Egalik va kelishik shakllari uslubiyati

Daftarning varag’i;

Daftar varag’i;

Bizning daftar;

Daftar varaq.

Shunday qilib, qaratqichli birikmalarning qay holatda qaysi biridan foydalanishni bilish madaniy nutq uchun katta ahamiyatga ega.

Tushum kelishigidagi so’z doimo o’timli fe’lga bog’lanadi. Tushum kelishigidagi so’z bilan o’timli fe’l yonma-yon turganda, ko’pincha tushum kelishigi qo’shimchasi tushib qoladi. Masalan: Kitobni o’qidim-kitob o’qidim.

Tushum kelishigidagi so’z doimo vositali to’ldiruvchi vazifasida keladi.Kelishik qo’shimchalari biri o’rnida ikkinchisi ko’pincha almashinib kelishi va birikma ma’nosiga ta’sir etishi mumkin.

Og’zaki nutqda qaratqich kelishigi shakli bilan tushum kelishigi shakli farqlanmaydi. Har ikki kelishik uchun tushum kelishigi shakli qo’llaniladi, lekin bunday qo’llanish ma’noni o’zgartirmaydi.

Qaratqich kelishigi va tushum kelishigi shakllari belgisiz qo’llanishi mumkin. Masalan: o’rikning guli - o’rik guli, uzumni yedi- uzum yedi.

Birinchi holatda predmetning aniqligi va bu predmetning ta’kidlanishini bildiradi. Xuddi shunday ma’no farqlanishi tushum kelishigining belgisiz holatida ham kuzatiladi.

Ba’zan tushum kelishigi o’rnida chiqish kelishigi shakli ishlatilishi mumkin. Lekin ularning ma’nosida ma’lum farq bor. Tushum kelishigidagi so’z butunni, chiqish kelishigidagi so’z qismni bildiradi: oshni oling-hammasini, oshdan oling- bir qismini.

Ko’rinadiki, kelishik qo’shimchalaridan o’rinli, maqsadga muvofiq foydalanish fikrni aniq ifodalashga katta yordam beradi.