Ekologiya va atrof muhit muhofazasi

Kislorod konsentratsiyasini aniqlashning absorbsion usullari
Gazli tahlilni absorbsion usulda, masalan Ors apparati yordamida o'tkazish tartibi 
ma'lum. Kislorod uchun absorbent sifatida pirogallol-ning ishqoriy eritmasidan
foydalaniladi, uni tayyorlash uchun lqism 
(og'irlik) pirogalloi 6,5 qism (og'irlik) 25 foizli KOH eritmasida eritiladi. Ishlatishdan
oldin eritmani yaxshi berkitilgan idishda 1—2 kun saqiash tavsiya etiladi. Yangi, 
shuningdek, blr necha marta Ishlatilgan eritmadan kichik miqdorda uglerod oksidi
ajraladi, bu esa kislorod absorbsiyasini sekinlashtiradi. 


Kislorodni hajmiy-tahliliy aniqlash 
Bunday tahlil Vinkler bo'yicha yodometrik usulda, yoki Leyte bo'yicha oksidimetrik 
usularda bajarilishi mumkin.
Vialder bo'yicha yodometrik aniqlash. Ma'lum hajmdagi havo namunasi atmosfera 
bosimi ostida 100 ml hajmli quniq Byunte byuretkasiga yuboriladi. Voronka orqali
byuretkaga kichkina rezina nok (grusha) orqali 1 ml ko'pik hosil qiluvchi eritma, 5ml II 
eritmasi, uch marta 5 ml dan distiliangan suv va oxirida 5 ml I eritmasi yuboriladi.
So'ngra byuretka 15 daqiqa davomida yaxshilab chayqa-tiladi, bund'a u vertikal holatda 
ushlanadi, keyin 15 daqiqaga qoidiriladi, vaqti vaqti bilan chayqatib turiladi. Shundan
so'ng unga 5 ml sulfat kislotasi (1 hajm konsentratsiyalangan kislota + I hajm suv) 
yuboriladi, sovuq suvda sovutiladi va 150 ml suv bilan suyultirilib, uni kolbaga
to'kiladi va 0,1 n natriy tiosulfat eritmasi bilan oddiy titrlash bajariladi. 
Nazorat tajribasi byuretkani kislorodsiz azot bilan toidirish, reaktivlarni qo'shish va
qisqa vaqt chayqatish, keyin yuqorida keltirilgan usulda titrlash usuli bilan olib boriladi. 
1 ml 0,1 n Na
2
S

2
0

3 

eritmasi (namuna minus nazorat tajribasi natijasi) = 0,8 mg 0

2
yoki 

0,56 ml (s.u.760 mm va 0°C da).

Reaktivlar.
I eritmasi: 
40
g

MnCl

2
.4H

2
0

suvda 

eritiladi

va

100
ml

hajmgacha
yetkaziladi. 
II eritmasi: 50 g NaOH 50 ml suvda va 30 g KI 50 ml suvda
eritiladi. Eritmalar birga qo'yiladi. 
Ko'pik hosil qiluvchi eritma: 1 g dodetsilbenzolsulfonat yoki shunga o'xshash
qo'piksimon vosita 100 ml suvda eritiladi. 
Oksidimetrik aniqlash. Leyte usuli bo'yicha 100 ml li Bunte byuretkasiga aniq 70—
80 ml tekshirilayotgan havo namunasi harorat va atmosfera bosimini hisobga olgan holda 
o'lchanadi. Voronka orqali 20 ml 0,2 n FeS0
4
eritmasi yuboriladi (56 g FeS0

4
. 7 H

2
0 ga

bir necha millilitr suyultirilgan H

2
S0

4
qo'shiladi va eritma hajmi suv bilan 1 / ga 

yetkaziladi). Keyin voronka orqali unga havo tushishiga yo'l qo'ymasdan 2 ml 30%li
CaCI

2
eritmasi, taxminan 2 ml KMn0

4
ga barqaror ko'pik hosil qiluvchi vositaning 1% 

li eritmasi va 3—4 ml 25%li KOH yuboriladi. 10 daqiqa davomida byuretka vertikal

holatda yaxshilab chayqatiladi. Buning natijasida byuretkada ko'pik hosil bo'ladi, unga 
voronka orqali 10 ml 30%li sulfat kislotasi qo'shiladi, byuretkadagi nordonlashgan va
havoga nisbatan barqaror-lashgan eritma titrlash kolbasiga o'tkaziladi, 5 ml 60%li fosfor 
kislotasi va 5 ml 10%li MnS0
4
qo'shiladi va 0,1 n li KMn0

4
eritmasi bilan bir necha 

soniyada kuchsiz barqaror nimqizil rangga kirguncha titrlanadi.

---

21

Reaktivlardagi kislorodni hisobga olgan holda titriii o'rnatish uchun kichik titrlovchi
kolbaga temir sulfat eritmasi, kalsiy xlorid va ko'pirtiruvchi vosita yuboriladi. So'ngra 
qisqa vaqt davomida kolbadagi aralashma orqali kislorodsiz gaz tashuvchi puflanadi, 3—
4 ml 25% li KOH qo'shiladi, bir necha soniya kolba chayqatiladi. Uning tarkibi sulfat 
kislotasi bilan nordonlashtiriladi, fosfor kislotasi va MnS0
4
eritmasi qo'shiladi va 0,1 n 

li KMn0
4

eritmasi bilan titrlanadi. 

Kislorod miqdori quyidagi formula bilan hisoblab chiqiladi:

X = [(V,-V
2
)/V]x56, 

Bu yerda V, va V

2
— nazorat va ishchi namunani titrlash uchun sarflangan 0,1 n. 

KMn0
4

eritmasi hajmi, ml; V — havo namunasining 0°C va 760 mm sm.ust. dagi hajmi, 

ml.