropa ittifoqi faoliyati davomida a’zo mamlakatlarning iqtisodiy, madaniy va ijtimoiy jihatdan rivojlanishini qo’llab quvvatlashni o’z oldiga eng muhim maqsadlardan biri sifatida qo’ygan.