Доц. Казаков А. Н. 2022 г

Кириш:


Асосий қисм


I-боб

1. 
   Картография
   
2. 
   Карташунослик фани хақида малумот
   

II-боб

Хариталар хақида умумий малумотлар

Умумгеографик ва мавзули харитани элементлари
Хулоса


Фойдаланилган адабиётлар рўйхати


Илова


Кириш

Хариталар геологик хариталашни натижаси бўлибгина қолмай, у йиғилган геологик ма’лумотларни таҳлил қилиш натижасида ҳам ту-зилиши мумкин. Бу геологик карталар орқали биз фақат Эр юзаси-ни эмас, балки Эрнинг ички тузилиши тўғрисида ҳам тасаввурларга эга бўлишимиз мумкин. Геологик карталар ёрдамида биз Эрнинг тузи-лиши, ривожланиши ва фойдали қазилма конларини тарқалиш қонуният-лари тўғрисида хулосалар чиқаришимиз мумкин. Геологик хариталарнинг миқёси топографик харита миқёси асосида берилади. Харита миқёси тасвирланаётган об’ктнинг чизиқли ўлчами харитада неча марта кичрайтирилганлиги даражасини билдиради. Харита миқёси чизиқли ва рақамли бўлади. Йирик миқёсли хариталарда миқёснинг ҳар иккила тури ҳам берилади. Рақамли миқёс хаританинг устки қисмида, унинг номидан пастда жойлаштирилган бўлади. Чизиқли миқёс эса харитадаги 1 см масофанинг неча метр ёки километрга тўғри келишини кўрсатади ва харита ромининг остки қисмига жойлаштирилади. Чизиқли миқёс харитани эркин ҳолда катталаштирилганда ёки кичирайтирилганда масофа кўламини аниқлаш учун қўлайлик яратади. Геологик харита номенклатураси ҳам топографик харита номенклатураси каби бўлади. Хариталар тузишда Эр шари юзасини горизонтал текисликка картографик проексиялаш усулларидан фойдаланилади. Шартли белгилар ёрдамида тоғ жинслари ва минераллар тарқали-ши туширилган биринчи карта 1644 йилда Франсиялик Кулон томонидан тузилган. 1684 йилда англиялик Листер тоғ жинсларини ранглар билан ажратишни таклиф қилган. 1743 йилда Англияда Пакс геологик харита тузиб унда кўп тарқалган тоғ жинслари ранглар ва ҳарфлар билан белгиланди. Унда қўлланилган шартли белгиларнинг тавсифлари илова қилинган. 1743 йилда франсуз Геттер Франсия, Англия ва Германияни геологик (ўша пайтда реогностик карта деб аталарди) харитаси тузди. Унда ҳар хил тоғ жинслари, рудалар ва минераллар манбалари кўрсатилди. 18-асрнинг ўрталарида Россияда ҳам геологик карта тузилди.