Elektir zanjirlari haqida umumiy malumot Kirxgof qonunlarini bevosita qo’llash usuli Tugun potesiallari usuli

I₁R₁-I₂R₂+I₃R₃=E₁-E₂+E₃

Kirxgof qonunlarini qo’llashda quyidagi qoidalarga amal qilish lozim:

1. 
   zanjirning turli qismlaridagi tok yo’nalishini strelka bilan ko’rsatish kerak.
   
2. 
   zanjirni aylanib o’tish yo’nalishini tanlab olish kerak, soat strelkasi yo’nalishi bo’yicha yoki soat strelkasi yo’nalishiga qarama-qarshi.
   
3. 
   yo’nalish zanjirni aylanib o’tish yo’nalishi bilan mos keluvchi tok musbat ishora bilan olinadi, tok kuchining qarshilikka ko’paytmasining ishorasini belgilashda hisobga olinadi.
   
4. 
   berk zanjirni aylanib o’tish yo’nalishida potentsialni oshiruvchi yoki aylanib o’tishda manbaaning ichida minusidan plyusiga tomon yo’nalishidagi EYUK musbat EYUK hisoblanadi. Bunga misol tariqasida formula tasvirlangan zanjirning ma`lum qismi uchun ishoralar qoidasini hisobga olgan holda, Kirxgofning tenglamalarini tuzaylik.
   

Kirxgofning 1-qonunining (1) tugun uchun quyidagicha yozish mumkin.
I+I₃=I₂ yoki I+I₃-I₂=0
I₁R₁-I₂R₂+I₃R₃=E₁-E₂+E₃


Tugun potensiallari usulli
Tugunlar soni bog‘liq bo‘lmagan konturlar sonidan kichik bo‘lgan hollarda
tuguniy kuchlanishlar usulidan foydalanamiz.
Ta’rif: Tuguniy kuchlanishlar deb, q –1 dona tugunning harbiri va bitta
belgilangan (0 indeksli) tayanch, ammo ixtiyoriy ravishda tanlab olingan tugun
o‘rtasidagi kuchlanishlarga aytiladi.
Bunda U K0 tuguniy kuchlanish k–tugundagi (k=1,2,3,…,q–1) tayanch tugunga
qarab musbat yo‘nalishga ega. q –1 dona izlanayotgan tuguniy kuchlanishlarni
aniqlab tugunlarning istalgan juftligi o‘rtasidagi kuchlanishlarni va zanjir
shaxobchalaridagi toklarni topish mumkin. Kirxgofning birinchi qonuniga asosan q–1 dona bog‘liq bo‘lmagan tenglamalarni yozish mumkin bo‘lgani sababli,shaxobchalardagi barcha toklarni q–1 dona izlanayotgan miqdorga nisbatan yozilgan tenglamalar sistemasini olishimiz uchun izlanayotgankuchlanishlar orqali yozamiz.
Ko‘rib chiqilayotgan usulda tuguniy kuchlanishni k –tugundan tayanch yoki
bazi tuguniga qarab yo‘naltirishni shartlashib olamiz. Bunda k tugun va tayanch
bazi tuguni orasidagi kuchlanishni Uk0 deb belgilaymiz.
Binobarin, qaysidir bir umumlashtirilgan S
shaxobchaning k va m tugunlarga birlashtirilgan shaxobchaning kuchlanishi
qo‘yidagi ifodaga teng bo‘ladi.
Bu usulga ko‘ra Kirxgofning 1-qonuniga asoslanib elektr zanjir tugunlaridagi potensiallar zanjiming tayanch tuguniga nisbatan aniqlanadi. Bunda tayanch tugun potensiali nolga teng deb qabul qilinadi. Ma’lumki, har qanday shaxobchadagi kuchlanish shu shaxobcha ulangan tugunlar potensiallarining ayirmasiga teng bo‘lib, bu kuchlanishning shu shaxobcha o‘tkazuvchanligiga ko‘paytmasi esa shaxobcha tokiga teng bo‘ladi. Shunday qilib, tugun potensialllarini aniqlab har bir shaxobchadagi tok qiymatini topishimiz mumkin. Agar elektr sxemada EYK manbalari berilgan bo‘lsa, u holda ular ekvivalent tok manbai bilan almashtiriladi, ya’ni EYK ni o‘zi ulangan shoxobcha o‘tkazuvchanligiga ko‘paytirib yoziladi. Agar zanjiming biror shoxobchasiga ideal EYK manbai ulangan bo‘Isa (bunday manbaning o'tkazuvchanligi cheksiz katta), u holda shu shoxobchaga ulangan tugun ma’lum potensialga ega deb qabul qilinadi va tenglamalar sistemasida tenglamaning o‘ng tomoniga o‘tkaziladi. Shuni ta’kidlash joizki, agar Kirxgofning 1-qonuni bo‘yicha tuzilgan tenglamalar soni ikkinchi qonuni asosida tuzilgan tenglamalar sonidan kam boisa, tugun potensiallar usuli kontur toklar usulidan afzal bo'ladi. Zanjimi tugun potensiallar usuli yordamida hisoblash tartibi quyidagicha: 1) shoxobchalardagi toklarga ixtiyoriy yo‘nalish beriladi; 2) istalgan bitta tugunning po3 tensiali nolga teng deb qabul qilinadi; 3) zanjiming qolgan tugunlari potensiallari uchun tenglamalar sistemasi tuziladi; 4) tenglamalar sistemasini yechib tugunlar potensiallari topiladi; 5)Om qonuni yordamida shoxobchalardagi noma’lum toklar topiladi. Ta’kidlash zarurki, tuguniy kuchlanishlarning nomerlari sxema grafigitugunlari nomerlari bilan os tushadi va ushbu kuchlanishlar S shaxobchaningkuchlanishini aniqlash ifodasiga albatta qarama–qarshi bo‘lgan ishoralar bilanyoziladi.