15,,,Qanday modellar funksional, tuzilmaviy, determinirlanganvastoxastikmodellardeb ataladi?
Tuzilmaviymodellarob’ektlarningichkituzilishi, tarkibiy qismlari, ichkiparametrlarini, ularorasidagio’zaroboѓliqliklarniifodalaydi.Iqtisodiyotmiqyosidagitadqiqotlardako’proqtuzilmaviymodellarqo’llaniladi, chunkiquyitizimlarningo’zaroboѓliqliklarirejalashtirishvaboshqarishuchunkattaahamiyatgaega. O’ziga xos tuzilmaviy modellar sifatida tarmoqlararo aloqalar modellarini olish mumkin.Funktsional modellar iqtisodiy boshqarishda keng qo’llaniladi, bunda ob’ektning holati («chiqish»)ga «kirish»nio’zgartirishyo’libilanta’sirko’rsatiladi. Iste’molchilarningtovar-pulmunosabatlarisharoitidagixatti-harakatlarimodelibungamisolbo’laoladi. Aynanbirob’ektbirvaqtningo’zida ham tuzilmaviy, ham funktsional model bilan tasvirlanishi mumkin. Masalan, alohid a tarmoq tizimin irejalashtirish uchun tuzilmaviy modeldan foydalaniladi, iqtisodiyot miqyosida esa har bir tarmoq funktsional model bilan ifodalanishi mumkin.Determinirlanganmodellar model o’zgaruvchilari orasidagi qat’iyf unktsiona lbog`lanishlar borligini nazarda tutadi. Stoxastik modellar tadqiqq ilinayotgan ko’rsatkichlarga tasodifiy ta’sirlarning borligiga yo’l qo’yadi hamda ularni tasvirlash uchun ehtimollar nazariyasi va matematik statistikaning vositalaridan foydalanadi.
16,Statik, dinamik, chiziqli, chiziqsiz, fazoviyvanuqtaviymodellarhaqidanimabilasiz?
Statikmodellardabarchabog`lanishlarvaqtningtayinlipaytiyokidavriga tegishlidir. Dinamikmodellariqtisodiyjarayonlarningvaqtbo’yichao’zgarishinitavsiflaydi.Qaralayotganvaqtdavrininguzunligigaqarabbashoratlashvarejalashtirishningqisqamuddatli (biryilgacha), o’rtamuddatli (5 yilgacha), uzoqmuddatli (10-15 vaundanko’proqyilgacha) modellarifarqlanadi. Iqtisodiy-matematik modellarda vaqtning o’zi yo uzluksiz, yo diskret ravishda o’zgarishi mumkin. Iqtisodiyjarayonlarningmodellarimatematikboѓlanishlarningshaklibo’yichajudaxilma-xildir. Ayniqsatahlilvahisoblashlaruchunengqulaybo’lib, shutufaylikengtarqalganchiziqlimodellarsinfiniajratibko’rsatishmuhimdir.Chiziqlivachiziqlibo’lmaganmodellarorasidagifarqlarnafaqatmatematiknuqtainazardan, balkinazariy-iqtisodiyjihatdan ham muhimdir, chunkiiqtisodiyotdagiko’pboѓlanishlaraniqchiziqlibo’lmagantabiatgaega: ishlabchiqarisho’sgandaresurslardanfoydalanishsamaradorligi, ishlabchiqarishko’paygandayokidaromadlaro’sgandaaholitalabivaiste’moliningo’zgarishivah.k.Iqtisodiyotmodellarifazoviyomillarvashartlarnio’zichigaolishigaqarabfazoviyvanuqtaviymodellarfarqlanadi.Shundayqilib, iqtisodiy-matematikmodellarningumumiytasnifio’ndanortiqasosiybelgilarnio’zichigaoladi. Iqtisodiy-matematiktadqiqotlarningrivojlanishibilanqo’llanilayotganmodellarnitasniflashmuammosimurakkablashadi. Yangiturlar(ayniqsaaralashturlar)dagimodellarningvaularnitasniflashyangibelgilariningpaydobo’lishibilanbirqatordaharxilturdagimodellarningmurakkabroqqurilmalargabirlashishijarayoniamalgaoshadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |