Ekologiya va geografiya kafedrasi

II.2. Fransiya davlati geografiyasi.
Fransiya hududi 551,500 km² (xorijiy mulk bilan birga 675,417 km²) . Fransiya janubdan shimolga va gʻarbdan sharqqa 950 km ga choʻzilgan (Bres-Dun va Cerberus kommunalari orasidagi eng uzun masofa). Fransiya Yevropada uchinchi yirik davlat (Rossiya va Ukrainadan keyin)[1]
Fransiyaning eng past nuqtasi Rona deltasi (dengiz sathidan 2 m past), eng baland joyi Montblan (dengiz sathidan 4810 m balandlikda).
Fransiya daryolarining aksariyati Markaziy massivdan boshlanib, Atlantika okeani yoki Oʻrta er dengiziga quyiladi.
Sena (775 km, lat. „tinch“) — tekis daryo. Marna va Oazning katta oʻng irmogʻi va Yonning chap irmogʻi bilan keng tarvaqaylab ketgan tizimni tashkil qiladi. Sena kema qatnovi mumkin va Parij va Rouen oʻrtasida tovarlar harakatini taʼminlaydi.
Garonna (650 km) Ispaniya Pireneylaridan boshlanadi, Tuluza va Bordo orqali oqib oʻtadi; okeanga oqib tushganda, u keng estuariy — Jironda hosil qiladi[11]. Asosiy irmoqlari: Tarn, Lot va Dordon. Qishloq xoʻjaligida sugʻorish uchun ishlatiladi.
Rhone (812 km, daryoning laqabi „gʻazablangan buqa“) Fransiyadagi eng toʻla daryo boʻlib, Shveysariya Alp togʻlarida Rona muzligidan boshlanadi, Jeneva koʻli orqali oqib oʻtadi. Lion yaqinida unga Saone daryosi quyiladi. Boshqa yirik irmoqlari — Durans va Izer. Bu katta gidroenergetika va transport ahamiyatiga ega. Kot d’Azurda joylashgan shaharlarni suv bilan taʼminlaydi. U irmogʻi — En daryosidan pastda suzish mumkin. Qishloq xoʻjaligida ham katta rol oʻynaydi (sugʻorish uchun ishlatiladi).
Luara (1020 km) — Fransiyadagi eng uzun daryo — Markaziy Massifdan boshlanadi. Daryoga koʻplab irmoqlar kiradi, asosiylari Allier, Cher, Indre va Venadir. Daryodan faqat Nant va Sen-Nazer joylashgan quyi oqimda suzish mumkin. Dekabr va yanvar oylarida Luara ayniqsa toʻla suvga toʻla (taxminan sakkiz baravar koʻpayadi) va faqat yozda suv pasayadi. Ilgari Luara boʻylab muhim savdo yoʻllari oʻtgan va u Qirolicha daryosi deb atalgan. Luara qirgʻoqlari oq ohaktoshdan iborat boʻlib, ular ibodatxonalar va saroylar qurish uchun ishlatilgan.
Luara Roanne shahrigacha navigatsiya qilinadi. Bu katta turistik ahamiyatga ega.

Fransiya jismoniy xaritasi

Chegaralari[tahrir | manbasini tahrirlash]
Fransiya 11 davlat bilan chegaradosh hisoblanadi. Metropolis 8 ta davlat, chet el mintaqalari esa uchta davlat bilan chegaradosh. Quruqlik chegaralarining umumiy uzunligi 4082,2 km. Mamlakatning shimoli-sharqiy qismi bundan mustasno, Fransiya asosan tabiiy chegaralarga ega: Reyn, Yura, Alp togʻlari, Pireney togʻlari.
Metropolning chegaralari (chegara uzunligining kamayish tartibida):
Ispaniya (chegara uzunligi — 623 km)
Belgiya (620 km)
Shveysariya (573 km)
Italiya (488 km)
Germaniya (451 km)
Lyuksemburg (73 km)
Andorra (56,6 km)
Monako (4,4 km)
Chet el mintaqalarining chegaralari (chegara uzunligining kamayish tartibida):
Braziliya (730 km)
Surinam (510 km)
Niderlandiya Antil orollari (10,2 km)
Sohil chizigʻining umumiy uzunligi 3427 km. Fransiya qirgʻoqlari Shimoliy dengiz, La- Mansh, Atlantika okeani va Oʻrta er dengizi bilan yuviladi.