Ekistreminal tadiqiqot natijalarini taqdim etish shartlari

Ekistreminal tadiqiqot natijalarini taqdim etish shartlari.

Alimov Diyorbek

REJA;

• Ekistreminal tadiqiqot .
• Ekistreminal metodning rivojlanishi.
• Eksperimental tadqiqotlarni tashkil etish.

Ekistreminal tadiqiqot .

• Ilmiy-texnik va amaliy tadqiqotlardan ko‘zlangan maqsadga erishishda ilgari surilgan ilmiy gipotezani to‘g‘ri yoki noto‘g‘riligini isbotlashda yoki texnologik rejim, ekspluatatsion ko‘rsatkichlar va boshqa ko‘rsatkichlarni optimallashtirish, aniqlash va belgilashda albatta eksprimental tadqiqotlar olib borilishi zaruriyati tug‘iladi.
• Eksprimental tadqiqotlar o‘tkazish kata miqdorda mehnat va moddiy harajatlar va shuningdek, ko‘p vaqt sarflash bilan bog‘liqdir. Undan tashqari ishlab turgan energetik tizim, elektrotexnik uskunalar, energotexnologik qurilmalar, elektrlashtirilgan texnologik potok liniyalarga taalluqli eksprimental tadqiqotlar o‘tkazishda ularning normal ekspluatatsion rejimlarini buzilishiga olib keladi.

Eksprimental tadqiqotlar o‘tkazish bilan bog‘liq yuqoridagi katta moddiy harajatlarni, vaqt sarflanishini va ishlab turgan energetik obyektlarni ekspluatatsion rejimlarini buzilishini kamaytirishga ekspriment rejalashtirish va uning tahlili usullarini qo‘llash orqali erishish mumkin. Matematik statistika apparatini qo‘llash orqali ekspriment jarayonini formallashtirish quyidagilarga imkon beradi:

Eksperimental tadqiqot – yangi ilmiy bilimlar olishning asosiy usullaridan biri. Eksperimentdan bosh maqsad nazariy qoidalarni tekshirish (ishchi gipotezani tasdiqlash), shuningdek, ilmiy tadqiqot mavzusini yanada kengroq va chuqurroq o‘rganishdir. Eksperimental tadqiqotlar idintifikatsiyalash – nazariy tadqiqot natijalari va eksperiment davomida olingan funksional va analitik bog‘liqliklarni tekshirish va tasdiqlash yoki optimallash – eksperimental yo‘l bilan o‘rganilayotgan jarayon parametrining eng maqbul qiymatini yoki maqsad funksiyasini aniqlash maqsadida olib boriladi.

• Eksperimental tadqiqot – yangi ilmiy bilimlar olishning asosiy usullaridan biri. Eksperimentdan bosh maqsad nazariy qoidalarni tekshirish (ishchi gipotezani tasdiqlash), shuningdek, ilmiy tadqiqot mavzusini yanada kengroq va chuqurroq o‘rganishdir. Eksperimental tadqiqotlar idintifikatsiyalash – nazariy tadqiqot natijalari va eksperiment davomida olingan funksional va analitik bog‘liqliklarni tekshirish va tasdiqlash yoki optimallash – eksperimental yo‘l bilan o‘rganilayotgan jarayon parametrining eng maqbul qiymatini yoki maqsad funksiyasini aniqlash maqsadida olib boriladi.

Ekistreminal metodning rivojlanishi.

• Eksperimental psixologiya — psixik hodisalar va jarayonlarni ilmiy metodlar yordami bilan tadqiq qilish. Psixologiyaning fan sifatida falsafadan ajralib chiqishida eksperimental tadqiqotlar oʻtkazish asosiy rol oʻynagan.
• 19-asrning oʻrtalarida ilk bor sezgi, idrok yuzasidan tadqiqotlar olib borilgan. Eksperimental psixologiyaning fan sifatida ajralib chiqishiga nemis olimi V. Vundt katta hissa qoʻshgan. Ilk eksperimental tadqiqotlar oʻzini oʻzi kuzatish uslubi yordami bilan shaxsning ichki mayllari, motivlari, fikr yuritishiga bagʻishlangan. Keyinchalik tekshirishlar turli hayvonlarda oʻtkazila boshlagan. Koʻp tadqiqotlarni AQShlik T.L.Morgan, E. L. Torndayk va boshqalar olib borganlar.
• Eksperimental psixologiya murakkab tadqiqot (koʻp shkalali, koʻp bosqichli) metodlari, metodikalari (ishonchliligi, kafolatliligi, test yoki retest xususiyatiga egaligi)dan tashqari elektron hisoblagichlar, texnik asboblar va moslamalar, sodda yoki murakkab tuzilgan maxsus apparatlar, zamonaviy texnika va texnologiyalarga asoslanadi.

Ekistreminal metodning

Eksperimental psixologiya yordamida psixik funksiyalargina emas, shu bilan birga shaxs hissiyoti, emotsiyasi, individual xususiyati, diqqat, xotira, idrok singari bilish jarayonlari ham tadqiq qilinadi. Eksperimental psixologiya tadqiqotlari natijalari psixologiya sohalari nazariyasini ishlab chiqishda asos boʻlib xizmat qiladi. Olimlardan F. Galton (1822-1911), D. Kettel (18601944), E. Tolmen (1886-1959), G.Rorshax (1884-1984), A. Bine(1857-1911), P.Jane (1859-1947), J. Piaje (1896—1980) va boshqalar Eksperimental psixologiyaning rivojlanishiga muhim ulush qoʻshganlar.

Eksperimental tadqiqotlarni tashkil etish.

• Eksperimental tadqiqot - yangi ilmiy bilimlar olishning asosiy usullaridan biri. Eksperimentdan bosh maqsad nazariy qoidalarni tekshirish (ishchi gipotezani tasdiqlash), shuningdek ilmiy tadqiqot mavzuini yanada kengroq va chuqurroq o’rganishdir.
• Eksperimentlar tabiiy va sun’iy bo’lishi mumkin. Tabiiy eksperimentlar ishlab chiqarish, turmush va h.k.larda ijtimoiy hodisalarni o’rganishda muhimdir. Sun’iy eksperimentlar esa texnika va boshqa fanlarda keng qo’llanadi. Obyekt yoki jarayon modeli xususiyatiga, eksperimentlarni tanlash va o’tkazishga bog’liq holda ular laboratoriya va ishlab chiqarish turiga bo’linadi. Laboratoriya eksperimentlari maxsus modellashtiruvchi qurilma, stendlarda namunaviy priborlar va tegishli apparatlarni qo’llab o’tkaziladi.

Eksperiment (lot. – tajriba, sinab ko’rish) – fanda narsa va hodisalarni sezgi predmet faoliyati bilan tadqiq qilish, o’rganish. Kuzatishga qaraganda yuksakroq bilish usuli.

E’TIBORINGIZ UCHUN RAXMAT!!!