Dúzgen: Shimbay rayoni 13- mektep

6-qosımsha





7-qosımsha.


XVIII-ásir aqırlarında,1757-jılı, opium, 1840-1842-jıllar, Kolonizatorlar, 1856,Ullı Britaniya, Franciya, AQSh,Xun Suycyuan, Nankin, Taypinler, Sin,1864.


Taza tema bayanı.
XIX-ásirdiń 70-jılarına shekemgi bolǵan dáwirde Qıtay.
Sin imperiyası qúdiretiniń hálsirewi. VIIásir aqırlarına kelgende imperiyanıń ústinik qúdireti hálsiredi. Ekonomikalıq tubalawshılıq hám mámleket xalqınıń tiykarǵı bólimin qurawshı. Diyxanlardıń gedeyleniwi diyxanlar Qozǵalańın keltirip shıǵardı. Sol sebepli Qıtay ishki qarama-qarsılıqlar qısqısında qaldı. Húkimdar dinastiya ómiri tawsılıp atırǵan dúzimdi barlıq sharaları menen saqlap qalıwǵa urındı. Húkimdar qatlamlar siyasatına qarsı hár qanday bas kóteriliwler ayawsızlıq penen bastırıldı. Bul dáwirde Qıtay Ulı Britaniya hám Franciya sawdagerleriniń kirip keliwi kúsheydi. Olardıń belsendi háreketleri Qıtay húkimetin qáweterge salıp qoydı. 1757-jılı Qıtay bán járiyaladı. Sırtqı sawda tek imperator ámeldarları baqlawı astında alıp barılatuǵın tártip engizildi. Sonda da sırtqı sawda tek Guan jou portı arqalı ǵana alıp barılatuǵın boldı. Qıtaydıń ózin-ózi jekkeletip qoyıw siyasatı feodallıq tártiplerdiń saqlanıwına járdem berdi. Onıń ekonomikalıq, jámiyetlik hám mádeniy rawajlanıwına úlken ziyan keltirildi. Imperator hákimshiligi pán hám texnika tarawında basqa xalıqlardıń jetiskenliklerin biykar etti. Mámleket artta qalıwshılıq batpaǵına batıp qaldı. Usınday bir sharayatta Ullı Britaniya húkimeti Qıtaydı óz sawdagerleri ushın ashıwǵa barlıq sharalardı kórdi. Sin imperiyasınıń qaysarlıǵın sińdiriw ushın oǵan bir dálil kerek edi.
Birinshi opium urısı. Ullı Britaniya sawdagerleri Hindistannan nızamsız túrde Qıtayǵa opium kirgize basladı. Jergilikli Qıtay hákimshiligi Opium tiyelgen kárwanlardı konfiskaciyalaǵanda oǵan juwap retinde Britaniya húkimeti opiumdı hám anglichan tovarların alıp kiriwdi nızamlastırıw ushın 1840-jılda Qıtayǵa qarsı urıs basladı. Ol urıs tariyxqa Birinshi opium urısı atı menen kirgen. Urıs 1842-jılǵa shekem dawam etti. Urısta Qıtaydıń ekonomikalıq hám áskeriy texnika jaqtan artta qalıwshılıǵı jeńiliwine sebep boldı. Urıs aqırında Ullı Britaniya Gonkong atawın basıp aldı hám Qıtaydı sırt el sawdagerleri ushın bir qatar portlardı ashıp qoyıw haqqındaǵı shártnamaǵa qol qoyıwǵa májbúr etti. Biraq Qıtay opium alıp kiriliwin nızamlı ekenligin tán almadı.