Электр хавфсизлиги

Меҳнатни илмий ташкил етишнинг асосий ё`налишлари қуйидагилардан иборат:
1. Гигиеник ё`налиш;
2. Физиологик ё`налиш;
3. Психологик ё`налиш;
4. Естетик ё`налиш.
Қурилаётган ва лойиҳа қилинаётган завод, фабрика ва бошқа ишлаб чиқариш об`ектларида гигиена-санитария масалалари бо`йича ма`лум талаблар қо`йилади. Меҳнат гигиенаси бо`йича муҳандис ва уларнинг ёрдамчиларини жойлардаги ҳавонинг тозалиги, меҳнат физиологияси талабларининг бажарилиши санатория ме`ёрлари, иш жойларининг ёритилиши, ишлаб чиқаришда шикастланишнинг олдини олиш бо`йича чоралар қо`лланиш устидан назорат қилиб борадилар. Бу ма`лумотлар бо`йича санатория назоратининг асосий вазифаси хисобланади.


Меҳнат физиологияси
Меҳнат физиологияси-иш пайтида инсон танасида юз берадиган функционал о`згаришларни текширади ва иш қобилиятини сақлаш ва ошириш, меҳнат фаолияти ва жараёнининг ишчилар сог`лигига салбий та`сирининг олдини олиш бо`йича чора-тадбирлар ишлаб чиқади.
Меҳнат, бу-ижтимоий тушунчадир. Биологик жихатдан меҳнатнинг енг муҳим фаолияти тана ҳисобланади. Меҳнат турларининг умумий белгилари ҳам, тафовутлари ҳам бор. Шартли равишда жисмоний ва ақлий меҳнат турлари фарқланади. Қо`лда бажариладиган иш турларини автоматлаштириш ва механизациялаштириш ақлий меҳнат билан жисмоний меҳнат о`ртасидаги фарқни аста-секин ё`қотиб бораётган бо`лсада, у сақланиб қолмоқда. Ҳар қандай меҳнат турида енергия сарф бо`лади, организмда физиологик силжишлар кузатилади. Жисмоний меҳнатда нафас ва қон айланиш тизимларида силжишлар содир бо`лса, ақлий меҳнатда асосан асаб тизими қатнашади ва модда алмашинуви камроқ ро`й беради. Меҳнат физиологиясида ақлий ва жисмоний меҳнат тушунчалари бир-биридан фарқ қилади.
Жисмоний меҳнат. Жисмоний меҳнат (иш) деганда таянч-ҳаракат аппаратив ва унинг ишлаши учун зарур тизимлар ҳаракатини та`минлайдиган муҳим қувват сарфлари билан бог`лиқ ишлаб чиқариш фаолиятининг тури тушунилади. Бунда диққат, хотира каби олий руҳий функциялар ва умуман интелектуал ва емоционал соҳалар унчалик зо`риқмайди. Жисмоний иш динамик ва статик бо`лиши мумкин.
Динамик иш-юкни юқорига, пастга ёки уфқий ко`таришдир. Физик нуқтаи назардан иш миқдори фазода о`рни алмаштирадиган жисм массасининг тик ёки уфқий масофага ко`пайтмаси билан о`лчанади. Иш миқдорини ҳисоблаш ва уни физик ог`ир-енгиллиги бо`йича тавсифлаш учун қуйидаги тенгламадан фойдаланилади

бу ерда: А - иш миқдори, кгГ`м; П - ко`тариладиган юк массаси, кг; Н - юкни ко`тариш баландлиги, м; Л - юкни уфқий ё`налишда ко`тариш масофаси, м; Н<sub>1</sub> – юкни пастга тушириш масофаси, м; К - олтига тенг коеффицент. Бирор ишни муайян вақт ичида бажарадиган организм учун «иш қуввати» тушунчаси мавжуд. Иш қуввати–ишнинг вақт бирлигидаги миқдори бо`либ, қуйидаги тенглама билан аниқланади:

бу ерда: Н – иш қуввати, 1 секГ`ватт; А – иш, кгГ`м; т – шу иш бажариладиган вақт, сек; К₁ - 10 га тенг бо`лган вақтларга айлантириш коеффициенти кгГ`м.
Ишнинг қуввати меҳнатнинг ог`ир-енгиллигини белгилаб берадиган асосий омиллардан бири ҳисобланади. Меҳнат ог`ирлигининг қо`шимча ко`рсаткичи бир жойдан иккинчисига ко`чириладиган юкнинг максимал катталиги ҳисобланади.