Elektr kontaktlardıń túrleri hám dúzilisi

Elektr kontaktlardıń túrleri hám dúzilisi
Joba

1. 
   Kontakt maydanı
   
2. 
   Kontaktlardan qısqa ıslawısh tokı ótken degi qásiyetleri
   
3. 
   Qattı metallı Kontaictlarning tiykarǵı konstruksiyalari
   

1. Kontakt maydanı

Texnikada maydan degende real ámeldegi dene maydanı hám átirap -ortalıq tushiniladi. Ámelde berilgen forma daǵı yuzani alıw múmkin emes, bınabariii, buǵan hájet de joq. Texnikada yuzani tegis hám tuwri hám de g'a bolıp tabıladı-budirravon bolmaǵan ústlerge ajratıladı. Tek birpara optikalıq sebepler maydanın shártli túrde tegis júzege ajıratıw múmkin. Elektr kontakt (ıslawısh) lari ústleri, qaǵıydaǵa qaray, g'a bolıp tabıladı-bu bolıp tabıladı esaplanadı.
Xızmet talapsına kóre, barlıq ústler aktiv hám passiv gruppalarǵa bo£linadi. Birinshi gruppa ekspluataciya dawamında «horiguncha» isleydi, yaǵnıy júklenip ishqalanadi. Bul detallar salıstırǵanda jaqsı makro hám mikro geometriyaga iye. Bularǵa elektr kontaktlari ústleri kiredi. Ekinshi gruppa maydanı ekspluataciya dawamında basqa ústler menen «muloqatda» bolmaydı, biraq islep shıǵarılıp atırǵan ónimdiń sırtqı kórinisin jaqsılaydı.

3. 1-súwret. Maydan kontakt (ıslawısh) i sxeması : a — sap metall kontakt;
b— kvazimetall kontakt; d — izolatsiyalovchi plyonka;
e — o 'xshaydigan maydan ; d — d hám e — e tok liniyalari.
3. 1-suwretde kontakt maydanınıń ulgisi kórsetilgen. Kontaktning barlıq maydanı kontakt maydanına uqsase-de, odaǵı g'a bolıp tabıladı-budirlik áqibetinde kontakt ayırım ústler, mısalı, a, b hám d ústleridagina júz boladı. Olar jamida haqıyqıy kontakt maydanı payda boladı. a hám A orınlardaǵı eki ótkizgishtiń jalǵanıw kontaktlari metall kontaktli kontakt uchastkaları (dollar ) den (olar elektr qarsılıqları metall jufllarining salıstırma qarsılıqları hám olardan ótetuǵın elektr tokı arqalı tabıladı ) hám kvazimetall kontaktli kontakt daqlarınan (olar juqa adgeziyali hám xemsarblangan plyonkali bolıp, tunnel effekti (tásirleri) sebepli elektr tokın ońaylıq menen ótkeredi) shólkemlesken. Bul dorlaming elektr qarsılıqları sezilib turadı.
Elektr kontaktning haqıyqıy maydanın súykelisiwi sebepli kontaktlanuvchi juflliklaming haqıyqıy maydanınan kishi, sebebi bul yuzada tok ótkermeytuǵın yuzachalar da bolıp,
olarda oksid, sulfid hám basqa plyonkalar payda bolǵan boladı. Yuzaning bul bólimleri ózinden tok ótkermeydi hám kontakt payda etmeydi (2-uchastkası ). Sonday etip, metalldıń kontaktlovchi ústleri hár túrlı elektr ótkeriwshi ústlerge iye eken.
Kontakt maydanınıń tiykarǵı ózgesheligi — onıń g'adirbu bolıp tabıladı ekenliginde. G'adirliklami sferik shıńlarǵa iye konuslarga salıstırıw etiw múmkin (3. 2 a d-su'wret).

3. 2-súwret. Íslawısh waqtındaǵı fizikalıq qubılıslar.

Tolqınsimon ústler — ólshewleri bir-birine jaqın

(biyikligi 0, 03—500 mkm) kóteriliw hám pastlanishdan ibarat dáwirli hám úzliksiz tákirarlanıwshı ústler bolıp tabıladı. Kóteriliw hám pastlanish araları 0, 25—300 mkm arasında bolıp, mikro tegis emeslik oichovlariga qaraǵanda kútá úlken esaplanadı.
Bir-biri menen biriashuvchi noqatlar (g'adirliklar) 2—3 mkm.ga teń áp-áneydeylab qayta islengen, shlifovka hám polirovka etilgen ústler barlıǵı bir g'adirlikka (biyikligi 0, 05—0, 1 mkm) iye boiadi. Qopallaw — shala qayta islengen yuzalaming g'adiri biyikligi 100—200 mkm átirapında. Kontakt maydanınıń sapası qayta islew tazalıǵina (mikrogeometriyaga) hám metall maydanınıń fizikalıq-ximiyalıq qásiyetlerine (qattılıǵı, mikrostrukturasi, qaldıq kernewi hám basqalarǵa ) baylanıslı. Kontaktlanuvchi maydan tegis emesliginiń forması onıń tómendegi paydalanıw qásiyetlerine tásir etedi: ishqalanuvchi ústler shıdamlılıǵı, sharshaw puqtalıǵı, erroziyaga qarsılıǵı, korroziyaga tupg'unligi. Paydalanıw dawamında kontakt ústleriniń qısılıwı processinde metall g'adirliklarining deformatsiyasi nátiyjesinde olar kishkene yuzachalarni payda etip, tok ótiwine jol ashadılar. Kontakt ústleri qanshellilik úlken kúsh menen birbiriga tartılsa, áne sol yuzachalar deformatsiyalanib, ótkeriw maydanı kópayadi. Nátiyjede kontaktlovchi elementlerge basım kúshayadi. Bul qaldıq deformatsiya payda etedi hám material oqa baslaydı. Deformatsiya ma`nisi metall qattılıǵına teris proporcional bolıp, bul haqqında aytıp ótilgen.
Avtorlaming gúwa etiwlerinshe kontaktlar deformatsiyasi kontakt metallarining ezuvchi kernewi menen belgilenedi. Kontaktlarga qoyılǵan kúsh Fg hám kontakt maydanı Sd aralarında tómendegi baylanısıw ámeldegi:
Fk= S f
bunda, (f — ortasha salıstırma basım. Ol kontakt ústleriniń egriligi, tolqınsimonligi, qoyılǵan kúsh hám material mayısqaqlıq modulına baylanıslı.
Basımdı ózine qabıl etiwshi haqıyqıy kontakt maydanınan bir neshe ese kishi (3. 1, e-su'wret). Ol ózgerip turıwı múmkin. Kontakt maydanınıń hár túrlı noqatlarındaǵı bosirn hár qıylı bolıwı múmkin.
Gazsimon ortalıq menen bogMiq metall shegaralıq o4 ish maydanına iye boladı. Kislorod, ozon, azot, altıngugurtli hám basqa ximiyalıq ortalıqlarda kontakt maydanında plyonka ónim boladı. Bul plyonkalar adgeziyali, xiralashuvchi, passivlashtimvchi, suwlı, shegaralıq beyimleniwshi gruppalarǵa boiinadi. Sap kontakt maydanın payda etiw oǵada qıyın (3. 2-súwret).
Kontakt ústlerindegi plyonkalar kislorod ortalıǵında okisli, sulfidli (H2 S menen reaksiyaǵa kirgende), kislorodlı (hawada kislorod molekulaları cho'kkanda), xloridli hám basqalar boladı. Plyonkalar 10—15 mm qalıńlıqta, salıstırma elektr qarsılıǵı p= l0~ 5 Om sm ga teń. waqıt ótiwi menen plyonkalar qalıńlıǵı orta baradı. Plyonkalar metall menen «muloqot»de bolıp, metall okisli túrin payda etedi. Túrli metallarda bul plyonka hár túrlı salıstırma qarsılıqqa iye. Kontakt ústlerinde payda bolatuǵın plyonkalarning ósiw tezligi hawa temperaturası hám ızǵarlıǵına, ortalıqtıń ximiyalıq quramına hám basqalarǵa baylanıslı
3. 2. KontaKtlardan qısqa ıslawısh toid ótken degi ayrıqshalıqlar
QT dáwirinde kontaktlarda nominalǵa qaraǵanda 10—20 ese kóp tok ótedi, kontaktlarda sezilerli dárejede mexanik kúshler payda boladı. Prnjina járdemindegi tartıw kúshi menen birge elektr kontakti átirapında taǵı tómendegi kuclilar da payda boladı ; itaruvchi elektrodinamik kúshler, metall jalǵanǵan jaylarındaǵı qısıwshı elektromagnit kúshler, málim bir potensial ayırması tásirinde kontakt-elektrodlar arasında payda bolıwshı elektrostatik tartıw kúshleri, metall mamıqları tasirida payda bolatuǵın iyiliwsheń kúshler. Ol yamasa bul kúshler hár túrlı sharayatlarda kontakt qásiyetlerine tásir kórsetiwi múmkin. Ádetde, elektrostatik kúshler júdá hálsiz bolǵanlıǵı ushın ulami esapqa almasa da bo'laveradi. Metall jupining mayısqaq kúshleri kontakt shetinde ıssılıq payda etedi hám ulıwma temperaturanı kóteredi. Tok ma`nisi úlken bolǵanda bul kúshler talay tásirli
bolıp, tok astındaǵı kontaktlami úzip qoyıwı múmkin. Nátiyjede, kontaktlar japsarlanıwı yamasa payda bolatuǵın doǵanı bóleklashi múmkin. QT tokı jabıq shınjırdan ótkeninde payda bolatuǵın elektrodinamik kúsh Fe (j. i Fx—iii2 dM/dX ga tiykarlanıp kontaktlami ajıratıwǵa háreket etedi. Sonı atap ótiw zárúrki, sistemanıń hár túrlı kontaktli joilariga hár túrlı kúshler tásir etedi (3. 8 a-suwretde kontakt maydanınıń júzesi).
Eger elektrodinamik itaruvchi kúshler jetkilikli dárejede bolıp, háreketleniwshi — qo'zg'aluvchi hám qozǵalmas kontaktlami ashıp qoysa, ol jaǵdayda olar arasında ayqulaq payda boladı.
Ol jaǵdayda ıssılıq waqıt turaqlılıǵı kishi bolǵanı sebepli kontakt ústleri háreketi bır jola kóterilip eriw dárejesineshe jetiwi múmkin. Erigen metall tok toqtaǵannan keyin qatıp, kontaktlar japsarlanıp qaladı.
Kontaktiar erigende olar japsarlanadı. Ulıwma alǵanda, kontaktiar japsarlanıwı eki kóriniske iye: suwıq japsarlanıw (bunda, kontaktiar eriw temperaturasıǵa shekem qızimaydi) hám eriw temperaturası daǵı payvadlanish.
Elektr apparatlarınıń maydan plyonkalari málim bir dáwirde suwıq sabıwda beyim boladı. Bunday sharayatlar kontaktlarga qısılıw kúshi málim muǵdarda bolǵanda ámelge asadı.. Kontakt maydanı daǵı plyonkalar suwıq sabıwǵa tosqınlıq etedi, sebebi sabıw ushın eki metall bir-birine jabıwıp turıwı kerek.
Suwıq japsarlanıw tok ótpegende de júz beriwi múmkin. Bul kóbirek jumsaq metallarda ushraydı. Bunıń ushın metallar bir-birine kúsh menen tartılǵan bolıwı kerek yamasa jetkilikli energiyanı sol kontaktiar arqalı halqalanganda da júz beredi.
Kontaktiar ayqulaq menen islegende, ulami birdan birlestirilse de japsarlanıw payda boladı. Bunday jaǵdaylarda qattı eriytuǵın metallar hám jaman ıssı hám elektr ótkizgish ózgeshelikli eritpeler talay sabırlı esaplanadı. Birpara kontaktlarda kontakt ústleriniń metall eritpeleri menen «ho'llanishi» múmkin. Kishi quwatli kontaktlarda qızıw belgileri baqlanadı. Oǵan sebep — úzilis (teshilisb) hádiysesi bolıp tabıladı.
Kontakt materiallarınıń japsarlanıwına beyimligi olardıń termik qásiyetleri menen anıqlama bernedi: temperaturası, eriw ıssılıǵı hám materialdıń ıssılıq ótkeriw qábileti. Eriw kernewi, kontaktlanuvchi noqatlar sanı, kontakt kúshi qanshellilik úlken bo'Isa, sabıw tokı sonsha úlken boladı hám metalldıń qarmaqtasılıǵı hám qattılıǵı qansha úlken bolsa, tok sonsha kishi mániske iye boladı.
3. 3. Qattı metallı Kontaictlarning tiykarǵı konstryKsiyalari
Xızmet talapsı boyınsha kontaktiar baylanıstıratuǵın (tok ótkeriwshi) hám kommutatsiyalovchi (buǵan tok ótkeriwden Tısqarı jalǵaw, úziw yamasa qayta jalǵaw wazıypaları juklenedi) túrlerge bólinedi. Baylanıstıratuǵın kontaktlarga uzaro qozǵalmas -ajralmaydigan (mısalı, boltlar menen), óz-ara qo'zg'alib sırǵanıwshı hám sırǵanıwshı gruppalar kiredi. Baylanıstıratuǵın kontaktlaming birpara konstruktiv.
Baylanıstıratuǵın kontaktlar bólek qozǵalmas tok ótkeriwshi shinalar, kabellar hám ótkizgishlami óz-ara bekkem baǵ- laydi. Metall kontaktlar qosılıwınıń puqtalıǵı boltlar (ajraluvchi birlespeler) yamasa ıssı hám suwıq japsarlar tiykarında atqarıladı. Úzliksiz paydalaniletuǵın ulanuvchi (ajralmaydigan) kontaktlar elektr tokına kórsetetuǵın qarsılıqlaming ortashalıǵı menen ámelge asıriladı. Onıń ushın jalǵanatuǵın kontakt átirap -ortalıq, temperatura deformatsiyasining mexanik kúshine hám de QT dıń úlken tokı aqqan daǵı elektrodinamik tásirinlerine shıdam bere alıwı kerek. Bul talaplar bolt menen jalǵanǵanda jalǵanatuǵın mıs shinalar maydanın jaqsılap tatlardan tazalaw hám jalǵanǵan jaylarǵa texnikalıq vazelin jaǵıw menen atqarıladı.
Kontaktni jalǵanatuǵın ústleriniń ortasha ótiw qarsılıqları jalǵanatuǵın yuzalami ruhlash (lujenie) yamasa gúmismenen oraw arqalı ámelge asıriladı. Kontaktlar basımı deformatsiya plastik boiishini támiyinlewge jetkilikli bolıwı kerek.
Kontakt sımı (K. s.) - Kontaktniy provod -kontakt osmasining elektr háreket quramı tok qabıllaǵıshları menen tok alıw processinde tikkeley tásirde bóliwshi tiykarǵı yamasa jalǵızyu-birden-bir sımı. Birewlik hám ekilik (bir kontakt osmasida jaylastırılǵan shep hám oń) K. s. isletiledi. Ekilik K. s. ádetde tok alıw sapasın asırıw maqsetinde tok qabıllaǵısh alıp atırǵan tok 1000 A den artıq bolǵanda isletiledi. K. s. birinshi ret 1881 jılǵa Germaniyada E. v. Simens (E. W. Siemens) tárepinen qollanılǵan. K. s. dıń házirgi kórinisi 20 - ásir baslarında qáliplesken (6. 19 - súwret). Rossiya hám mámleketimizde K. s. boshchasining forması sım kesiminiń maydanı úlkenligine baylanıslı emes, basqa sırt elmamlakatlarida bolsa baylanıslı. Kontakt tarmaǵınıń samalǵa turaqlılıǵındı oshrish maqsetinde K. s. maydanı ovalsimon keń etip yasaladi (6. 20 - súwret) hám ol jaqsı aerodinamik xarakteristikaǵa iye boladı.
Mámleketimizde K. s. materialı, forması hám kesim maydanın bildiriwshi háripler hám nomerler menen markalanadı, mısalı MF-150 - misdan jasalǵan, Fasonsimon formalı (háripler kirill álippesinde) hám kesim maydanı 150. Rossiya hám mámleketimizde K. s. kesim maydanı - kóbirek 85, 100, kemrek 150. Sırt el basqa mámleketlerinde - 65 ten 194. Kontakt tarmaǵı sımları hám troslarining kesim maydanı háreket ólshemleri, tezlikleri hám waqıt aralıqları belgilengen hám de massaları ornatılǵan poyezdlerdi tartıw ushın jetkilikli bolǵan tok ótiwin támiyinley alıwı kerek. K. s. ádetde
KONTAKT TARMOG'I TAYaNChLARI
Kontakt tarmaǵı tayanshları kontakt aspası sımlarınan alatuǵın júklenbe tariypi hám túrine baylanıslı túrde aralıq, ótiw, ankerli hám belgilengenler etiwshi sıyaqlı túrlerge bólinedi.
Aralıqlı tayanshlar kontakt aspaları massası hám de olarǵa túsetuǵın qosımsha júklenbe (muz, qar), usınıń menen birge samaldıń sımlarǵa basımınan hám de joldıń qıysıq bólimlerinde sımlar baǵdarı ózgeriwinen gorizontal tásirinlerdi ózine aladı.
Ótiw tayanshları kontakt aspaları ankerli uchastkaları hám hawa strelkaları kesilisken (jalǵanǵan ) orınlarda ornatılıp, aralıq tayanshlar sıyaqlı, biraq eki kontakt aspası júklenbesin ózine aladı. Usınıń menen birge sımlar ankerlashga alınǵanında olar baǵdarınıń ózgeriwi sebepli hám strelkalı qıysıq uchastka daǵı júklenisler de ótiw tayanshlarına túsedi.
Ankerli tayanshlar olarǵa bekkemlengen sımlardıń nıqlashuvidan túsetuǵın júklenbeni alıwı, bunnan tısqarı, aralıq, ótiw yamasa belgilengenler etiwshi tayanshlar sıyaqlı júklenbege ıyelewi múmkin.
Belgilengenler etiwshi tayanshlar sım massası júklenbesin qabıl etpeydi hám qıysıq uchastkalardaǵı sımlar baǵdarı ózgeriwi, hawa strelkaları, simni ankerlashga alıw hám simga samal basımınan túsetuǵın gorizontal júklenbelarnigina ózine aladı.
Sonıń menen birge támiyinleytuǵın hám so'ruvchi liniyalar tayanshları hám de arnawlı tayanshlardı parıqlaydilar. Támiyinleytuǵın hám so'ruvchi liniya tayanshların elektr uzatıw liniyalarida qabıl etilgen tayanshlar klassifikaciyaına qaray aralıq, múyesh, ankerli (sımlar hár eki tárepden ankerlangan boladı ) hám túwel (sımlar tayanshning tek bir tárepinen ankerlanadi) túrlerge ajratadılar. Arnawlı tayanshlar sektsiya ajratqıshları yamasa qandayda basqa úskeneni ornatıw ushın mólsherlengen.
Tayanshlarda bekkemlenetuǵın kontakt tarmaǵın ustap turıwshı úskene túrine kóre tómendegi tayansh túrleri parıq etedi:
konsolli tayanshlar - konsolida bir, eki yamasa bir neshe jol kontakt aspası bekkemlenedi;
qattı kese temir tayanshlar, yamasa basqasha at menen aytqanda, rigeli yamasa portalli tayanshlar, elektrlashtirilayotgan jollar kontakt aspaları qattı kese temir (rigel) ga bekkemlenedi;
Kontakt tarmaǵınıń kepserlengen konstruktsiyalari ushın texnikalıq-ekonomikalıq tiykarlashda termik tárepten miytinlenbegen alyumin birikpeleri, mısalı AMg6 markalı, quramında 6 -7% magniy hám 0, 5-0, 7% marganets ámeldegi bolǵan birikpeni qóllawǵa jol qóyıladı. bul birikpediń oquvchanlik shegarası 160 MPa, bekkemlik shegarası 320 MPa. Alyumin birikpelerinen tayarlanǵan konstruktsiyalarning abzallıǵı olardıń jeńilligi hám korroziya (tat basıw ) ga qarsı qatlamlar qóllaw zárúrshiligi joq ekenliginde. Bul pazıylet talay qádirli bolıp, sebebi ekspluataciya ǵárejetlerin kemeytirip, liniya isenimliligin asıradı.
Kontakt tarmaǵı metall tayanshlarınıń konstruktsiyalarini aralıqlı hám úzliksiz túrlerge ajratadılar. Olardan birinshisi múyesh (ugolok) hám de shvellerlardan islengen fermadan ibarat bolsa ; ekinshisine - keń polkalı eki táwirler yamasa úlken diametrli truba (truba) lardan (15-25 sm) tayarlanǵan tayanshlardı kirgizedıler. Aralıqlı konstruktsiya jeńillew bolıwına qaramay, olardı tayarlaw anaǵurlım quramalı. Úzliksiz konstruktsiyalar kerisinshe, tayarlawda ápiwayı, biraq aralıqlı konstruktsiyali tayanshlarǵa salıstırǵanda kóbirek metall (250-100 ) talap etedi.
Metall tayansh forması (piramidasimon, prizma sıyaqlı ) iyiliwshi (bukuvchi) moment epyurası konfiguratsiyasiga baylanıslı túrde saylanadı. Mısalı, konsolli tayanshlarda bolǵanı sıyaqlı, tayansh tiykarındaǵı hám de onıń ushındaǵı iyiliwshi moment arasındaǵı parq kishi bolǵanında prizma sıyaqlı formanı tańlaydilar. Mayısqaq tosınli tayanshlardıń úshmúyeshlik epyurasında piramidasimon forma maqsetke muwapıq boladı.
Mayısqaq tosın tayanshları piramidasimon formalı tórt qırlı ferma kórinisindegi konstruktsiyadan ibarat esaplanadi. Áne sonday fermalar múyeshlerinde múyeshtegi polattan islengen ústin (tirek) lar bar. Pánjere raskoslari 2 ústinler menen sabıw járdeminde birlestiriledi. Tayanshlar biyikligine kóre úsh-tórt bólim (poyas) den tuzilib, olar kesimi (sechenie) iyiliwshi moment ozaygani tárepke azayıp baradı. Rel'slarning hár bir ulog'i 3 aldında barlıq tórt ústinlerdi bir-biri menen birlestirigan hám óz-ara x simon formada jaylasqan diafragmalar 4 ornatadılar. Joqarı bóleginde tayanshlar kese ustap turıwshı troslarni bekkemlew ushın qozǵalmas kómekshi feyil (obvyazka) ga 5 iye. Tayanshlar tag bóleginde bolsa tiykar ámeldegi bolıp, onıń járdeminde tayanshlar fundament (tiykar ) ga ulanib, bekkemlenedi. Belgilengenler etiwshi troslarning jalǵanıw (bekkemleniw) jaylarında ústinlerge arnawlı keńeytiriwshi úskeneler ornatıladı.
10 danege shekem joldı qoplagan mayısqaq tusiqlar ushın, ádetde, biyikligi 15 m bolǵan ; 10 nan artıq temirjol ústin iyeleytuǵın mayısqaq tusiqlar ushın bolsa 20 m li ústinler qollanıladı. Kontakt tarmaǵı metall tayanshlarınıń ústin (poyas) lari biyikligine kóre túrli kesimge iye múyeshtegi polattan tayarlanadı. 5 m uzınlıqtaǵı múyeshler (kóplegen tayanshlar biyikligine bólinetuǵın ólshem) bir marka kóleminde (tayanshning ajratılatuǵın bóleginde) elektrpayvandlash járdeminde jalǵanıw jayında ústine qosımsha ılaq qoymaǵan halda ulaydilar. Uzınlıǵı 15 hám 20 m li tayanshlardı bir tórt o'qli platformada alıp ketilishini támiyinlew maqsetinde eki markalar jalǵanıw jayı óz-ara boltlar járdeminde atqarıladı.
Metall tejew maqsetinde mayısqaq tosıqlar tayanshları jóneltirilgen etip atqarıladı (MN - metallı, jóneltirilgen dep belgilenedi), yaǵnıy tayanshning tek bir tárepinen normativ (normativ) júkleme túsiwine esaplaydilar. Bul halda tayanshning tek sozılıwǵa isleytuǵın eki ústini basqa, qısılıwǵa isleytuǵın hám bóylama iymeygen etip tayarlanǵan eki ústinine salıstırǵanda kemrek kesimli etip qabıl etiledi. Bul yo'naltirilmagan ústinlerge (olar M dep belgilenedi) salıstırǵanda 4-5% muǵdarında metall tejew imkaniyatın beredi. Mayısqaq tosıq eń qalıń tayanshlarında hám (bólshek súwretindegi nomer tayansh tiykarındaǵı júkleme tásir qılıp atırǵan qáddindegi normativ iyiliwshi momentti ańlatadı, ts-m, majrajdagi nomer - tayansh biyikligin anglatib, m; 73 nomeri - tayanshlar islep shıǵılǵan jıldı ańlatadı ). Ústinlerden tısqarı, sonıń menen birge pánjere raskoslari da baǵıtlanǵan etip orınlanǵan ; bul qosımsha túrde 3-4% metall tejew imkaniyatın beredi. Mayısqaq tosıq ol shekem qalıń bolmaǵan tayanshları ushın jóneltirilgen pánjereni qóllaw azraq metall tejew imkaniyatın berip, bul haldaǵı detallar sanınıń kóbeyiwi hám tayarlaw jumıslarınıń quramalılashuvi bunı oqlamaydi. Barlıq jóneltirilgen tayanshlar keri jóneliste de júkleme túsiwine (kemrek muǵdarda ) jol qóyadılar. Mayısqaq tosqınlıqlardıń bir qáddinde júkleme túsiwine jol qóyatuǵın aralıq tayanshları biyikligi 15 m etip, tayansh tiykarında 350, 450 hám 650 kN-m normativ iyiliwshi momentke esaplanıp proektlestiriwtirilgan bolsa, 20 m li tayanshlar - 650, 1050 hám 1500 kN-m ga mólsherlengen. Ankerli jóneltirilgen hám tayanshlarda bólshek súwretindegi nomer tayansh tiykarındaǵı júkleme tásir qılıp atırǵan qáddindegi normativ iyiliwshi momentti ańlatadı, ts-m, majrajdagi nomer - tayansh biyikligin anglatib, m; 73 nomeri - tayanshlar islep shıǵılǵan jıldı ańlatadı ), ústinlerden tısqarı, sonıń menen birge pánjere raskoslari da baǵıtlanǵan etip orınlanǵan ; bul qosımsha túrde 3-4% metall tejew imkaniyatın beredi. Mayısqaq tosqınlıqlardıń ol shekem qalıń bolmaǵan tayanshları ushın jóneltirilgen pánjereni qóllaw azraq metall tejew imkaniyatın berip, bul haldaǵı detallar sanınıń kóbeyiwi hám tayarlaw jumıslarınıń quramalılashuvi bunı oqlamaydi. Barlıq jóneltirilgen tayanshlar keri jóneliste de júkleme túsiwine (kemrek muǵdarda ) jol qóyadılar.