«EE» кафедраси «Соха иқтисодиёти ва менежмент» фани бўйича

Учинчи вазифа бўйича топшириқни бажариш учун қарорларни ишлаб
чиқиш ва уни қабул қилиш йўлларини билиши шарт.
Қарор қабул қилишдаги асосий масала фақат муқобил вариантни танлаш
эмас, балки бошқарув олдида қўйилган мақсаднинг оқилона ечимини
топишдан иборат. Шу сабабли, қарор ишлаб чиқиш жараёни айрим унсурлар
мазмуни ва кўламига кўра хилма-хил ва анча мураккабдир. Қарорни ишлаб
чиқиш жараёни қуйидаги босқичларни ўз ичига олади.
Умуман қарорни ишлаб чиқиш жараёнида қуйидаги саволларга жавоб
топиш лозим бўлади:
 Нима қилиш керак (обьект миқдори ва сифати)?
 Қандай харажат (ресурслар) эвазига?
 Қандай тарзда (технологияда) бажариш керак?
 Ким учун бажариш керак?
 Қандай муддатда бажариш лозим?
 Ким томонидан бажарилиши керак?
 Қайси жойда бажарилиши лозим?
 Қандай (иқтисодий, ижтимоий) самара беради?
Агар шу саволларга миқдор нуқтаи назардан тўғри жавоб топиб, уларни
макон ва замонда, шунингдек, ресурс ва бажарувчилар билан боғлай
олмасангиз, билингки сиз қарорни ишлаб чиқиш технологиясини тўлиқ
уддалай олмаган бўласиз.
Қарорларни бажариш-бу оқибат натижасида юқори бўғинда қабул
қилинган режаларни, шунингдек шу режалар асосида қуйи бўғинлар (цех,
участка, бригада, смена, қар бир ходим) учун тузилган режа ёки
топшириқларни бажариш демакдир. Қарор энг аввало буйруқ ёки фармойиш
тарзида расмийлаштирилади, сўнгра у мадмурий ҳужжат тусини олади. Унда
аниқ ижрочилар, бажариш муддатлари, назорат қилиш усуллари кўрсатилган
бўлади.
Бу корхона раҳбарининг асосий вазифаси бошқарув тизимини мақсадга
мувофиқ уюштиришдан ва ўзи учун хизмат кўрсатишнинг туб масалалари

---

билан шуғулланиш имкониятини яратишдан иборатдир. Қарорларни
бажарилишига
раҳбарлик
қилиш
жараёнида
раҳбарнинг
вазифаси
ходимларнинг
шахсий
манфаатларини
умумманфаатлар
билан
мувофиқлаштиришга эришишдан иборатдир. Жамоага муваффақиятли
раҳбарлик қилиш фармойиш бериш ва назорат килиш усуллари, шакллари ва
техникасини
билишигина
эмас,
балки
топшириқларни
бажаришга
ходимларни сафарбар эта олиш қобилиятини ҳам талаб қилади.
Корхонада қабул қилинган қарорлар ижросини назорат қилиш
бажарилмаган.
Назорат-бу қайта (жавоб) алоқа шакли ҳисобланиб, юқори бошқарув
органи
томонидан
чиқарилган
буйруқ,
фармойиш
ва
белгиланган
режаларнинг жойларида бажарилиш даражаси тўғрисидаги маълумотни
аниқлаш
усулидир.
Ҳақиқий
ҳолатни
билмасдан
ва
далилларни
текширмасдан туриб, тўғри ва оқилона раҳбарлик қилиб бўлмайди. Қуйи
бўғинларни бошқаришда асосан ҳисобга олишнинг тезкор ва бухгалтерия
ҳисоби турларидан фойдаланилади.
Яхши йўлга қўйилган ҳисобга олиш самарали қарорлар ишлаб чиқиш,
уларнинг бажарилишини кузатиб бориш имконини беради. Ҳисобга
олишдаги чалкашлик, одатда хизмат кўрсатишни бошқариш аҳволининг
ёмонлигидан ва катта камчиликлар мавжудлигидан далолат беради.
Назорат функцияси раҳбарнинг энг муҳим вазифасидир. Раҳбар қабул
қилинадиган қарорларнинг
ташаббускори бўлганлиги сабабли ушбу
қарорларни бажарилиши устидан назоратни ташкил қилишнинг ҳам
ташаббускори бўлиши керак. Қарорларнинг ижро этилишини назорат
қилмайдиган раҳбар ўзи ишлаётган ишлаб чиқаришга эмас, балки бошқа
корхоналарга ҳам зарар етказиши, яъни уларнинг ишида кечикишлар,
узилишлар пайдо бўлишига сабабчи бўлиши мумкин.
Asosiy adabiyotlar
1. Zaynutdinov SH.N. “Menejment asoslari”.- Toshkent, 2014

---

2. Nurinbetov R.I “Menejment” amaliy mashqlar,o‘quv qullanma.-T.: Musiqa, 2007
3.Karimova O.U. Menejmentasoslari, o‘quv qullanma.-T.: O‘zbekiston,2010.
4. Qosimova D.S., “Menejment nazariyasi”. Darslik.-T.: Tafakkur-Bo‘stoni, 2011.
Internet saytlari
1. www. ziyonet.uz
2. www. lex.uz
3.
www.gov.uz
4. www. davarx.uz.
5. www. stat.uz