Dunyo va mdh davlatlarida tuproq tiplari

MDH sarhadlarida tuproq qoplamining nihoyatda xilma-xilligi bilan xarakterlanadi. Bu mamlakatlarda shimoldagi tundra gleyli tuproqlardan boshlab, subtropik kengliklardagi qizil va sariq tuproqlarga qadarli bo‘lgan deyarli barcha tuproq tiplari uchraydi.Tuproqlarning kenglik bo‘yicha tarqalishida ma‘lum geografik qonuniyatmavjud.Tuproqlarni geografik rayonlashtirish prinsiplari V.V. Dokuchayevningtuproqlarning yer yuzasida zonal tarqalish ta‘limotiga asoslangan. Tabiiy tuproqqatlamining gorizontal (kenglik) va vertikal (balandlik bo‘ylab) yo‘nalishdaasta-sekin bir-biri bilan almashib borish qonuniyatlari mavjud. Tuproqninggeografik tarqalishi tuproq paydo qiluvchi omillar bilan bevosita bog‘liq bo‘lib,shunga ko‘ra tuproq tiplari ham o‘zgarib boradi. Jumladan, iqlim sharoitiningkenglik yo‘nalishi bo‘yicha, ya‘ni shimoldan janubga qarab o‘zgarishi bilan, shuyo‘nalishda o‘simlik va tuproq qoplami ham o‘zgarib boradi

• MDH sarhadlarida tuproq qoplamining nihoyatda xilma-xilligi bilan xarakterlanadi. Bu mamlakatlarda shimoldagi tundra gleyli tuproqlardan boshlab, subtropik kengliklardagi qizil va sariq tuproqlarga qadarli bo‘lgan deyarli barcha tuproq tiplari uchraydi.Tuproqlarning kenglik bo‘yicha tarqalishida ma‘lum geografik qonuniyatmavjud.Tuproqlarni geografik rayonlashtirish prinsiplari V.V. Dokuchayevningtuproqlarning yer yuzasida zonal tarqalish ta‘limotiga asoslangan. Tabiiy tuproqqatlamining gorizontal (kenglik) va vertikal (balandlik bo‘ylab) yo‘nalishdaasta-sekin bir-biri bilan almashib borish qonuniyatlari mavjud. Tuproqninggeografik tarqalishi tuproq paydo qiluvchi omillar bilan bevosita bog‘liq bo‘lib,shunga ko‘ra tuproq tiplari ham o‘zgarib boradi. Jumladan, iqlim sharoitiningkenglik yo‘nalishi bo‘yicha, ya‘ni shimoldan janubga qarab o‘zgarishi bilan, shuyo‘nalishda o‘simlik va tuproq qoplami ham o‘zgarib boradi

MDH xududida tarqalgan quyidagi tuproq – bioiqlim mintaqalarini,ularni tashkil etadigan zonalari va tog‘li tuproq provinsiyalariga nisbatanbatafsilroq ko‘rib chiqamiz.1). Sovuq (qutbiy): 2) Mo‘tadil sovuq (boreal): 3) Mo‘tadil (subboreal): 4)Mo‘tadil iliq (subtropik) kabi tuproq bioiqlim mintaqalari ajratiladi.Q u t b i y (sovuq) m i n t a q a d a bitta Yevroosiyo tuproq bioiqlimoblasti ajratiladi va bu o‘z navbatida Arktika va subarktika tundra tuproqlarikabi ikki tuproq zonasini hamda uchta tog‘ provinsiyalar (Ural-Yangiyer,Chukotka va Taymir singari) ni o‘z ichiga oladi. Ekinlar faqat issiqxonalardayetishtirilib, uncha katta bo‘lmagan maydonlardagi dehqonchilik esa faqat engjanubiy rayonlarda olib boriladi. Bu yerdagi asosiy chorvachilikning yo‘nalishibug‘uchilikdir.B o r ye a l (mo‘tadil sovuq) m i n t a q a d a 4 ta: g‘arbiy o‘tloq-o‘rmon;markaziy tayga-o‘rmon; Sharqiy Sibir muzloq-tayga va Uzoq sharq taygao‘tloq-o‘rmon oblastlari ajratiladi.Markaziy Sibir tayga-urmon oblastida kuzgi va baxorgi ekinlar,shuningdek, qisqa vegetasiya davriga ega bo‘lgan sabzavot ekinlari ekiladi,Sharqiy Sibir oblastining qattiq sovuq iqlimi sharoitida dehqonchilikchegaralangan bo‘lib, asosan o‘rmon xo‘jaligi va mo‘ynali xayvonlar boqishdafoydalaniladi.

• MDH xududida tarqalgan quyidagi tuproq – bioiqlim mintaqalarini,ularni tashkil etadigan zonalari va tog‘li tuproq provinsiyalariga nisbatanbatafsilroq ko‘rib chiqamiz.1). Sovuq (qutbiy): 2) Mo‘tadil sovuq (boreal): 3) Mo‘tadil (subboreal): 4)Mo‘tadil iliq (subtropik) kabi tuproq bioiqlim mintaqalari ajratiladi.Q u t b i y (sovuq) m i n t a q a d a bitta Yevroosiyo tuproq bioiqlimoblasti ajratiladi va bu o‘z navbatida Arktika va subarktika tundra tuproqlarikabi ikki tuproq zonasini hamda uchta tog‘ provinsiyalar (Ural-Yangiyer,Chukotka va Taymir singari) ni o‘z ichiga oladi. Ekinlar faqat issiqxonalardayetishtirilib, uncha katta bo‘lmagan maydonlardagi dehqonchilik esa faqat engjanubiy rayonlarda olib boriladi. Bu yerdagi asosiy chorvachilikning yo‘nalishibug‘uchilikdir.B o r ye a l (mo‘tadil sovuq) m i n t a q a d a 4 ta: g‘arbiy o‘tloq-o‘rmon;markaziy tayga-o‘rmon; Sharqiy Sibir muzloq-tayga va Uzoq sharq taygao‘tloq-o‘rmon oblastlari ajratiladi.Markaziy Sibir tayga-urmon oblastida kuzgi va baxorgi ekinlar,shuningdek, qisqa vegetasiya davriga ega bo‘lgan sabzavot ekinlari ekiladi,Sharqiy Sibir oblastining qattiq sovuq iqlimi sharoitida dehqonchilikchegaralangan bo‘lib, asosan o‘rmon xo‘jaligi va mo‘ynali xayvonlar boqishdafoydalaniladi.