Elektr ulchash asboblari reja

F = IBln

bu kuchda hosil bulgan burovchi moment.

M = 2F l/2 = IBlnb

Bunda S=bl - g‘altak ni yuzi, u holda

M = IBnS

Asbob xarakatlanuvchan kismining turgun holati momentlarning tengligi bilan belgilanadi.
M = K yoki IBnS = K
bundan
 = IBnS /K
bunda S₁ = BSn / K deb belgilaymiz,u holda
 = S₁ I
S₁ = I /  asbobning tok bo‘lgandagi sezgirligi deb yuritiladi.
Magnitoelektrik sistema asboblari kutbli bulib, o‘zgaruvchan tok zanjirida ishlamaydi. Galtakni o‘zgaruvchan tok utganda, aylanuvchi moment tok yo‘nalishi o‘zga rganda uz yo‘nalishini o‘zga rtiradi. Inertsiya tufayli ko‘zga luvchi sistema tok chastotasi bilan tebranishga ulgura olmaydi, shuning uchun u ko‘zga lmas bulib koladi va asbob xech narsa kursatmaydi. Anikligi, sezgirligi yukori, shkalasi bir tekisdaligi, energiya kam iste’mol qilishi
(10-3 -10-6Vt), ko‘zga luvchi sistema tezda tinchlanishi va tashki magnit maydonlari kam ta’sir etishi sababli magnitoelektrik sistema asboblari voltmetr, milliampermetr, mikroampermetr sifatida, shuningdek, universal ulchash asboblarida ( avometrlarda ) keng kullaniladi. Bu sistemadagi asboblarning kamchilik-lariga quyidagilar kiradi: nisbatan kimmat turadi, ortikcha nagruzkaga sezgir va fakat o‘zgarmas tok zanjirlaridagina ulchashga yarokli.


Elektromagnit sistema asboblari.
Elektromagnit sistema asboblarining ishlashi solenoid orqali utgan tok magnit maydonining ko‘zga luvchan ferromagnit uzakka ko‘rsatadigan ta’siriga asoslangan. Ko‘zga lmas g‘altak l orqali tok utganda uning atrofida magnit maydoni hosil bo‘ladi. Ko‘zga luvchan kismning ukiga ekstsentrik ravishda ferromagnit materialdan qilingan plastinka 3 urnatilgan. Strelkani muvozanatlashgan holatida tezda tinchlantirish uchun xavoli yoki magnitli tinchlantirgich xizmat kiladi. Asbob elektr zanjiriga ulanganda g‘altak dan tok utadi va hosil bulgan magnit maydoni uzakni g‘altak ichiga tortadi. Uzak ukda asimmetrik urnatilgani uchun asbob ko‘zga luvchan kismi biror burchakka burilishi mumkin.

Bunda aylantiruvchi moment hosil bo‘ladi. Bu hol uchun aylantiruvchi momentning qiymati quyidagicha bo‘ladi:

М = d / d =
bu yerda L-g‘altak ning induktivligi (- burilish burchagi
Prujinaning aks ta’sir kiluvchi momenti M( = K(
Momentlar teng bo‘lganda ko‘zga luvchan kism turgun holatda bo‘ladi, ya’ni
= К
bundan  =
Formuladan quyidagi xulosalarni chiqarish mumkin:
a) ko‘zga luvchan kismning burilish burchagi tokning yo‘nalishiga boglik emas. Demak, elektromagnit sistema asboblarini o‘zgarmas va o‘zgaruvchan tok zanjirida tok kuchi va kuchlanishning effektiv qiymatini ulchaydi;
b) asbob ko‘zga luvchan kismning burilish burchagi tokning kvadratiga tugri proportsional, demak, asbob shkalasi notekis. Konstruktsiyasining soddaligi, arzonligi, o‘zgaruvchan va o‘zgarmas tok kuchi va kuchlanishini ulchay olishi elektromagnit sistema asboblarining afzalliklaridir. Kamchiliklari: shkalasi notekis, tashki magnit maydon ta’siriga sezgir, katta quvvat iste’mol kiladi. Elektromagnit sistema asboblari, asosan, o‘zgaruvchan tok zanjirlarida ampermetr va voltmetr sifatida ishlatiladi. Ampermetr galtagining chulg‘ami yugonrok simdan ozgina urab hosil qilingan bo‘lsavoltmetrning chulg‘ami ingichka simdan ko‘p uralgan bo‘ladi.