Dunyo mamlakatlari tipologiyasi. Tipologiya mezonlari. Mamlakatlarning geografik tipologiyasi

Rivojlangan davlatlar yetakchilik qilmoqda jahon iqtisodiyotining barcha tarmoqlarida ularning dunyodagi ulushi 2009 yilda:
· 57% - jahon sanoat ishlab chiqarishida;
· 40% - jahon qishloq xo'jaligida;
· YaIM tarkibida oʻrtacha hisobda ishlab chiqarish sanoati 25% gacha boʻlgan;
· Noishlab chiqarish sohasi (asosan, moliyaviy, axborot xizmatlari) 70% gacha;
· Ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishning yuqori darajasi (jon boshiga yalpi ichki mahsulot – yiliga 25 ming dollar ichida);
· Ishlab chiqarishning yuqori ilmiy-texnik darajasi. Ilmiy-tadqiqot ishlariga sarflangan xarajatlarning 50% gachasi davlat tomonidan moliyalashtirildi;
· Ijtimoiy sohani, soliq va bojxona siyosatini tartibga solishda davlatning katta roli;
· Kuch markazlari – yettilik rahbariyati;
· Rivojlangan bozor iqtisodiyoti;
· Iqtisodiyotlarning jahon iqtisodiyotiga ochiqligi;
· tashqi savdo rejimini liberallashtirishning yuqori darajasi;
· Yuqori samaradorlikdagi integratsiya guruhlarida ishtirok etish (NATO, EI, APEC).
2009-yilda jahon yalpi ichki mahsulotining 44% rivojlangan davlatlar hissasiga toʻgʻri keldi, shu jumladan AQSH ulushi 28%, Yaponiya 7%, Germaniya 5%.
Iqtisodiyoti o‘tish davridagi davlatlar- bular 30 ta davlat, shu jumladan Markaziy Osiyo davlatlari, MDH, Boltiqbo'yi davlatlari, Xitoy, Vetnam, Mo'g'uliston, Kuba.
O'tish davridagi iqtisodiyot- bir iqtisodiy tizimdan ikkinchisiga o'tish holati. O'tish iqtisodiyotining asosiy xususiyatlari:
· Yangi iqtisodiy tizimning asosini shakllantirish uchun mo'ljallangan;
· Ko‘p ukladli iqtisodiyot, uni bartaraf etish o‘tish davri iqtisodiyotining asosiy vazifalaridan biri hisoblanadi;
· o‘tish davri iqtisodiyotining ichki mulki sifatida rivojlanishning beqarorligi, ijtimoiy-iqtisodiy munosabatlarning doimiy keskinlashuv tendentsiyasi;
· O'tish davri iqtisodiyotidagi o'zgarishlarning nisbiy davomiyligi.
O'tish davridagi iqtisodiyot turlari:
1) kapitalizmdan sotsializmga o'tish davri iqtisodiyoti;
2) mamlakatning butun iqtisodiyotini bir xil iqtisodiy tizim doirasida muvofiqlashtirish usullarini tubdan o'zgartirish, lekin uning asosiga ta'sir qiladi;
3) mamlakat iqtisodiyotida deformatsiyani bartaraf etish;
4) davlat iqtisodiyotida uzoq davom etgan beqarorlikni bartaraf etish;
5) Rossiyaning o'tish davri iqtisodiyoti, sobiq SSSR respublikalari, Markaziy va Sharqiy Evropa mamlakatlari.
Bu mamlakatlarda iqtisodiy tizimni oʻzgartirish ijtimoiy yoʻnaltirilgan bozor iqtisodiyotini yaratish, bozor munosabatlari tizimini, tadbirkorlik iqtisodiyotini, ochiq iqtisodiyotni rivojlantirishga qaratilgan.