Eksperimental psixologiyaning shakillanishi Reja: Psixofizika G. T. Fechner va E. Veber

G. Gelmgoltsning eksperimental psixologiyasi.
E. Veber va G.-T. Fechner asarlaridan tashqari, yangi 
psixologiyaning boshlanishi Hermann fon Helmgoltsning 
tadqiqotlari bilan boshlandi. 

---

Biz allaqachon aytib o'tgan edikki, aynan Helmgolts nerv 
impulsining o'tish tezligini o'lchash bo'yicha birinchi tajribalarni 
o'tkazgan. Shuningdek, uning qiziqishlari eshitish va ko'rish 
psixofiziologiyasiga ham tegishli edi. Uning bu sohalardagi 
ishlari o'z davri uchun muhim bo'lgan. 
Oddiy va murakkab ohanglarni o'rganish bo'yicha ko'plab 
tajribalar asosida G. fon Helmgolts insonning tovush va eshitish 
apparati rezonansli xususiyatga ega degan xulosaga keladi. Og'iz 
apparati tovushlarga ularning farqlarini beradigan rezonator 
vazifasini bajaradi. Eshitish apparati-bu ma'lum ohanglarni idrok 
etish uchun sozlangan rezonatorlar tizimi. 
Helmgoltsning ko'rish mexanizmini o'rganish bo'yicha ishlari 
ham muhim edi. U ko'zning tashqi mushaklarini va ko'zning 
ichki mushaklari ko'rish fokuslanganda ob'ektivni harakatga 
keltiradigan mexanizmlarni o'rganib chiqdi. Helmgolts 19-asr 
boshlarida Tomas Jung tomonidan ishlab chiqilgan ranglarni 
ko'rish nazariyasini qayta ko'rib chiqdi va kengaytirdi (ushbu 
nazariyaga ko'ra, uchta asosiy rang mavjud, qizil, yashil va 
binafsha ranglar, ularning aralashmasidan rang sxemasining 
barcha xilma-xilligi paydo bo'ladi). 
G. fon Helmgoltsning ko'plab tajribalaridan kelib chiqadigan 
yana bir xulosa - idrokning idrok etilayotgan ob'ektlarning 
xususiyatlari yig'indisiga qaytarilmasligi haqidagi xulosa. Biror 
kishi har doim tajriba ma'lumotlari yig'indisidan ko'proq narsani 
sezadi. Bundan Helmgolts tashqi ob'ektlarni idrok etishimizga 

---

ta'sir qiluvchi ichki qo'shimcha mexanizm mavjudligini xulosa 
qiladi. U bu mexanizmni "ongsiz xulosa" deb atadi va u 
sensorimotor komponentlarning assotsiativ sinteziga to'g'ri 
keladi deb hisobladi. 
G. fon Gelmgolts o'z asarlari bilan eshitish va ko'rishning 
zamonaviy nazariyasiga asos solgan, Gestalt psixologiyasining 
ba'zi g'oyalarini oldindan bilgan, aqliy harakatning shartliligini 
o'tmishdagi tajribalar bilan tasdiqlagan, shuningdek, 
psixologiyaga tabiatshunoslik xarakterini berish uchun ko'p ish 
qilgan.