Dnk taksonomiyasi uchun da’vo

DNK taksonomiyasi uchun da’vo

Bajardi: M.Mamajonova

Qabul qildi: B.Shereliyev

• Uzoq yillardan beri turlarni aniqlash sistematiklar uchun muammoli vaziyat bo’lib kelgan edi.Chunki yangi o’simlik turi yoki hayvon umuman biologik mavjudotni aniqlash ko’p yillik izlanishlar va tatqiqotlar talab qilgan.Biz o’tgan asr mobaynida Karl Linney asos solgan sistematikaga binoan o’simlik turlarini aniqlaganmiz. Lekin hozirda o’rganib borgan ilmiy izlanishlarimiz shuni ko’rstadiki, yangi turni aniqlash uchun yillarni kutish shart emas, bir necha kunlar kifoya…..

DNK barkoding

COI

Barcha eukariot organizmlarning hujayrasida mitoxondriya mavjud va shuni ichida 37 ta gen bo’ladi. Shulardan biri COI bo’lib, uzunligi 600bp ga teng.

• Xo’sh, qanday holatda biz yangi turlarni tezroq hamda sifatli holda kashf eta olamiz digan savol biologiyaning dolzarb muammolaridan biri edi. Biz ushbu ilmiy ishimizda esa ushbu muammolarni bartaraf etishda DNK ga asoslangan metodologiyadan foydalanish imkoniyatlarini o’rganamiz. Taksonomik maqsadlar uchun DNK ning foydasi yaxshi, lekin hozirgi barcha taksonomik yondashuvlar DNKni tur yoki taksonni aniqlsh uchun yordamchi mezon sifatida ishlatmoqda

Turlarning nomlanishi

• Linney kashf qilgan nomlanishda tur haqidagi biologik ma’lumotlar, taksonomik yaqinliklar haqida aytilgan va biologlar bi biri bilan muloqat qilishda tur nomlaridan foydalanishgan. Lekin u tabiattan beqaroq, bu turning ma’lum jins bilan bog’lanishni talab qiladi, ammo bu assotsiyatsiya faqat gipoteza bo’lib, yangi ma’lumotlar mavjud bo’lganda o’zgarishi mumkin.

Na’munalarning ahamiyati

• Har qanday biolog to’plangan na’munalarni bir butun ko’rishni va uzoq vaqt saqlashni xohlaydi. Biroq na’munalarning yaxlitligi har doim ham saqlanmaydi, hatto morfologik tadqiqotlarda ham.DNK to’plamlari uchun standartlarni o’rnatish zaruriyati allaqachon tezlikda o’sib bormoqda,chunki kelajakda ushbu na’munalardan ma’lumot olish qimmatli potensial kuchga aylanishi lozim.

Taksonomiya va Filogeniya

• Taksonomiyaning maqsadi turlarni aniqlash va ularga yuqori darajadagi taksonlar berishdir hamda filogenetik gipotezalarni yaratish bilan bog’liq.DNK taksonomiyasi uchun to’plangan ma’lumotlar filogenetik rezolutsiyadan ko’ra, identifikatsiyani ta’minlash uchun mo’ljallangan bo’lsada, baribir ushbu ma’lumotlar filogenetika uchun bebaho manba bo’lib xizmat qiladi.

Yangi ma’lumotlar bazasi zaruriyati

• Hozirgi DNK ma’lumotlari bazalari Milliy biotexnologiya axborot markazida ( NCBI) va
• Yevropa bioinfarmatika instituti ( EBI)
• Ushbu bazalarning tarkibida 100000 dan ortiq eukariot turlari mavjud. Hozirda DNK taksonomiyasi uchun universal ro’yhatga olish tizimini yaratish eng dolzarb ehtiyoj hisoblanadi.

Yuqori o’tkazuvchan tizimlar

• DNK ketma ketligini aniqlash hali ham murakkab va qimmat texnologiya hisoblanadi. Ko’rinishdan, go’yoki taksonomist namunalarni ketma ketlik bilan imkon qadar tezroq va arzonroq aniqlay oladi. Biroq biz mehnat narxi tez o’sib borayotgan bir paytta yashayapmiz.Sistematiklar o’qish uchun ko’p vaqt va pul sarflashadi,vaholanki ko’p vaqtlarini identifikatsiyalashga sarflashmaydi.

Xulosa

• So’nggi 10 yillikdagi genomikadagi inqilobi bizga DNKga asoslangan universal taksonomiya tizimini erishishi mumkin bo’lgan va kerakli maqsadga aylantiradigan vositalarni taqdim etdi.Ushbu tizim bizga hozirgi taksonomiya inqirozidan chiqishda yordam berishi mumkin bo’lgan ko’plab sa’y-harakatlarni to’ldirib, biologik xilma xillikni tatqiq qilishga turtki beradi.

• References
• 1 Linnaeus, C. (1758) Systema Naturae, Editio decima Laur. Salvius
• 2 Linnaeus, C. (1753) Species Plantarum Laur. Salvius
• 3 Godfray, H.C.J. (2002) Challenges for taxonomy. Nature 417, 17–19
• 4 Bisby, F.A. et al. (2002) Taxonomy, at the click of a mouse. Nature 418,
• 367
• 5 Lee, M.S.Y. (2002) Online data base could end taxonomic anarchy.
• Nature 417, 787–788
• 6 Tautz, D. et al. (2002) DNA points the way ahead in taxonomy. Nature
• 418, 479
• 7 Nimis, P.L. (2001) A tale from Bioutopia. Nature 413, 21
• 8 Zietara, M.S. and Lumme, J. (2002) Speciation by host switch and
• adaptive radiation in a fish parasite genus Gyrodactylus (Monogenea
• Gyrodactylidae) – Appendix. Evolution in press
• 9 International Commission on Zoological Nomenclature, (1999) International Code of Zoological Nomenclature, (4th edn), The International Trust for Zoological Nomenclature

• 10 Castresana, J. (2001) Cytochrome b phylogeny and the taxonomy of
• great apes and mammals. Mol. Biol. Evol. 18, 465–471
• 11 Hebert, P.D.N. et al. (2002) Biological identifications through DNA
• barcodes. Proc. R. Soc. Lond. Ser. B in press
• 12 Pozhitkov, A.E. and Tautz, D. (2002) An algorithm and program for
• finding sequence specific oligo-nucleotide probes for species identifi-
• cation. BMC Bioinformatics 3, 9
• 13 Caterino, M.S. et al. (2000) The current state of insect molecular
• systematics: a thriving Tower of Babel. Annu. Rev. Entomol. 45, 1–54
• 14 Wilson, E.O. (2003) The encyclopedia of life. Trends Ecol. Evol. DOI:
• 10.1016/S0169-5347(02)00040-X
• 15 Boero, F. (2001) Light after dark: the partnership for enhancing
• expertise in taxonomy. Trends Ecol. Evol. 16, 266
• 16 Rossello-Mora, R. and Amann, R. (2001) The species concept for
• prokaryotes. FEMS Microbiol. Rev. 25, 39–67

E’tiboringiz uchun rahmat