«elektr stansiyalari,tarmoqlari va tizimlari»

Bunda yuqoridagi ifodani quydagicha yozish mumkin:

U_2ruх=U₁-R₁₂⁽²⁾ r₁₂ +Q₁₂⁽²⁾(x₁₂ - x_k)/ U_2ruх (2.13)
Bu yerda x_k-kondensatorning qarshiligi
Kondensatorlarni EULda ketma-ket ulash bo‟ylama kompensasiyalash deb yuritiladi. Bo‟ylama kompensasiyalovchi qurilma (BKQ) EULda induktiv qarshilik va kuchlanish isrofini kompensansiyalash imkonini beradi (2.4,a-rasm).
Bunday rostlashning vektor diagrammasi 2.4,b-rasmda tasvirlangan. Undan ko‟rinadiki,
U₂= U₁-3I₁₂ (r₁₂ +jx₁₂) (2.14)
U_2ruх=U₁-3I₁₂(r₁₂ +jx₁₂)- 3I_n(-jx_k) (2.15)
Bu erda I₁₂-EUL toki.
j3I₁₂x_k qiymatini manfiy kuchlanish yoki tarmoqqa kiritiluvchi qo‟shimcha e.yu.k sifatida qarash mumkin
U₁, U_2ruх, r₁₂, x₁₂, P₁₂⁽²⁾,Q₁₂⁽²⁾ ni bilgan holda (2.13) dan x_k ni topish hamda lozim bo‟lgan ketma-ket va parallel ulanuvchi kondensatorlarning sonini tanlash mumkin. Bunda kondensatorlardan kuchlanishlar U_k va ulardagi toklar I_k tengdir:
U_k=3 ₁₂X_k, I_k= ₁₂= S₁₂/3U_k . (2.16)
Agar bitta kondensatorning nominal kuchlanish U_k.nom< U_k/3, bo‟lsa, u holda bir nechta kondensator o‟rnatiladi. Ketma-ket ulanuvchi kondensatorlar soni quydagi ifoda bo‟yicha topiladi:
N = U_k/3 U_k.nom (2.17)
Kondensatorning pasportida uning quvvati PK ko‟rsatiladi. Bu qiymatni bilgan holda nominal tokni aniqlash mumkin:
I_k.nom =PK/ U_k.nom; (2.18)
Agar I_k.nom < I_k bo‟lsa, m ta kondensator parallel o‟rnatiladi.
Bunda
m=I_n/I_k.nom . (2.19)
BKQ sig‟im qarshiligini EUL induktiv qarshiligiga nisbatining foizlardagi qiymati kompensasiyalash foizi deb ataladi:

C  ^xk
x12
100 . (2.20)

Amalda EUL reaktiv qarshiligini qisman kompensasiyalash qo‟llaniladi (S<100%). Yuklamani bevosita ta‟minlaydigan taqsimlovchi tarmoqlarda to‟la yoki ortiqcha kompensasiyalash (S100) odatda qo‟llanilmaydi. Bu tarmoqda o‟ta kuchlanishni vujudga kelish mumkinligi bilan bog‟liq.
BKQni qo‟llash tarmoqda kuchlanish holatini yaхshilash imkonini beradi. Biroq, kuchlanishning ortishi BKQ orqali o‟tuvchi tok qiymati va fazasiga bog‟liqdir. Shu sababli BKQ yordamida rostlash imkoniyatlari cheklangan. BKQni o‟ta yuklangan radial EULlarda kuchlanish og‟ishini kamaytirish uchun qo‟llash eng samaralidir.
Ta‟minlovchi tarmoqlarda BKQlar foydalanishda murakkab va qimmatdir, qisqa tutashuv davrida ularni o‟takuchlanishdan himoyalash uchun maхsus tadbirlarni qo‟llash lozimdir. BKQ nafaqat kuchlanishni rostlash uchun, balki EULning o‟tkazuvchanlik qobiliyatini oshirish uchun ham qo‟llaniladi.

УПК

а)
+ j

б)

2.4-rasm. Bo‟ylama kompensatsiya:
a – BKQni ulash sхemasi; b – vektor diagrammasi.

5.