Domna pechidagi olishda shixtani hisoblash

S	Si	Mn
Qiymati, 1t, so‘m
Po‘lat lom	Xi	0,3	0,2	0,4	39,6
Cho‘yan lom	X2	3,6	2,0	0,5	31,7
Cho‘yan LK2	X3	3,81	2,43	0,54	40,9
Cho‘yan LK4	X4	3,93	1,61	0,61	37,7
Fe-Si domnaniki (ferrsilitsiy)	X5	1,23	11,47	-	100,0
Fe-Mn domnaniki (ferrosilitsiy)	X6			81,0	100,0

Talab qilingan kimyoviy tarkibdagi yao‘yanni olish uchun lozim bo‘lgan shixtaning har-bir tashkil etuvchisini-komponentini miqdorini xisoblab topish bizning maqsaddir. Lekin, tannarxi eng kam bo‘lishi kerak.

Xisob-kitobni 100 kg og‘irlikdagi shixta uchun olib beramiz.

Barcha chegaralanishlarini quyidagi ko‘rinishda ifodalash mumkin.

1. 
   Kimyoviy tarkibi bo‘yicha
   

Uglerod bo‘yicha: S:№,0 <(0,30x1+3,6x2+3,81x3+3,93x4)<3,6 Kremniy: Si: 1,6 <(0,20x1+2,0x2+2,43x3+1,61x4) <2,0 Marganets: Mn: 0,5<(0,40x1+0,50x2+0,54x3+0,61x4) <0,8

2. 
   Komponentlarning miqdori bo‘yicha: x1+x2+x3+x4=100
   

15

202<20

15

15

3. 
   Shixtani qiymati bo‘yicha:
   

39,6x1+31,7x2+40,9x3+37,7x4+100x5+100x6=min

Hisoblash uslubi.

Shixta materiallari ichda eng ko‘pi va eng arzonini tanlaymiz: bu cho‘yan lomdir x₂=35%. Shixta materiallari ichida arzonligi jixatdan ikkichi cho‘yan LK₄ bo‘ladi, x4=35% deb qilamiz. Agar po‘lat lom uchun eng ko‘p ulushini olsak, x1=24 bo‘ladi. U holda cho‘yan LK2 quyidagi ulush qoladi x2=100-(35+35+24) =6.

Po‘lat lomini eng kam miqdori bo‘yicha : x1=100-(35+35+15) =15.

Shunday qilib quydagi tarkibni oldik: x1=15; x2=35; x3=15; x4=35;

Quyiladigan eritmani kimyoviy tarkibini ta'minlash uchun ferroqotishmalar qo‘shiladi. Endi ularning miqdorini hisoblash kerak.

Bular 100% dan yuqorida (qo‘shimcha) hisoblanadi.

Yuqorida aniqlangan cho‘yan tarkibida kremniy miqdori quyidagicha: Si=(0,2x0,15 + 2,0x0,35 + 2,43x0,15 + 1,61x0,35)=1,658 %

Kremniy quyundiga aylanish miqdori - 10 %

Demak, yuqorida aniqlangan kremniy miqdori (1,658) quyundi hisobiga 10 % kamayadi. U holda cho‘yanda kremniy miqdori quyidagiga teng: Si=1,658x0,9=1,492 %;

Masalaning sharti bo‘yicha kremniy miqdori

Si=1,6-2,0 % bo‘lishi kerak. yetishmayotgan kremniy miqdorini domna ferrosilitsiysi hisobiga to‘ldiriladi. Ferrosilitsiy miqdori quyidagi formula bo‘yicha aniqlanadi:

1,492+11,47x0,9 FeSi=1,6 ;

1,492+10,323 FeSi=1,6

FeSi= 0,108/10,323= 0,01 yoki 1 %

Demak, aniqlangan shixta tarkibiga 1% FeSi domna ferrosilitsiysini qo‘shish kerak: ya'ni 100 kg shixtaga +1 % ferrosilitsiy.

Shixtada marganets miqdori:

Mn=(0,4x0,15 + 0,5x0,35 + 0,54x0,15 + 0,61x0,35) =0,53%

Quyundi = 15%

U holda cho‘yanda marganets miqdori quydagiga teng: 0,53x0,85=0,45% Talab qilingan: 0,5 - 0,8 % Qo‘shiladigan ferromarganets miqdori quydagi tenglamadan aniqlanadi: 0,45+81,0x0,85 Fe Mn=0,5 0,45+68,85 Fe Mn=0,5 Fe Mn=0,05/68,65=0,0007 yoki 0,07 % Aniqlangan shixta tarkibiga 0,07 % Fe Mn qo‘shish kerak. Yoki 100 kg shixtaga 07 kg ferromarganets. 1-jadval Variantlar t ^tn •S3 ^ir a >	Cho‘yan markasi	Kimyoviy tarkibi,%				Ishlatilish joyi
		C	Si	Mn
1	C2 15-32	3.5-3.6	2.0-2.2	0.6-0.8	Tezlik qutisi, maxovik
2	C2 18-36 C2 24-44	3.2-3.6	9-2.4	0.6-0.8	Silindr bloki
3	C2 32-52	2.9-3.2	1.1-1.7	1.0-1.5	Press staninosh
4	C2 15-32	3.2-3.5	2.2-2.5	0.5-0.8	Mayda o‘rta quymalar
5	C2 21-40	3.0-3.4	1.3-1.9	0.6-1.2	Klapanlar, plitalar
6	C2 24-44	2.8-3.2	1.15-1.6	0.7-1.1	Vtulkalar (ishqalanishiga chidamli)
7	C2 12-28	3.4-3.8	1.6-2.0	0.6-1.0	Plitalar
8	C2 28-48	2.8-3.2	.8 I -. .4	0.8-1.0	Trubolar, tirsaklar
9	C2 X	3.5-3.6	1.6-2.0	0.6-0.8	Izlojnitsalar
10	C2 38-60	2.45­ 2.75	2.2-2.6	0.5-0.65	Mas'ul detallar
11	B2 45-0	3.0 >	1.5-2.0	0.3-0.8	-
12	B2 50-15	3.2 >	2.6-3.0	-	-
13	B2 60-2	3.2 >	2.0-2.5	0.3-0.8	-
14	B45-5	3.2 >	2.5-3.2	< 0.6	-
15	B2 10-40	3.2 >	2.3-3.0	< 0.5	-

O’z - o’zini tekshirish uchun savollar

1. 
   Qotishmalarga qanday usul qo‘llanilinadi?
   
2. 
   Flyus sifatida nimalar ishlatilinadi? 3.Shixtani tashkil etuvchilarini sanab bering.
   

4. 
   Cho‘yan markasini yozib bering.