Ekologiya fani nima o’rganadi?
Download 0.59 Mb.
|
ЯН ТЕСТ ЭКОЛОГИЯ БУЛИМИ
|
Ekologiya fani nima o’rganadi? { ~tirik jonzotlarning yashash sharoiti va ularning ơzlari yashash turgan muhit bilan ơzaro murakkab munosabatlari va shu asosda tuğilgan qonunlarini ơrganadi. ~xayvonlarning tabiatga ta'siri. ~jonsiz tabiat va jonli tabiatni. ~tirik organizmlarni ularni o’rab olgan jonsiz tabiatni. } Ekologiya so’zining ma’nosi? { ~yunoncha “oykos” – uy, maskоn; “logos” – fan, ta'limot ~yunoncha “oykos” – tirik organizm; “logos” – fan, ta'limot ~yunoncha “ekos” – tabiat; “logos” – fan, ta'limot ~ yunoncha “eko” – jonsiz tabiat va jonli tabiatni; “logos” – fan, ta'limot } Moslashish necha xil kơrinishdan iborat? { ~morfologik, fiziologik va xulqiy moslashishlar ~keng va tor doiradagi moslashish ~xulkiy va biokimyoviy ~barchasi tơgri } Muhit deb nimaga aytiladi? { ~organizmni o’rab turgan hamma tabiiy ekologik omillar ~ekologik ob’ekt ~element va voqelikdan tashkil topgan. ~yashash muhiti. } Autokologiya nima o’rganadi? { ~ayrim turlar-ning ơzlari shab turgan muhit bilan ơzaro munosabatlari-ni, ularning qanday muhitga kơproq va uzviy moslashganini ơrganadi ~populsiyalar tuzilmasi va dinamikasi, ma'lum sharoitlarda turli organizmlar sonining ơzgarishi sabablarini tekshiradi ~biogeosenozlarning tuzilishi va xossalarini, ayrim ơsimlik va hayvon turlarining ơzaro aloqalarini hamda ularning tashqi muhit bilan bơlgan munosabatlarini ơrganadi ~biosfera tarkibi, tuzilishi va nergetikasi tirik organizmlar faoli ti majmui bilan belgilanadi-gan, ni tirik mavjudotlar tarqalgan er qobiği } Populsiyalar ekologiyasi nima o’rganadi? { ~populsiyalar tuzilmasi va dinamikasi, ma'lum sharoitlarda turli organizmlar sonining ơzgarishi sabablarini tekshiradi ~biogeosenozlarning tuzilishi va xossalarini, ayrim ơsimlik va hayvon turlarining ơzaro aloqalarini hamda ularning tashqi muhit bilan bơlgan munosabatlarini ơrganadi ~ayrim turlar-ning ơzlari shab turgan muhit bilan ơzaro munosabatlari-ni, ularning qanday muhitga kơproq va uzviy moslashganini ơrganadi ~biosfera tarkibi, tuzilishi va nergetikasi tirik organizmlar faoli ti majmui bilan belgilanadi-gan, ni tirik mavjudotlar tarqalgan er qobiği } Sinekologiya nima o’rganadi? { ~biogeosenozlarning tuzilishi va xossalarini, ayrim ơsimlik va hayvon turlarining ơzaro aloqalarini hamda ularning tashqi muhit bilan bơlgan munosabatlarini ơrganadi ~ayrim turlar-ning ơzlari shab turgan muhit bilan ơzaro munosabatlari-ni, ularning qanday muhitga kơproq va uzviy moslashganini ơrganadi ~populsiyalar tuzilmasi va dinamikasi, ma'lum sharoitlarda turli organizmlar sonining ơzgarishi sabablarini tekshiradi ~biosfera tarkibi, tuzilishi va nergetikasi tirik organizmlar faoli ti majmui bilan belgilanadi-gan, ni tirik mavjudotlar tarqalgan er qobiği } Tabiatda 4 ta yashash muhiti farqlanadi, ular qaysilar ? { ~suv, yer usti-havo, tuproq, tirik organizm tanasi ~yer, suv, havo, tuproq ~tirik organizm tanasi, suv, havo,tuproq ~barchasi } Eko iqlim nima? { ~tirik organizm darajasidagi iqlimdir. ~joyning geografik va orografik holati ~harorat, namlik va bosim ~barcha javob to’g’ri } Muhitning barcha omillari necha guruhga bo’linadi va ular qaysilar? { ~3 ga: biotik, abiotik, antropogen ~ 2 ga bo’linadi: tropik, subtropik ~2 ga; biotik, abiotik ~2 ga: biotik va antropogen } Qurg’oqchiliqka chidamli, ko’p yillik dag’al ko’pincha barglari reduksiyalashgan va tikanlarga aylangan qalin kutiko’la qavatiga ega bo`lgan o`simliklar… { ~Sklyerofitlar ~Sukko’lentlar ~Gidrofitlar ~Mezofitlar } Gigrofitlar bu…. { ~tuproqda ortiqcha miqdorda namlik yoki suv bo`lgan sharoitda yashovchi o`simliklardir. ~o’rtacha namlik sharoitida yashovchi o`simliklar ~qurg’oqchil sharoitda yashashga moslashgan o`simliklar ~suvda yashashga moslashgan o`simliklar } Ekologiyada suv muhitida yashovchi organizmlar nima deyiladi? { ~gidrobiontlar ~plankton ~ bentos ~nektonlar } Muhitning biror omilga tor doirada moslashgan ekologik turlarga qanday old qo’shimchasi qo’shib nomlanadi ? { ~Steno- ~ Evri- ~Dio- ~Gibro- } Iqlim nima? { ~ma’lum hududning geografik joylashishiga bog‘liq bo‘lgan ob-havo sharoitlarining ko‘p yillik rejimi ~ atmosferaning nisbiy namligi ~ bug‘lanish va namlikning yuqorililigi ~ harorat, havo namligi, shamol tezligi hamda quyosh radiatsiyasi kabi meteorologik omillarga katta e’tibor qaratiladi } Ilk bor fanga ,, Ekologiya ’’ sozini . . . olib kirgan? { ~Ernest Gekkel ~N.Sukachev; ~Odum ~A.Tensli } Moslashish deb nimaga aytiladi? { ~ayrim individlar, populsilar, tur yoki jamoalarning morfo-fiziologik xulqiy va axborot biosenotik xususi tlarining majmui bơlib, boshqa tur, individlarga nisbatan ğolib chiqishga qaralgan harakatlarda, abiotik muhit omillarining ta’siriga chidam chidamliligini ifodalaydi. ~abiotik muhit omillari ta’siriga chidamlilgiga ~ayrim organizmlar, populsilar yashaydigan, ularning holatiga, rivojlanishiga kơpayishiga bevosita ёki bilvosita ta sir kơrsatadigan tirik va ơlik tabiatning barcha sharoitlariga aytiladi. ~ơsimlik va hayvon turlarining ma'lum iqlim sharoitlariga moslashishi } Ekologik valentlik nima? { ~organizmning omilga nisbatan keskinlik nuqtalari orasidagi chidamlilik chegarasi ~ekologik omillarni muvozanatga solib turadi ~ekologik omillarning organizmga kuchli ta’siri ~barcha javoblar to’g’ri } Fiziologik moslashishlar bu? { ~hayvonlarda ozuqa tarkibiga kơra ovqat hazm qilish sistemasida fermentlarning ma'lum turlarini uchrashi ёki chơlda shovchi hayvonlarning suvga bơlgan talabini qondirish uchun yoğlarning biokimyoviy oksidlanishdan foydalanishi kabilar kiradi ~tirik organizmlarga ta’sir etuvchi muhitning har qanday tarkibiy qisimlaridir kiradi ~ơsimlik va hayvon turlarining ma'lum iqlim sharoitlariga moslashishi kiradi ~kuchli yoruğlik ta’sirida ơsmlik xloroplastlarining hujayra devori ostida ma’lum bir tartib ostida joy oladigan organizmlar kiradi } Issiqni sevuvchi megater m o`simliklar nima deyiladi? { ~Termofil ~Psixrofil ~Mezoterm ~Poykiloterm } Hayvonlarning ximoyalanuvchi ranglari bir necha asosiy guruhlarga bo’linadi bular? { ~barchasi to’g’ri ~kriptik tuslanish (yashiruvchi );.qisman tuslanish (organlarini och ranglada tuslantiradi) ~qo’rqituvchi tuslanish (ko’zga tashlanuvchi ranglar) va holat ;ximoyalanuvchi tuslanish (terisiga zaharlimoddalarni ajratishi va chaqishi) ~mimikriya tuslanish (o’xshash bo’lgan boshqa jonzotlarga taqlid qilishi) } Yorug’likka nisbatan o`simliklar nechta guruhga bo’linadi? { ~3 ta ~8 ta ~7 ta ~5 ta } Xulqiy moslashishlar bu? { ~hayvonlar uchun xos bo'lib u turli shakllarda namoyon bo'ladi ~tirik organizmlarga ta’sir etuvchi muhitning har qanday tarkibiy qisimlaridir kiradi ~ơsimlik va hayvon turlarining ma'lum iqlim sharoitlariga moslashishi kiradi ~cho'l sharoitida suvni oz sarflashga moslashish bo'yicha saksovul, shuningdek yantoq barglari o'lchamining nisbatan kichik bo'lishi yoki butunlay kiradi } Fizikaviy termoregulyatsiya deb nimaga aytiladi? { ~Tanadan issiq ajratishning o`zgarishi, ya’ni ortiqcha bo’lsa chiqarib yuborishi yoki uni ushlab qolishi ~ Organizm tanasidagi issiqlikni ma’lum darajada ushlab turishi ~Muhit haroratining o`zgarishi ~Muhit haroratining pasayib ketishiga } Ksyer ofitlar guruhiga kiruvchi o`simliklar qayerlarda keng tarqalgan? { ~Dasht, yarim dasht va cho’llar ~Tog’’lar va dasht ~CHo’llar va to’qaylarda ~To’qaylarda } Biotik munosabatlarni izoxlab bering { ~Barcha tirik organizmlarning o‘zaro bir-biriga ta’siri. ~.Barcha tirik organizmlarning iklim omili bilan o‘zaro tasiri. ~.Barcha tirik organizmlarning zoogen omili bilan. ~.Barcha tirik organizmlarning fitogen omili bilan. } Antropogen omil deganda nimani tushunasiz? { ~Insonning tabiatga ta’siri. ~.O‘simliklarning tabiatga ta’siri. ~.Xayvonlarning tabiatga ta’siri. ~.Zamburug‘larning tabiatga ta’siri. } Kritik nukta… { ~Organizmning nobud bo‘lishi ~.Kuchli va kuchsiz ta’sirining organizmga xaddan tashkari max va min ta’siri. ~.Kuchli ta’sir etuvchi optimizm zona. ~.Yаshil organizmga ta’siri. } Ekologik spektr…. { ~Tashki muxitning turli omillarga nisbatan ekalogik valentliklar yigindisi turini tashkil etishi. ~.Temperaturaning ekologiyaga ta’siri. ~.Bosimning ekologiyaga ta’siri . ~.Namlikning ekologiyaga ta’siri . } Uzun kunli o‘simliklar (bugdoy, suli, javdar, zigir) gullashi uchun sutkasiga necha soat yoruglik zarur? { ~.12 va undan ortik. ~.4 soat ~.12 soat ~.10 soat } Kumli tuproklarda yaxshi o‘sadigan o‘simliklar kanday ataladi.? { ~Psammofit. ~.Galofit. ~.Kalsefit. ~.Kalsefob. } Gigrofitlar kanday sharoitda yashovchi o‘simliklar? { ~Tuprokda ortikcha mikdorda namlik yoki suv bo‘lgan sharoitda yashovchi. ~.Tanasining bir kismi suvdan tashkarida, kolgan kismi suv katlamida. ~.O‘rtacha namlik sharoitda yashovchi o‘simliklar. ~. Kurgokchil sharoitda. } Kserofitlar kanday sharoitda yashovchi o‘simliklar? { ~Dasht va cho‘llarda o‘sadigan o‘simliklar ~.Mayda butachalar. ~Bir yillik o‘simliklar. ~.Ko‘p yillik o‘t o‘simliklar. } Tirik organizmlarning individual rivojlanish jarayoning bir fazasi davrida tugridan-tugri ta’sir kiladigan muxit elementlariga… { ~Ekologik omillar. ~.Biotik omillar. ~.Antropogen omillar. ~.Abiotik omillar. } Er-xavo muxitida yashovchi usimliklar katorini ko‘rsating { ~Chinor, karagay, archa.. ~.Laminariya, xlorella. ~.Salviniya, suv va paparotniklari ~.Valisneriya, sagittariya. } Ekologik omillar qanday bo’limlarga bo’linadi? { ~ Abiotik, biotik, antropogen ~.Biotik, abiotik. ~.Biotik, ~.Abiotik,antropogen. } Inson faoliyati bilan boglik ekologik omil { ~. Antropogen. ~. Fitogen. ~.Zoogen. ~.Biogen. } Omillarning qulay ta’sir etuvchi kuchi { ~. Optimal zona ~.Kritik nuqta. ~.Chegaraviy zona. ~.Oraliq nuqta. } Biotik omilni ko‘rsating { ~. Zoogen. ~. Antropogen. ~.Xarorat. ~.Namlik. } Biotik omilni ko‘rsating { ~.Mikrobiogen. ~Xarorat ~.SHamol tezligi. ~.YOruglik. } Edafik omilni ko‘rsating { ~.Tuproq. ~.Namlik. ~.Xarorat. ~.Yorug’lik. } Fitogen omilni ko‘rsating { ~.O‘simliklar. ~.Xayvonlar. ~.Xashoratlar. ~.Nemotodlar. } Yоrugsevar o‘simliklar { ~.Geliofit. ~.Ssiofit. ~.Fakultativ gemofit. ~.Fakultativ ssiofit. } Kurgokchil sharoitda yashovchi o‘simliklar kanday nomlanadi? { ~.Kserofitlar. ~.Gidrofitlar. ~.Gigrofitlar. ~.Mezofitlar. } SHamol yordamida o‘simliklarda kanday jarayon sodir bo‘ladi? { ~.Suv buglanadi, changlanadi, spora, urug va mevalari atrofga tarkaladi. ~.O‘zidan suvni buglatadi, changlatadi. ~.Gazlar okimi vujudga keladi. ~.CHanglanish jarayoni sodir bo‘ladi } Biotik munosabatlarni izoxlab bering { ~.Barcha tirik organizmlarning o‘zaro bir-biriga ta’siri. ~.Barcha tirik organizmlarning iklim omili bilan o‘zaro tasiri. ~.Barcha tirik organizmlarning zoogen omili bilan. ~.Barcha tirik organizmlarning fitogen omili bilan. } Tirik organizmlarning individual rivojlanish jarayonining bir fazasi davrida tugridan-tugri tasir kiladigan muxit elementlariga….. { ~.Ekologik omillar. ~.Abiotik omillar. ~.Biotik omillar. ~.Antropogen omillar. } Abiotik omillar….. { ~.Organizmlarga ta’sir kiladigan anorganik muxitning kompleks ta’siri. ~.Tirik organizmlar ta’siri. ~.Inson faoliyati ta’siri. ~. Zoogen omillar ta’siri. } Tirik organizmlarning xayoti uchun kerak bulgan muxit omillarning yigindisi bor joy….. { ~.Tabiiy muxit. ~.YAshash jarayoni. ~ Fizik kurshov. ~.Biotik muxit } Tolerantlik qonuniga kaysi olim asos solgan { ~.1913yil V.SHelford ~.1866 yil E.Gekkel ~.1875 yil E.Zyuss ~.1877yil K.A.Miyobius } Tugilish deb nimaga aytiladi? { ~Bir vaqt birligi ichida populyasiyalarda paydo bo‘lgan yangi organizm. ~ Ko’p vaqt ichida populyasiyalarda paydo bo‘lgan yangi organizm. ~1 yilda populyasiyalarda paydo bo‘lgan organizm. ~1 oyda populyasiyalarda paydo bo‘lgan organizm. } O‘lish nima? { ~.Tirik organizmlar ning faoliyatini tutib turuvchi barcha biologik fuksiyalar ning to‘xtashi, yirtkichlar, parazitlar, kasalliklar ta’siri. ~ Noqulay sharoitning ta’siri. ~ Genetik, fiziologik to’liqmaslik. ~Noqulay sharoit va kasalliklar ta’siri. } Populyasiyaning guruxli xususiyatlari: { ~Soni, zichligi, tug’ilishi, nobud bo‘lishi? ~ Genetik biriligi, ko‘payishi ~Morfologik, biologik xulkiy (xatti-xarakatlari). ~ Genetik biriligi, ko‘payishi. } 4.Populyatsiya dinamikasining asosiy ko‘rsatkichlari? { ~ Barchasi to‘gri. ~Tug’ilish, o‘sish, o‘sish darajasi. ~Nobud bo‘lish, qirilish, emigratsiya. ~Immigratsiya, emigratsiya, o‘sish. } Populyatsiyaning tuzilmasini kanday xususiyatlar belgilaydi? { ~Barchasi to‘g’ri. ~.Morfologik, fiziologik, xulqiy, genetik xususiyatlari. ~Jins va yosh nisbatlari. ~Organizmlarning ma’lum xududda tarqalishi. } Populyatsining makonda tarkalishi N.P.Naumov quydagicha farqlaydi { ~.Elementar, ekologik, jo‘g‘rofik populyatsiya ~ Elementar, ekologik, jo‘g‘rofik populyatsiya ~ Jo‘g‘rofik populyatsiya ~Ekologik populyatsiya } Populyatsiyaning miqdori (soni) doimo bir xil bo’ladimi? { ~organizmning ko‘payishi o‘lish jarayonida o‘zgarib turadi ~ organizmning o‘lish jarayonida o‘zgarib turadi ~organizmning ko‘payishi jarayonida o‘zgarib turadi ~o‘zgarmaydi } Populyatsiya sonining o‘zgarib turishi necha % muxit omillarining ta’siri ostida yuzaga keladi. { ~70-78% ~ 30-40% ~ 40-50% ~ 50-60% } Ekologiya nuqtai nazardan populyatsiya deb nimaga aytiladi { ~.Uzoq muddat davomida muayyan bir xududda yashaydigan yoki o‘sadigan bir turga mansub individlar yig‘indisiga ~ Qisqa muddat davomida muayyan bir xududda yashaydigan yoki o‘sadigan bir turga mansub individlar yig‘indisiga ~Uzoq muddat davomida muayyan bir xududda yashaydigan bir turga mansub individlar yig‘indisiga ~Uzoq muddat davomida muayyan bir xududda o‘sadigan bir turga mansub individlar yig‘indisiga } Populyatsiya so‘zining ma’nosi qanday { ~.populyatsiya gurux,axoli, xalq degan ma’noni bildiradi ~ populyatsiya axoli degan ma’noni bildiradi ~ populyatsiya gurux degan ma’noni bildiradi ~ populyatsiya xalq degan ma’noni bildiradi } «Populyasiya» terminini nechanchi yilda Daniyalik genetik V.L.Iogannsen bir turga mansub, genetik bir xil xususiyatga ega bo’lmagan individlar yig‘indisini tushuntirishda keltirgan edi. { ~.1903 yil B. 1800yil S. 1875yil D. 1900yil } Populyasiya genetik xususiyatlari { ~.organizmlarning to‘g‘ridan-to‘g‘ri ekologik moslashishi, qayta ko‘payishi va uning turg‘unligi bo‘lib, populyasiyaning turg‘unligi uzoq vaqt nasl qoldirish qobiliyatini saqlab qolishidir. ~ organizmlarning to‘g‘ridan-to‘g‘ri ekologik moslashishi, populyasiyaning turg‘unligi uzoq vaqt nasl qoldirish qobiliyatini saqlab qolishidir. ~ organizmlarning qayta ko‘payishi va uning turg‘unligi bo‘lib, populyasiyaning turg‘unligi uzoq vaqt nasl qoldirish qobiliyatini saqlab qolishidir. ~ organizmlarning to‘g‘ridan-to‘g‘ri ekologik moslashishi } T.A.Rabotnov o‘simliklar jamoasidagi o‘simliklar xayotini yoshi bo‘yicha quyidagi asosiy davrlarga bo‘ladi. { ~latent davri, virginil davri, generativ davr, senil (qarilik) davri ~ latent davri, generativ davr, senil (qarilik) davri ~ generativ davr, senil (qarilik) davri ~senil (qarilik) davri } Latent davri bu ........ { ~.Bunda o‘simlik spora, urug‘ yoki mevalar xamda tinim davrida uchraydi ~ Bu davr o‘simlikning nixollik , yosh o‘simliklar va voyaga etgan xolatidir. ~ O‘simlik xayotida sporalar yoki urug‘lar bilan ko‘payishining boshlanishi bilan tavsiyalanadi. ~O‘simliklarning yoshi kattalashgan sari generativ ko‘payish xususiyatini yo‘qotadi, shundan boshlab o‘simlikning qarish davri kuzatiladi, ya’ni senil davri. } Virginil davri bu…… { ~Bu davr o‘simlikning nixollik, yosh o‘simliklar va voyaga etgan xolatidir ~Bunda o‘simlik spora, urug‘ yoki mevalar xamda tinim davrida uchraydi ~O‘simlik xayotida sporalar yoki urug‘lar bilan ko‘payishining boshlanishi bilan tavsiyalanadi. ~O‘simliklarning yoshi kattalashgan sari generativ ko‘payish xususiyatini yo‘qotadi, shundan boshlab o‘simlikning qarish davri kuzatiladi, ya’ni senil davri. } Generativ davr bu……. { ~O‘simlik xayotida sporalar yoki urug‘lar bilan ko‘payishining boshlanishi bilan tavsiyalanadi. ~Bu davr o‘simlikning nixollik , yosh o‘simliklar va voyaga etgan xolatidir ~ Bunda o‘simlik spora, urug‘ yoki mevalar xamda tinim davrida uchraydi ~O‘simliklarning yoshi kattalashgan sari generativ ko‘payish xususiyatini yo‘qotadi, shundan boshlab o‘simlikning qarish davri kuzatiladi, ya’ni senil davri. } Senil (qarilik) davri bu….. { ~ O‘simliklarning yoshi kattalashgan sari generativ ko‘payish xususiyatini yo‘qotadi, shundan boshlab o‘simlikning qarish davri kuzatiladi, ya’ni senil davri. ~Bunda o‘simlik spora, urug‘ yoki mevalar xamda tinim davrida uchraydi ~ Bu davr o‘simlikning nixollik , yosh o‘simliklar va voyaga etgan xolatidir. ~O‘simlik xayotida sporalar yoki urug‘lar bilan ko‘payishining boshlanishi bilan tavsiyalanadi. } Xayvonlar populyasiyasining etologik (xulqiy) xatti xarakat tuzilmasi kaysi qatorda to‘g‘ri ko‘rsatilgan. { ~.koloniya,galalar, podalar B. galalar, podalar S. Podalar D. to‘gri javob yo‘q } Xayvonlar populyasiyasining koloniya bo‘lib hayot kechirishi berilgan javoblarning kaysi katorda to‘g‘ri ko‘rsatilgan. { ~ o‘troq hayot kechiruvchi hayvonlarning birgalikda yashashi. ~bir turga kiruvchi ba’zi guruh hayvonlarning biror-bir biologik jihatdan foydali harakatni amalga oshirish uchun vaqtinchalik birlashib yashashi ~galalarga nisbatan hayvonlardagi ancha uzoq muddat davomida doimiy birlashish yashashi ~ to‘gri javob yo‘q } Populyatsiyaning miqdori va zichligiga qaysi tabiiy omillar ta'sir qiladi { ~ modifikatsiya va boshqaruvchi ~boshqaruvchi ~ turlanuvchi ~modifikatsiya } Modifikatsiya (yoki turlanuvchi) omillar qaysi qatorda ko’rsatilgan { ~ Abiotik omillar ~Biotik omillar ~antropogen ~Biotik, antropogen omillar } Qaysi qatorda ko’rsatilgan omillar popuyatsiya a'zolarining miqdorini o’zgartiradi, o’zgarishni tezlashtiradi, optimal holatdan chetlashtiradi. { ~Boshqaruvchi omillar ~Abiotik omillar ~Turlanuvchi omillar ~Modifikatsiya omillar } Populyatsiya a'zolariga qulay sharoit bo’lsa { ~Populyatsiya a'zolari haddan ziyod ko’payib ketadi. ~Populyatsiya a'zolari ko’payib ketmayadi ~bir xil bo’ladi ~o’zgarmaydi } “Etologiya”so‘zining ma’nosi { ~ “ethos” xarakter ~“bios” – xayot ~“sfera” – shar ~“Populus”-gurux,uyushma, xalq } . “Populus”-“ so‘zining ma’nosi { ~“Populus”-gurux,uyushma, xalq ~ “bios” – xayot ~“sfera” – shar ~ “ethos” xarakter } Populyatsiyaning zichligi bu.... { ~ma’lum maydon birligiga to’g’ri keluvchi individlar soni ~populyatsiyadagi individlarning umumiy soni ~har xil turlarning populyatsiyasi bir-biridan farq qiladi, ~barcha javoblar to’g’ri Hayvonlarning ancha yirik birlashmalari....hisoblanadi { ~barcha javoblar to’g’ri ~galalar ~koloniyalar ~ podalar } Populyatsiya dinamikasining asosiy kơrsatkichlari? { ~barchasi tơgri. ~tug’ilish, ơsish, ơsish darajasi. ~nobud bơlish, kirilish, migratsiya . ~immigratsiya , migratsiya , ơsish. } Populyatsiya gomeostazining mexanizmlari turining qanday sifatlariga bog’liq? { ~barchasi tơg’ri. ~yirtqich va parazitlariga. ~turning xarakatchanligiga. ~ekologik xususiyatlariga. } Tug’ilish deb nimaga aytiladi? { ~bir vaqt birligi ichida populyatsiyalarda paydo bơlgan organizm. ~ko’p vaqt ichida populyatsiya paydo bơlgan organizm. ~1 yilda populyatsiya larda paydo bơlgan organizm. ~1 oyda populyatsiya larda paydo bơlgan organizm. } Ơlish nima? { ~tirik organizmlar ning faoli tini tutib turuvchi barcha biologik fuksi lar ning tơxtashi, yirtkichlar, parazitlar, kasalliklar ta'siri. ~noqulay sharoitning ta'siri. ~genetik, fiziologik tuliqmaslik. ~noqulay sharoit va kasalliklar ta'siri. } Populyatsiyaning soniga eng kam bog'liq bo'lgan omil? { ~chiqindilarning to'planishi ~parazitizm ~yirtqichlik ~qattiq qish } Yildan yilga populyatsion soni deyarli o'zgarmaydi, chunki: { ~o'lim va tug'ish darajasi taxminan bir xil ~organizmlar zichligi pastroq va yuqori zichlikda kamroq intensiv ravishda ko'payadilar ~populyatsiya o'rtacha darajadan oshgandan keyin organizm ko'payishni to'xtatadi ~har yili taxminan bir xil individlar nobud bo'ladi } Populyatsiya quyidagi xususiyatlar bilan tavsiflanadi: { ~tug'ilish, o'lim; ~hududning maydoni; ~fazoviy taqsimot; ~yashash sharoitlari. } Barqaror populyatsiya turlariga quyidagilar kiradi: { ~bir necha avlodlar va ularning har birining avlodlari ~ikki avlod ~uch avlod ~bir avloddan } Agar n organizmlarning soni, t vaqt bo'lsa, unda ∆n / ∆t formulasi quyidagilarni anglatadi: { ~vaqt o'tishi bilan organizmlar sonining o'rtacha o'zgarishi ~har bir kishiga organizmlar sonining o'rtacha o'rtacha tezligi ~populyatsiyaning o'sish foizi ~ma'lum bir hududda vaqt birligiga organizmlar sonining o'zgarishi tezligi } Populyatsiya sonining o'zgarishi quyidagilar bilan bog'liq { ~ayashash sharoitlari o'zgarganda (harorat, namlik) ~atrof muhit ifloslanishi bilan; ~yashash joyi bilan; ~organizmlarning tashkiliy darajasi bilan. } Populyatsiya farovonligining ko'rsatkichi: { ~ularning yuqori soni ~boshqa populyatsiyalar bilan aloqa ~aholi shaxslari o'rtasidagi munosabatlar ~populyatsiyalar sonining o'zgarishi } Populyatsiyaning yosh tarkibi: { ~o'lim darajasi va tug'ilish hajmiga bog'liq; ~tashqi sharoitlar bilan belgilanadi; ~turlarning hayot aylanishiga bog'liq emas; ~populyatsiya soniga bog'liq. } Populyatsiyada nobud bo’lish xavfi tug'iladi, agar ularning soni: { ~minimal ~maksimal ~mavsumga qarab o'zgaradi ~yillar davomida o'zgarib turadi } Hayotchanlik bu: { ~populyasiadagi individlarning tuğilishi bilan nobud bơlish ơrtasidagi farq ~qulay iqlimiy sharoitlar, ozuqaning etarliligi, yirtqichlikning kamayishi tuğilish va maxsuldorlikning ortishiga ~ ma'lum vaqt ichida tur vakillaridan hosil bơlgan vakillar soni ~populyasining ơsishi tug’ilish va ơlish ơrtasidagi farq } Populyatsiya a'zolarining hayotiy bеlgilari: { ~barcha javoblar to’g’ri ~tur vakillarining qalinligi (zichligi), tug’ilishi, o’lishi, ~yosh bo’yicha taqsimlanishi, ma’lum hududda tarqalishi, ~organizmning biotik potensiali } O`simliklar jamoasidagi o`simliklarning hayotiy asosiy yosh davrlarga ajratgan olim? { ~A.Rabotnov ~Vyer nedskiy ~Kashkarov ~Sukachev } Populyatsiyaning biologik xususiyatlariga kiradi: { ~populyatsiya a’zolarining hayot sikli, o’sishga qobiliyati, farqlanishi va o’zining son va sifatini ushlab turishi ~organizmlarning to’g’ridan-to’g’ri ekologik moslashishi, qayta ko’payishi va turg’unligi bo’lib, populyatsiyaning turg’unligi uzoq vaqt nasl qoldirish qobiliyati ~turlarning kеlib chiqishi, yangi o`simlik navlari ~har xil turlarning populyatsiyasi bir-biridan o‘lchami } Yopiq populyatsiya bu: { ~faqat bir-biri bilan juftlasha оladigan individlar guruhi ~individlar juftlashishi juft tanlamasdan amalga оshadi ~bir gеоgrafik arеalda tarqalgan, ko`payish va bоshqa хususiyatlari bir хil bo`lgan individlar majmui ~gеnеtik jihatdan aynan o`хshash, ya`ni barcha lоkuslar (хrоmоsоmaning bir gеn jоylashgan chiziqli uchastkasi } Panmiktik populyatsiya bu: { ~individlar juftlashishi juft tanlamasdan amalga оshadi ~bir gеоgrafik arеalda tarqalgan, ko`payish va bоshqa хususiyatlari bir хil bo`lgan individlar majmui ~gеnеtik jihatdan aynan o`хshash, ya`ni barcha lоkuslar (хrоmоsоmaning bir gеn jоylashgan chiziqli uchastkasi ~faqat bir-biri bilan juftlasha оladigan individlar guruhi } Muvоzanatlangan populyatsiya bu: { ~mutatsiоn va sеlеksiоn tazyiqlar o`rtasidagi muvоzanatga asоslanib o`zgarib turadi va tasоdifiy juftlashish prinsipiga ko`ra juftlashishda hamda lоkuslararо erkin rеkоmbinatsiyalanishda gеnоtiplarning amaldagi chastоtasi nazariy kutilgan hоlatga mоs kеladi ~bir gеоgrafik arеalda tarqalgan, ko`payish va bоshqa хususiyatlari bir хil bo`lgan individlar majmui ~gеnеtik jihatdan aynan o`хshash, ya`ni barcha lоkuslar (хrоmоsоmaning bir gеn jоylashgan chiziqli uchastkasi ~faqat bir-biri bilan juftlasha оladigan individlar guruhi } Izоgеn populyatsiya bu: { ~gеnеtik jihatdan aynan o`хshash, ya`ni barcha lоkuslar (хrоmоsоmaning bir gеn jоylashgan chiziqli uchastkasi) bo`yicha ko`pchilik hоllarda gоmоzigоta bo`lgan individlar guruhi ~mutatsiоn va sеlеksiоn tazyiqlar o`rtasidagi muvоzanatga asоslanib o`zgarib turadi va tasоdifiy juftlashish prinsipiga ko`ra juftlashishda hamda lоkuslararо erkin rеkоmbinatsiyalanishda gеnоtiplarning amaldagi chastоtasi nazariy kutilgan hоlatga mоs kеladi ~bir gеоgrafik arеalda tarqalgan, ko`payish va bоshqa хususiyatlari bir хil bo`lgan individlar majmui ~faqat bir-biri bilan juftlasha оladigan individlar guruhi } Populyasitsiyaning demografik ko'rsatkichlarini bilish katta amaliy ahamiyatga ega: { ~ovchilik xo'jaliklarida ~tibbiy xizmat uchun ~baliq ovida ~barcha javoblar to’g’ri } Trofik zanjirlar fotosintez qiluvchi organizmdan boshlansa bu…. { ~Sarflanish zanjiri ~Ozuqa sikli ~Detrit zanjiri ~Parchalanish } “Biotsenoz”atmasini qaysi olim fanga kiritgan? { ~1877yil K.A.Miyobius ~1866 yil E.Gekkel ~1875 yil E.Zyuss ~ 1913yil V.SHelford } Professor V.N.Beklemishev tadkikotlari bo‘yicha biotsenozdagi turlararo munosabatlar necha turga bo‘linadi? { ~Trofik, topik, forik, fabrik. ~ Antiboz va simbioz, neytrallik. ~ Antiboz va simbioz, forik va fabrik. ~Trofik, topik, antiboz va simbioz. } Tabiatda har xil turlar populyasiyasi birlashib ........ nima xosil qiladi? { ~biotsenoz ~biosfera ~ekosistema ~to‘g‘ri javob yo‘q } Biotsenoz o‘z navbatida qanday komponentlarga bo‘linadi? { ~fitotsenoz,zootsenoz,mikrobiotsenoz ~fitotsenoz, biotop ~ zootsenoz,mikrobiotsenoz, biogeotsenoz ~ mikrobiotsenoz, edafotop } Trofik aloqalarga ta’rif bering? { ~ biotsenozdagi bir turning ikkinchi tur bilan, uning tirik vakillari yoki o‘lik qoldiqlari, mahsulotlari bilan oziqlanishi ~bir tur hayot-faoliyati natijasida ikkinchi turning yashash muhiti, fizikaviy va kimyoviy sharoiti o‘zgaradi, ya’ni bir tur ikkinchi tur uchun yashash muhitini yaratadi. ~ biotsenozdagi bir tur ikkinchi turning tarqalishiga yordam beradi ~ biotsenoz ichidagi bir tur o‘zining yashash joyi uchun ikkinchi tur qoldig‘i, o‘lik yoki tirik qismlaridan foydalanadi. } Topik aloqalarga ta’rif bering? { ~.bir tur hayot-faoliyati natijasida ikkinchi turning yashash muhiti, fizikaviy va kimyoviy sharoiti o‘zgaradi, ya’ni bir tur ikkinchi tur uchun yashash muhitini yaratadi. ~biotsenozdagi bir turning ikkinchi tur bilan, uning tirik vakillari yoki o‘lik qoldiqlari, mahsulotlari bilan oziqlanishi ~ biotsenozdagi bir tur ikkinchi turning tarqalishiga yordam beradi ~biotsenoz ichidagi bir tur o‘zining yashash joyi uchun ikkinchi tur qoldig‘i, o‘lik yoki tirik qismlaridan foydalanadi. } Forik munosabatlarga ta’rif bering? { ~ biotsenozdagi bir tur ikkinchi turning tarqalishiga yordam beradi ~bir tur hayot-faoliyati natijasida ikkinchi turning yashash muhiti, fizikaviy va kimyoviy sharoiti o‘zgaradi, ya’ni bir tur ikkinchi tur uchun yashash muhitini yaratadi. ~ biotsenozdagi bir turning ikkinchi tur bilan, uning tirik vakillari yoki o‘lik qoldiqlari, mahsulotlari bilan oziqlanishi ~ biotsenoz ichidagi bir tur o‘zining yashash joyi uchun ikkinchi tur qoldig‘i, o‘lik yoki tirik qismlaridan foydalanadi. } Fabrik munosabatlarga ta’rif bering? { ~. biotsenoz ichidagi bir tur o‘zining yashash joyi uchun ikkinchi tur qoldig‘i, o‘lik yoki tirik qismlaridan foydalanadi. ~bir tur hayot-faoliyati natijasida ikkinchi turning yashash muhiti, fizikaviy va kimyoviy sharoiti o‘zgaradi, ya’ni bir tur ikkinchi tur uchun yashash muhitini yaratadi. ~biotsenozdagi bir tur ikkinchi turning tarqalishiga yordam beradi ~biotsenozdagi bir turning ikkinchi tur bilan, uning tirik vakillari yoki o‘lik qoldiqlari, mahsulotlari bilan oziqlanishi } Fiziologik optimum bu......? ~.biotsenoz ichidagi turning o‘sish, ko‘payish va rivojlanishi uchun hamma abiotik omillarning qulay bo‘lishidir. ~biotsenoz ichidagi biotik aloqalar bo‘lishi ~ raqobati ~To‘g‘ri javob yo‘q } Sinekologik optimum bu......? { ~.biotsenoz ichidagi biotik aloqalar bo‘lishi ~biotsenoz ichidagi turning o‘sish, ko‘payish va rivojlanishi uchun hamma abiotik omillarning qulay bo‘lishidir ~raqobati ~To‘g‘ri javob yo‘q Ekologik suksessiya ……. { ~.Ma’lum davr ichida bir turlarning ikkinchi bir turlar bilan almashinishi ~Ma’lum vaqtdagi sutkalik o’zgarishlar. ~Ma’lum vaqtdagi yillik davriy o’zgarishlar. ~Ma’lum vaqtda mavsumiy o’zgarishlar jarayoni. } “Simbioz ” terminini qaysi olim taklif etgan? { ~.1879 yil A.de Bari ~1866 yil E.Gekkel ~1875 yil E.Zyuss ~1913yil V.SHelford } Biotik omillardagi munosabatlar...... { ~.Antibioz, simbioz, neytralizm ~simbioz ~neytralizm ~raqobat } Biologik maxsuldorlik nima? { ~.Biomassaning xosil bo’lish tezligi. ~Ayrim usimlik turlarining yig’indisi. ~Xayvon zotlarining maqsuldorligi. ~Organik moddalarning yig’indisi. } Biogeotsenoz qanday tuzilma? { ~.Biotsenoz va biotopdan iborat. ~Biotop va ekotizimdan iborat. ~Abiotik muxit va klimatop. ~Edafotop va biotsenoz. } To‘gri tartibdagi trofik darajalarni aniqlang. { ~.O‘txo‘r, go‘shtxo‘r, o‘laksaxo‘r, chirindixo‘r. ~Avtotrof, geterotrof ~Geterotrof, o‘txo‘r, chirindixo‘r. ~Chirindixo‘r, avtotrof, saprotrof. } Fitotsenoz - bu.......? { ~.o‘simliklar jamoasi ~ hayvonlar jamoasi ~zambrug‘lar ~viruslar, bakteriyalar } Zootsenoz - bu.......? { ~.hayvonlar jamoasi ~o‘simliklar jamoasi ~viruslar ~zambrug‘lar } Mikotsenoz - bu.......? { ~. turli hil turlarga oid zambrug‘lar yig‘indisi. ~hayvonlar jamoasi ~ o‘simliklar jamoasi ~ viruslar } Mikrobiotsenoz – bu.......? { A. viruslar, bakteriyalar yig‘indisi ~hayvonlar jamoasi ~o‘simliklar jamoasi ~turli hil turlarga oid zambrug‘lar yig‘indisi. } Biogeotsenozning asosiy komponentlari: { ~. Atmosfera, tog jinslari, suv, o’simliklar va xayvonot dunyosi, mikroorganizmlar. ~ Atmosfera, tog jinslari, o’simlik dunyosi, mikroorganizmlar. ~ Atmosfera, tog jinslari, xayvonot dunyosi, mikroorganizmlar. ~ Tog jinslari, o’simlik va xayvonot dunyosi, mikroorganizmlar. } Simbioz munosabat bu....... { ~.Ikki va undan ortiq turlarning bir- biriga foyda keltirib birga yashashi ~bir turni boshqa bir turdan ustun kelishi ~to‘g‘ri jaqob yo‘q ~Bir organizm boshqasining hisobiga yashashi } Rakobat turidagi biotik aloqa munosabatini aniqlang : { ~.G‘o‘za va g‘umay. ~Suv o‘ti va zamburug’. ~Beda va tuganak bakteriya. ~Qisqichbaqa va aktiniy. } Assimilyasiya jarayonida to‘plangan energiyasini boshqa organizmlarga beruvchilar bular.... { ~Produtsentlar ~Konsumentlar ~Redutsentlar} ~hammasi to‘g‘ri } Ozuqa zanjiri bu { ~Har bir organizm o‘zidan keyingi turgan organizm uchun ozuqa bo‘lib xizmat qilishi ~Har bir organizm o‘zidan oldinda turgan organizm uchun uchun ozuqa bo‘lib xizmat qilishi ~Har bir organizm o‘zi uchun xizmat qilishi ~Bir turning ikkinchi tur tomonidan yo‘q qilinishi } Energiya piramidasi qonunini fanga qaysi olim kiritgan... { ~1942 yilda R. Lindeman ~1940 yilda L. Paster ~1990 yilda V.G. Gorshkov ~1935 yilda D.Grinell } Ekotizim atamasini fanga qaysi olim kiritgan.. { ~1935 yilda A.Tensli ~1935 yilda V.N.Sukachev ~1935 yilda CH.Elton ~1935 yilda D.Grinell } Turning ekologik o‘rni tushunchasi fanga qaysi olim kiritgan... { ~D.Grinell ~A.Tensli ~V.N.Sukachev ~CH.Elton } Biogeotsenoz atamasini fanga qaysi olim kiritgan.... { ~V.N.Sukachev ~D.Grinell ~A.Tensli ~CH.Elton } Ekotizimni qaysi olim o‘rgangan... { ~hammasi to‘g‘ri ~Lindeman ~E.Odu va Vingberglar ~Y.Ovinten } O‘simliklar tomonidan to‘plangan organik moddani iste’mol qiluvchilar bular.... { ~ Konsumentlar ~Produtsentlar ~Redutsentlar ~hammasi to‘g‘ri } Konsorsiya tushunchasi fanga kim tomonidan kiritilgan... { ~ V.N.Beklemishev va L.G.Ramenskiylar ~E.Odu va Vingberglar ~Lindeman va Y.Ovintenlar ~A.F.Middendorf va K.Myobiuslar } Nobud bo‘lgan o‘simlik va hayvonlardagi organik moddani mikroorganizmlar, saprofit holda yashovchi bakteriyalar va zamburug‘lar ta’sirida parchalovchilar bular.... { ~ Redutsentlar ~Konsumentlar ~Produtsentlar ~hammasi to‘g‘ri } Biogeotsenozning cheklovchi omili bu.... { ~ozuqa ~yorug‘lik ~havo ~tuproq } Biogeotsenozda o‘zaro ta’sir qiluvchi ekologik omillar bular... { ~ abiotik va biotik ~antropogen va abiotik ~antropogen va biotik ~antropogen, biotik, abiotik } Biogeotsenozning o‘zgarishlarga juda moyil tarkibiy qismlaridan biri... { ~ Produtsentlar ~Redutsentlar ~Konsumentlar ~hammasi to‘g‘ri } Biofaglar bular..... { ~ tirik organik moddalar bilan oziqlanuvchilar ~o‘lik organik moddalar bilan oziqlanuvchilar ~o‘txo‘r hayvonlar, insonlar, parazitlar, birlamchi konsumentlar, yirtqichlar, ikkilamchi, uchlamchi konsumentlar ~produtsentlar (yaratuvchilar), yashil o‘simliklar } Saprofaglar bular... { ~ o‘lik organik moddalar bilan oziqlanuvchilar ~o‘txo‘r hayvonlar, insonlar, parazitlar, birlamchi konsumentlar, yirtqichlar, ikkilamchi, uchlamchi konsumentlar ~produtsentlar (yaratuvchilar), yashil o‘simliklar ~tirik organik moddalar bilan oziqlanuvchilar } Fitofaglar bular... { ~ o‘txo‘r hayvonlar, insonlar, parazitlar, birlamchi konsumentlar, yirtqichlar, ikkilamchi, uchlamchi konsumentlar ~produtsentlar (yaratuvchilar), yashil o‘simliklar ~tirik organik moddalar bilan oziqlanuvchilar ~o‘lik organik moddalar bilan oziqlanuvchilar } Ekotizimlar kelib chiqishiga qarab nechaga bo‘linadi.... { ~ 2 ~3 ~4 ~6 } Ekotizim o‘zining hajmiga qarab nechiga bo‘linadi.... { ~3 ~2 ~4 ~6 } Biosferaning elementar tarkibiy va funksional birligi bu: { ~ biogeotsenoz ~ tur ~ populyasiya ~ biotop } Tabiatda konsumentlar vazifasini kim bajaradi? { ~hayvonlar ~parazitlar ~fitoplanktonlar ~yuksak o‘simliklar } 1- darajali konsumentlar bular... { ~o‘simlikxur hayvonlar, parazit bakteriyalar va zamburug’lar ~o‘simlikxur hayvonlarni iste’mol qiladigan yirtqichlar; ~yirik yirtqichlar superparazitlar ~hammasi to‘g‘ri } 2- darajali konsumentlar bular.. { ~ o‘simlikxur hayvonlarni iste’mol qiladigan yirtqichlar; ~o‘simlikxur hayvonlar, parazit bakteriyalar va zamburug’lar ~yirik yirtqichlar superparazitlar ~hammasi to‘g‘ri } 3- darajali konsumentlar bular... { ~ yirik yirtqichlar superparazitlar ~o‘simlikxur hayvonlarni iste’mol qiladigan yirtqichlar; ~o‘simlikxur hayvonlar, parazit bakteriyalar va zamburug‘lar ~hammasi to‘g‘ri } Yuqori avtotroflar bu..... { ~ mustaqil oziqlanuvchi o‘z tanalarida organik moddalar to‘playdi ~fagatroflar tayyor birlamchi mahsulotlar hisobiga yashaydigan organizmlar ~bakteriyalar va zamburug‘lar ~o‘txo‘r hayvonlar va yirtqichlar } Ekotizm bu qanday muxit? { ~ moddalar aylanishiga ega bo‘lgan xar qanday tirik organizmlar yig’indisi va abiotik muxit. ~yashash sharoiti o‘xshash va bir-biriga ta’sir ko‘rsatuvchi organizmlar yig’indisi . ~moddalar aylanishiga xos bo‘lmagan bir turdagi tirik organizmlar yig’indisi. ~yer yuzasining ma’lum qismidagi bir xil tabiiy elementlarning yig’indisi } “Biosfera” tushunchasi fanga qachon va kim tomonidan kiritilgan? { ~ 1875 yilda E. Zyuss ~ 1875 yilda V.N.Sukachev ~ 1875 yilda CH.Elton ~ 1875 yilda D.Grinell } Biosferaning umumiy vazni qancha? { ~ 3*1024 g ~ 4*1024 g ~ 2*1024 g ~ 6*1024 g } Noosferani qanday tushunasiz? { ~ Aql - zakovatli inson faoliyat ko‘rsatadigan qobiq. ~ Biosferaning rivojlanish bosqichi. ~ Neobiosfera va paleobiosferalar yig’indisi. ~ Odamning tashqi muxitga ta’siri. } 4.Biosferaga kiruvchi atmosferaning quyi qismi qanday nomlanadi? { ~ Troposfera. ~ Ekzosfera. ~ Ionosfera. ~ Stratosfera. } Haqiqiy biosfera qanday nomlanadi? { ~ Eubiosfera. ~ Parabiosfera. ~ Metabiosfera. ~ Abiosfera. } Biosferaning turg‘unligini qanday ta’minlash mumkin? { ~ Biogen va geologik moddalarni aylanishi, energiyani to‘g‘ri taqsimlash. ~ Geologik doirada moddalarning aylanish tezligini o‘zgarishi. ~ Biologik moddalar aylanish tezligini o‘zgartirish. ~ Odamni xo‘jalik faoliyati yordamida ta’minlash mumkin. } Biosfera qanday tarkibiy qismlardan iborat? { ~ Neobiosfera va paleobiosfera. ~ Aerobiosfera va gidrosfera. ~ Eubiosfera, terrabiosfera, litosfera. ~ Gidrosfera va litosfera. } Yerning geologik qobiqlari bu…. { ~ litosfera, gidrosfera, atmosfera ~ ekosistema, agrotsenoz, litosfera ~ eubiosfera, terrabiosfera, litosfera. ~ biogeotsenoz, gidrosfera, agroekosistema } Gidrosferani ifloslantirmaydigan kimyoviy moddalar guruhiga kiradi: { ~ oqsillar, uglevodlar ~ fenollar, siyanid qatronlar ~ rangli metall tuzlari ~ ishqorlar, kislotalar va ftor birikmalari } Litosfera bu... { ~ yerning qattiq qobig‘i ~ gaz qobig‘i ~ nosfera ~ ekotizim } Litosferaga taalluqli emas: { ~ agrotsenoz ~ cho‘qindi jinslar ~ granit ~ bazalt } .Gidrosfera bu….. { ~ yerning suv qobig‘i ~ yerning havo qobig‘i ~ agroekotizim ~ cho‘kindi jinslar } Atmosfera bu …. { ~ yerning havo qobig‘i ~ yerning suv qobig‘i ~ agroekotizim ~ cho‘kindi jinslar } Zararli kosmik nurlanishni yutish va aks ettirishga qodir bo‘lgan qavat deyiladi... { ~ ozon ekrani ~ fotosintetik ~ kimyosintetik ~ ionosfera } Eubiosferaning umumiy qalinligi necha km ni tashkil etadi? { ~ 12-17 km ~ 17-22 km ~ 13-17 km ~ 15-17 km } Biosferaning chegaralari... { ~ atmosferada 22 km gacha, litosfera 7 km gacha, gidrosfera 11 km gacha ~ atmosferada 28 km gacha, litosferada 5 km gacha, gidrosferada 15 km gacha ~ atmosferada 11 km gacha, litosfera 7 km gacha, gidrosfera 22 km gacha ~ atmosferada 12 km gacha, litosfera 10 km gacha, gidrosfera 24 km gacha } Tirik organizmlar ishtirokida hosil bo‘ladigan modda bu.... { ~ biogen modda ~ biomassa ~ biofaol modda ~ inert modda } Tirik moddaning asosiy biokimyoviy funksiyalari bu.... { ~ hammasi to‘g‘ri ~ gaz almashinishi; oksidlanish qaytarilish; ~ konsentratsiyalash, jamg‘arish; ~ biokimyoviy } Tirik moddaning asosiy gaz almashinish funksiyasi bu... { ~ fotosintez va nafas olish jarayonlari ~ tirik organizmlar tomonidan atrof-muxitda tarqalgan kimyoviy elementlarning to‘planishi ~ tirik organizmlar ko‘p miqdorda cho‘kma jinslarni, bo‘r, ohak jinslarini hosil qilishi ~ organizmlarning oziqlanishi, nafas olishi, ko‘payishi, o‘lgan organizmlarning parchalanishi, chirishi } Tirik moddaning asosiy biokimyoviy funksiyasi bu.... { ~ organizmlarning oziqlanishi, nafas olishi, ko‘payishi, o‘lgan organizmlarning parchalanishi, chirishi ~ fotosintez va nafas olish jarayonlari ~ tirik organizmlar tomonidan atrof-muxitda tarqalgan kimyoviy elementlarning to‘planishi ~ tirik organizmlar ko‘p miqdorda cho‘kma jinslarni, bo‘r, ohak jinslarini hosil qilishi } Tirik moddaning asosiy jamg‘arish funksiyasi bu.... { ~ tirik organizmlar ko‘p miqdorda cho‘kma jinslarni, bo‘r, ohak jinslarini hosil qilishi ~ organizmlarning oziqlanishi, nafas olishi, ko‘payishi, o‘lgan organizmlarning parchalanishi, chirishi ~ fotosintez va nafas olish jarayonlari ~ tirik organizmlar tomonidan atrof-muxitda tarqalgan kimyoviy elementlarning to‘planishi } Tirik moddaning asosiy konsentratsiyalash funksiyasi bu.... { ~ tirik organizmlar tomonidan atrof-muxitda tarqalgan kimyoviy elementlarning to‘planishi ~ tirik organizmlar ko‘p miqdorda cho‘kma jinslarni, bo‘r, ohak jinslarini hosil qilishi ~ organizmlarning oziqlanishi, nafas olishi, ko‘payishi, o‘lgan organizmlarning parchalanishi, chirishi ~ fotosintez va nafas olish jarayonlari } Tirik moddaning asosiy oksidlanish qaytarilish funksiyasi bu.... { ~ o‘zgaruvchan valentlikka ega bo‘lgan kimyoviy elementlarning - temir, oltingurgut, marganets, azot va boshqalarni aylanishini ta’minlaydi ~ tirik organizmlar ko‘p miqdorda cho‘kma jinslarni, bo‘r, ohak jinslarini hosil qilishi ~ organizmlarning oziqlanishi, nafas olishi, ko‘payishi, o‘lgan organizmlarning parchalanishi, chirishi ~ fotosintez va nafas olish jarayonlari } Biosfera haqidagi ta’limotni kim yaratgan? { ~V.Vernadskiy ~E.Zyuss ~Ch.Elton ~E.Gekkel } Yerdagi hamma biogeotsenozlarni yig‘indisi nimani hosil qiladi? { ~biosferani ~ekosistemani ~gidrosferani ~biotsenozni } Biosferada modddalar aylanishining qanday turlari bor? { ~geologik, biologik ~davriy, ilgarilanma ~endogen, ekzogen ~boshqaruvchi, modifikatsiyalovchi } Biologik doirada aylanish bu..... { ~Barchasi to‘gri. ~Organizm bilan suv o’rtasida. ~Tuproq bilan organizm o’rtasida. ~Organizmlar o’rtasida. } Geologik doirada aylanish bu..... { ~quruqlik bilan dunyo okeanlari o‘rtasida ~quruqlikda tuproq bilan organizm o‘rtasida ~organizmlar o‘rtasida ~ gidrosferada organizm bilan suv o‘rtasida } Insonlar xar yili qazilma holdagi uglerodning qancha tonnasidan foydalanishadi? { ~5.6*109 t ~7.6*109 t ~4.6*109 t ~3.6*109 t } Suvning tubiga yopishib hayot kechiruvchi organizmlar nima deb ataladi? { ~Bentos ~Nekton ~Plankton ~Bakteriya } Bulutlarning joylashishi balandligiga qarab necha qavatga bo‘linadi? { ~3 qavatga ~2 qavatga ~5 qavatga ~4 qavatga } Qaysi gaz bo‘lmaganda yerdagi harorat 6°C ga past bo‘lar edi? { ~Uglerod dioksidi ~Azot dioksidi ~Is gazi ~Oltingugurt qo‘sh oksidi } Atmosferadagi suv bug‘larining kondensatsiya yoki sublimatsiya jarayonining mahsuli nima deb ataladi? { ~Bulutlar ~Tuman ~Shudring ~Yomg‘ir } Biosferadagi o‘zgarish va nazoratni qanday tashkilot boshqarib boradi? { ~Tabiatni muxofaza qilish kumitasi ~Ekologik monitoring kumitasi ~Ekologik dasturlar kumitasi ~Ekologik ekspertiza kumitasi } Biosfera tushunchasi fanga nechanchi yilda kiritilgan? { ~1875 y. ~1900 y. ~1921 y. ~1850 y. } Planktonlar qanday organizmlar? { ~Suv qatlamida uning oqimi yoki to‘lqinlar ta’sirida xarakatlanuvchi, o‘zlari nixoyatda sekin xarakatlanadigan organizmlar. ~Suv qatlamida faol suzib yuradigan organizmlar. ~Suvni yuzasida yashovchi o‘simlik va xayvonlar . ~Xayoti muz ustida o‘tadigan organizmlar. } Biosferaning eng quyi chegarasi? { ~Mariana cho‘kmasi. ~Suv o‘tlari yashaydigan chegara. ~Gidrosferadagi xayot chegarasi. ~Okeanlarning tubi. } Biosferaning kosmik roli? { ~Fotosintez. ~Xemosintez. ~Oksidlanish-qaytarilish. ~Konsentratsion. } __________ nafas olishi va qoldiqlarining parchalanishi natijasida karbonat angirid ajralib chiqadi va suvda erib ketadi { ~ fitoplanktonlar ~ hayvonot dunyosi ~ o‘simlik dunyosi ~ dukkakli o‘simliklar (no‘hat, mosh, loviya) } Biosferaning turg‘unligini qanday ta’minlash mumkin? { ~Biogen va geologik moddalarni aylanishi, energiyani to‘g‘ri taqsimlash. ~Biologik moddalar aylanish tezligini o‘zgartirish. ~Geologik doirada moddalarning aylanish tezligini o‘zgarish. ~Odamni xo‘jalik faoliyati yordamida ta’minlash mumkin. } V.I. Vernadskiy bo‘yicha tirik modda va uning xususiyatlari? { ~Geokimyoviy, oksidlanish-qaytarilish, konsentratsion. ~Fotosintez, organik moddalarni parchalash ~Cho‘kindi tog jinslarining xosil bo‘lishi. ~Biogen moddalarning aylanishi. } Yer yuziga tushayotgan Quyosh nurining qancha % dan foydalaniladi? { ~1% ~5% ~10% ~15% } Dengiz tubidagi cho‘kindilar: { ~karbonatlar ~nitratlar ~oksidlar ~Barchasi to‘g’ri. } Biosferada CO ning asosiy iste’molchisi kim? { ~Produtsentlar ~Konsumentlar ~Redutsentlar ~hammasi to‘g‘ri } Ekologik muammolarni necha guruxga ajratish mumkin? { ~3 ~1 ~8 ~9 } Ekologik muammolar guruxlarini sanab bering? { ~umumbashariy , mintaqaviy , maxalliy ~global, xalqaro, milliy ~maxalliy, .global, xalqaro ~ mintaqaviy, xalqaro, milliy } O‘zbekiston Respublikasida asosiy ekologik muammolar o‘rganib chiqilgan bular...... { ~ barcha javob to‘g‘ri ~ Orol va Orol bo‘yi muammosi, ichimlik suv tanqisligi va ifloslanishi muammolari. ~ Tuproqning sho‘rlanishi, cho‘llanish. ~ Yerning cheklanganligi. Atmosferaning ifloslanishi } Azot oksidlari qaysi shaxarlarda atmosfera xavosini ko‘p miqdorda zararlamoqda? { ~Navoiy ~Samarqand. ~Buxoro. ~Toshkent. } Fenol moddasi qaysi shaxarlarda ko’p miqdorda atmosfera xavosini zararlaydi? { ~Barchasi to‘gri. ~Olmaliq ~Navoiy. ~Chirchiq. } Ammiak qaysi shaxarlarda ko’p miqdorda atmosfera xavosini zararlaydi? { ~Chirchiq ~Navoiy. ~Toshkent. ~Barchasi to‘gri. } O‘zbekistondagi ijtimoiy ekologik vaziyati yaxshi bo’lmagan mintaqalar { ~Barchasi to‘g‘ri ~Chirchiq, Toshkent ~Orol bo‘yi ~ Angren, Olmaliq, } Ma’lumotlarga ko‘ra, yiliga Orol dengizining atrofida atmosferaga qancha chang to’zon ko’tarilishi mumkin? { ~30-60 mln tonnagacha ~30-40 mln tonnagacha. ~15-75 mln tonnagacha. ~20 mln tonnagacha. } Orol dengizi atrofidagi chang to’zon ko’tarilishi qancha radiusini tashkil qiladi { ~ 300km ~250km ~200km ~350km } Global ekologik muammolar deb nimaga aytiladi? { ~ Butun dunyo axliga birday taxdid solayotgan muammolardir. ~Faqatgina bitta davltga taxdid solayotgan muammolardir. ~Ma’lum bir chegaraga taxdid solayotgan muammolardir. ~To‘g‘ri javob yo‘q } Ekologik muammolarning xillari.... { ~ Barchasi to‘gri. ~Maxalliy. ~Mintaqaviy. ~.Umumbashariy } O‘zbekistondagi eng muxim ekologik muammo { ~Barcha javoblar to‘g‘ri ~Toza ichimlik suvi muammosi. ~Cho‘llanish jarayonining ortib borishi. ~Orol va Orol bo’yi muammosi. } Orol dengizini xozirgi satxda ushlab turish uchun xar yili kamida qancha suv quyilib turilishi kerak? { ~5 kub. km. ~12 kub. km. ~10 kub. km. ~22 kub. km. } Orol dengizi atrof-muxitni qanday moddalar bilan ifloslantirmoqda? { ~Chang-tuz. ~Tuproq-qum-chang. ~Qum-tuz. ~Tuproq-tuz. } Ultrabinafsha nurlar ta’sirida nurlanish odamlarda qanday kasallikga olib kelmoqda? { ~terining kuyishiga, teri raki ~buqoq kasalligi ~qorin tifi ~buyrak kasallagi } Ultrabinafsha nurlarning ortishi tirik organizmlarga qanday ta’sir qiladi. { ~salbiy ~ijobiy ~ta’sir qilmaydi ~to‘g‘ri javob yo‘q } Ozon qatlamining vazifasi .... { ~nurlanishdan saqlab turadi ~nurlanishga aloqasi yo‘q ~nurlanishdan saqlab turmaydi ~to‘g‘ri javob yo‘q } .Gidrosferada chuchuk suv miqdori juda oz bo‘lib, u necha % ni tashkil etadi? { ~2,5 % ~8 % ~1 % ~ 4 % } Pestitsidlar qanday hollarda qo‘llaniladi ? { ~.zararkunanda hasharotlar va boshqa hayvonlar, o‘simliklarda kasalliklarni keltirib chiqaruvchi mikroorganizmlarga qarshi kurashda qo‘llaniladi ~zararkunanda hasharotlar va boshqa hayvonlar, o‘simliklarda kasalliklarni keltirib chiqaruvchi mikroorganizmlarga qarshi kurashda umuman qo‘llanilmaydi ~ o‘simliklarga qarshi kurashda qo‘llaniladi ~ Pestitsidlardan umuman foydalanish mumkin emas } Pestitsidlarni qishloq xo‘jaligida, o‘rmonchilikda, aviatsiya yordamida sepish keng ko‘lamda foydalanilganda ..... { ~atrof-muhitni ifloslanishiga olib keladi ~ Suvni ifloslanishiga olib keladi ~ Xavoni ifloslanishiga olib keladi ~To‘g‘ri javob yo‘q } Markaziy Osiyoda mintaqaviy ekologik muommolardan eng muhimi bu........ { ~Orol va Orol bo‘yi ekologik muammosidir ~ suvning ifloslanishi, ~.tuproq eroziyasi ~ yaylovlarning ishdan chiqishi, o‘rmonlarda daraxtlarni kesilishi. } Havodagi ifloslanishlarning necha % avtomashinalarga to‘g‘ri keladi. { ~70 – 80% ~50 – 60% ~20 – 30% ~30 – 40% } Oxirgi yuz yil ichida okeanning global sathi taxminan necha sm ga ko‘tarilgan { ~15sm ~10sm ~3sm ~8sm } Orol dengizini suv bilan to‘ldirib turadigan manba bu { ~Amudaryo va Sirdaryo ~Amudaryo va Zarafshon ~ Sirdaryo va Zarafshon ~Zarafshon va Qoradaryo } Ijtimoiy ekologiyaning predmeti va vazifalari? { ~ Inson, jamiyat va tabiat o‘rtasidagi chuqur aloqalarni o‘rganadi. ~ Inson va jamiyat o‘rtasidagi chuqur aloqalarni o‘rganadi. ~ Jamiyat va tabiat o‘rtasidagi aloqalarni o‘rganadi. ~ Inson va tabiat o‘rtasidagi aloqalarni o‘rganadi. } Ijtimoiy ekologiyaning o‘zida umumlashtiruvchi fanlari. { ~ Demografiya, tibbiyot, umumiy biologiya, umumiy gerontologiya, antropologiya, genetika. ~ Ijtimoiy-tabiiy, antropologiya, genetika, morfologiya, fiziologiya, geografiya. ~ Ijtimoiy-tabiiy, demografiya, tibbiyot. ~ Tabiiy-ilmiy, umumiy gerontologiya, morfologiya. } Inson ekologiyasi nimani o‘rganadi? { ~ Odamlar populyasiyasining atrof-muxit bilan o‘zaro tasiri qonuniyatlarini, axoli salomatligini saqlash va rivojlantirish. ~ Tabiat va jamiyatning o‘zaro aloqasi ta’sirida axolining o‘sishini. ~ Insonning tabiat bilan aloqasini. ~ Inson morfofiziologik xususiyalarini xisobga olgan xolda, uning salomatligini saqlash. } Qanday global masalalar ekologiyaning rivojlanishi bilan chambarchas bog‘liq? { ~ Barchasi to‘gri. ~ Suv xavzalari boyliklarini aniqlash va undan foydalanish yo‘llarini ishlab chiqish. ~ Kosmosni tinchlik yo’li bilan o‘zlashtirish. ~ Energiya, xom-ashyo va oziq-ovqat muammosi, tabiat muxofazasi. } Inson faoliyati bilan bo’g’liq ekologik omil { ~ Antropogen. ~ Fitogen. ~ Zoogen. ~ Biogen. } Tabiatda kuzatiladigan ekologik salbiy xodisalarning kelib chiqish sabablari. . . { ~ Barchasi to‘g’ri. ~ Insonlarda yetarli darajada ekologik bilim yo‘qligi. ~ Joylarda qo‘llanilayotgan usul kelajakda qanday natijalarga olib kelishini bilmaslik. ~ Ertangi kunga befarqlik, tabiatning ekologik qonunlarini inobatga olmaslik. } Fan - texnika inqilobi nimalarga olib keladi? { ~ Barchasi to‘g’ri. ~ Biosferaning xarakat qilish jarayonini tezlashtiradi, biosferaning qonuniyatlari o‘zgartiradi. ~ Materiya va energiyaning yangi ko‘rinishlarini yaratadi. ~ Tabiat kuchlari va qonuniyatlari tobora yangi yo‘nalishlarga ega bo‘ladi. } Insonning tabiatga ta’siri qanday bo‘ladi? { ~ hammasi to‘g‘ri. ~ o‘rmonlarni kesish, chorvachilikni rivojlantirish. ~ ishlab chiqarish korxonalarini ko‘paytirish. ~ yerlarni o‘zlashtirish, suvni ifloslanishi. } Inson ekologiyasi tushunchasi birinchi marta ilmiy adabiyotda kim tomonidan kiritildi? { ~ R.Park va U.Byurchsk. ~ T.Frolov ~ Radrik ~ Makenze } Kishilar o‘rtasidagi ijtimoiy-siyosiy, iqtisodiy-demografik va boshqa munosabatlar orqali yuzaga kelgan moslashish nima deb ataladi? { ~ Ijtimoiy moslashish ~ Ijtimoiy evolyusiya ~ Biologik moslashish ~ Iqtisodiy moslashish } Demografik tanglik bu... { ~ rivojlangan mamlakatlar uchun hos jarayon bo‘lib, aholining takror barpo qilinishida kam tug‘ilish, kam o‘lim va past tabiiy o‘sish bilan harakterlanadi ~ jarayon natijasida ko‘pincha rivojlanayotgan mamlakatlarda aholining tabiiy o‘sishi bilan u mamlakatlar iqtisodining erishilgan taraqqiyot darajasi o‘rtasida nomuvofiqliklar vujudga kelishi ~ insonning demografik va ijtimoiy holatida, o‘z hayoti davomida yosh va jins asosiy ko‘rsatkichdir ~ hammasi to‘g‘ri } Demografik faollik yoki portlash bu... { ~ jarayon natijasida ko‘pincha rivojlanayotgan mamlakatlarda aholining tabiiy o‘sishi bilan u mamlakatlar iqtisodining erishilgan taraqqiyot darajasi o‘rtasida nomuvofiqliklar vujudga kelishi ~ aholining takror barpo qilinishida kam tug‘ilish, kam o‘lim va past tabiiy o‘sish bilan harakterlanadi ~ insonning demografik va ijtimoiy holatida, o‘z hayoti davomida yosh va jins asosiy ko‘rsatkichdir ~ hammasi to‘g‘ri } Aholi ko‘payishining _____ tipi mavjud... { ~ 2 ~ 3 ~ 4 ~ 1 } «Demografiya» so‘zining ma’nosi nima? { ~ «demos» - xalq, aholi, «grafiya»-tasvirlash ~ «demos» - oilaviy holati,«grafiya»-tasvirlash ~ «demos» - millat, «grafiya»-tasvirlash ~ «demos» - davlat, «grafiya»-tasvirlash } Demografiyada asosiy kuzatuv birligi bu...... { ~ inson ~ yashash joyi ~ tug‘ilish va o‘lim ~ hammasi to‘g‘ri } Antropologik sistemalar bu…. { ~ muhit bilan dinamik muvozanatda bo‘lgan va shu munosabat orqali o‘z ehtiyojlarini qondiradigan odamlar jamoasidir ~ inson hayoti davomida uning fiziologik va psixologik xususiyatlari ~ inson hayotida ro‘y bergan o‘zgarishlar yig‘indisi ~ hammasi to‘g‘ri } Ijtimoiy-ekologik tizim nima? { ~ jamiyat a’zolari o‘zaro munosabatlar jarayonida yaratgan ijtimoiy va ruhiy muxit ~ inson hayoti davomida uning fiziologik va psixologik xususiyatlari ~ inson hayotida ro‘y bergan o‘zgarishlar yig‘indisi ~ hammasi to‘g‘ri } “Inson ekologiyasi” atamasi fanda qanday nomlanadi? { ~ antroekologiya ~ bioekologiya ~ sinekologiya ~ dautoekologiya } Hozirgi kunda dunyo bo‘yicha yuz beradigan o‘limlarning nechi foizi atrof-muhitdagi oldi olinishi mumkin bo‘lgan omillarning zararli ta’siri natijasida sodir bo‘lmoqda? { ~ 23% ~ 10% ~ 37% ~ 58% } So‘ngi 50 yil ichida yer yuzi aholisi necha marotaba ko‘paydi? { ~ 3marotaba ~ 5 marotaba ~ 6 marotaba ~ 1 marotaba Hozirgi paytda yer shari aholisiga har yili nechi million kishi qo‘shilmoqda .... { ~ 80 ~ 70 ~ 90 ~ 60 } Demografiya fanlari tizimini tashkil etuvchi yo‘nalishlar qaysilar? { ~ hammasi to‘g‘ri ~ nazariy demografiya va demografik statistika ~ tarixiy demografiya va etnik demografiya ~ iqtisodiy demografiya va hududiy demografiya } . Inson salomatligiga ta’sir qiladigan tabiiy omillar? { ~ iqlim sharoiti; ~ atrof-muhitning ifloslanishi; ~ turmush tarzi; ~ hududning geologik xususiyatlari; } Ifloslanmagan atmosfera xavosini tarkibi { ~.azot (78,08%), kislorod (20,95%), argon (0,93%), karbonat angidridi, (0,03%) geliy, neon, ksenon, kripton, vodorod, ozon, ammiak, yod va boshqa gazlar (0,01%) bor. ~ kislorod (20,95%), argon (0,93%), karbonat angidridi, (0,03%) geliy, neon, ksenon, kripton, vodorod, ozon, ammiak, yod va boshqa gazlar (0,01%) bor. ~ azot (78,08%), argon (0,93%), karbonat angidridi, (0,03%) geliy, neon, ksenon, kripton, vodorod, ozon, ammiak, yod va boshqa gazlar (0,01%) bor. ~azot (78,08%), kislorod (20,95%), karbonat angidridi, (0,03%) geliy, neon, ksenon, kripton, vodorod, ozon, ammiak, yod va boshqa gazlar (0,01%) bor } Atmosferadagi йaysi elementlar o‘simliklar xayoti uchun axamiyatli? { ~.Karbonat angidrid, kislorod, azot. ~Azot, karbonat angidrid, ammiak. ~Karbonat angidrid, kislorod, azot oksidlari. ~Kislorod, azot, sulfat angidrid } Respublikada atmosfera xavosi eng ko’p ifloslangan shaxar { ~.Navoiy ~Samarqand. ~Buxoro. ~Qarshi. } Xavfliligi bo’yicha 1-sinfga kiruvchi ifloslantiruvchi moddalar { ~.Barchasi to‘g’ri. ~Benzopiren. ~Vanadiy V oksidi, mushyak. ~Og‘ir metallar. } Rangli metallurgiya korxonalaridan qanday ifloslantiruvchi moddalar xosil bo’ladi? { ~.Barchasi to‘g’ri. ~Sulfat kislota, sianidlar. ~Og‘ir metall aerozollari. ~Oltingugurt II oksid } Qaysi shaxarlar sement ishlab chiqarish natijasida changlar bilan ifloslangan? { ~ Barchasi to‘g’ri. ~Navoi, Nukus. ~Bekobod, Qarshi. ~Oxangaron. } Avtotransportning atmosfera xavosini ifloslantiruvchi asosiy omillariga nimalar kiradi? { ~ Barchasi to‘g’ri. ~Is gazi, uglevodorodlar. ~Azot oksid, aldegid. ~Keton, akrolin, ko‘rg‘oshin. Atmosfera xavosining tozalanishida nima asosiy rol o‘ynaydi? { ~.Yog‘ingarchilik. ~Yong’in. ~Tuproq. ~Chiqindi. } Neft ishlab chiqarishda qoldiq modda nima? { ~.Metan ~Atseton ~Mazut. ~Mineral o‘g’it. } Atmosfera xavosini ifloslantiruvchi manbalarga nimalar kiradi? { ~.Tabiiy va antropogen omillar. ~Chiqindilar. ~Ozon qatlami. ~Xayvon chiqindilari. } Download 0.59 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|