Экономическая теория

Реал иқтисодий даврлар назарияси
Янги классик мактаб вакиллари тахлилнинг асосий ғояларида неоклассиклар бир неча жабхада тўғри деб ҳисоблайдилар:

• Қисқа мудатли даврда нархнинг тўлиқ эркин ҳаракати мавжуд;
• Бу ғояга классик дихотомия мос яъни бу қисқа даврга ҳам узоқ муддатли даврга ҳам амал қилади;
• Иқтисодиётда реал кўрсаткичларниг ўзгариши реал силжишлар билан изоҳланади: солиқ бюджет сиёсатининг ўзгариши ёки технологик силжишлар ҳамда меҳнат бозоридаги ҳолат

Реал иқтисодий даврлар назарияси

• Реал иқтисодий даврлар назарияси тарафдорлари ишлаб чиқариш ва бандликнинг ўзгаришини иқтисодиётнинг ишлаб чиқариш ресурсларини (меҳнат ва капитални) товар ва хизматларга айлантириш қобилиятини ифодаловчи технологик омилларнинг ўзгариши билан боғлашади: жамиятнинг илмий-техник салоҳиятининг ўсиши ишлаб чиқаришнинг кенгайишига олиб келади ва (иш кучи ва капитал орқали ўзаро алмаштириш таъсирини ифодалайди. Реал иқтисодий даврнинг кўпгина моделларида ишлаб чиқаришнинг пасайиши илмий-техник регрессия даври сифатида талқин этилади. Уларда ишлаб чиқариш технологик базасининг ёмонлашуви натижасида ишлаб чиқариш ва бандликнинг қисқариши (меҳнатга рағбатлантиришнинг сусайиши натижасида) тушунилади

Мосланувчан нархлар шароитида IS-LM модели
IS: Y = C(Y-T) + I(r) +G
LM: M/P = L(r, Y)
π = 0, шундай экан r = i
Мосланувчан нархларда миллий ишлаб чиқариш ҳажми ўзининг табиий даражасида сақланишини қўллаб қувватлайди:
Y = Y̅ = f(K̅,L̅)
Тенгламалар тизимида учта эндоген ўзгарувчи мавжуд: ишлаб чиқариш ҳажми Y, реал фоиз ставкаси r ва баҳо даражаси P
Моделнинг график кўриниши
r
IS
LM
Y̅
Y
Реал ялпи таклиф эгри чизиғи
Реал ялпи талаб эгри чизиғи
Y̅
r
Y
Реал иш даври модели
Мосланувчан нархлар шароитида иқтисодий мувозанат моделини иқтисодий тебранишлар моделига айлантириш мумкин.
Реал иқтисодий давр моделида иқтисодий тебранишларнинг юзага келиши сабабаи сифатида меҳнат таклифининг ўзгаришидир: иш вақтиниг потенциал фонди қанчалик катта бўлса ишлаб чиқаришнинг потенциал шунчалик катта бўлади ёки аксинча.
Меҳнат таклифи ва ўзаро алмашиш
Меҳнат таклифи ходимларнинг мотивацияси орқали изоҳланади : ходимларнинг иш ҳақи миқдорининг тушуши шароитида ходим ўз ишини вақтинчаликка тушуши мумкин
Меҳнат нисбий баҳосининг вақтлароро нисбий баҳоси = (1 + r)W¹/ W²
Меҳнат таклифида вақтлараро алмашиниши самараси: бандлик тебранишлари меҳнат бозорида сотувчиларнинг иш фаоллиги даврларини танлаш орқали аниқланади.
Реал ялпи талаб ва реал ялпи таклиф модели графиги
Реал ялпи талаб эгри чизиғи
Реал ялпи таклиф эгри чизиғи
r
Y
Солиқ бюджет сиёсатидаги ўзгаришлар
Давлат харажатларининг ортиши
RADº
RAD¹
RASº
r
Y
РДЦ моделида нархларнинг мосланувчанлиги меҳнат бозоридаги вақтлараро танлаш самарасининг ҳаракати билан изоҳланади: қанчалик фоиз ставкаси юқори бўлса ишга кириш учун шунчалик рағбат юқори бўлади
Ишлаб технологияларининг ўзгариши
Товар ва хизматлар таклифининг ўсиши
Янги технологик имкониятлар талабнинг кенгайишига олиб келади.
А. RAD эгри чизиғи катта миқдорда RAS эгри чизиғига нисбатан ҳаракатланади.
В. RAS эгри чизиғи катта ҳажмда RAD эгри чизиғига нисбатан ҳаракатлади
r
Y
r
Y
RAD
RAS
RAD
RAS