Elektr va magnetizm

ELEKTR VA MAGNETIZM

9-ma’ruza

Om qonunining differensial korinishi. Berk zangir uchun Om qonuni

Umumiy fizika kafedrasi dotsenti: Nurmatov N.A.

Mavzu rejasi:

• Om qonunining differensial ko’rinishi.

2. Berk zanjir uchun Om qonuni.

Om qonunining differensial ko’rinishi

• Om qonunini o’tkazuvchan muhitlarda to`klar bilan bog’liq masalalar yechimi uchun qo’llash mumkin bo’lgan ko’rinishga keltirishimiz ham mumkin bo’ladi,ya’ni bu bilan differensial ko’rinishga keltirsa boladi.
• O‘tkazuvchan muhitda to`k nayining Δl uzunlikdagi kichik bir bo‘lagini ko‘z oldimizga keltiraylik (2-rasm).Bo‘lak ΔS₁ va ΔS₂ kesimlar bilan chegaralangan bo’lsin. Bu kesimlardagi potensiallarni φ₁ va φ₂ bilan,kesim yuzasini o‘rtacha qiymatini ΔS bilan belgilaymiz.Bo‘lakka Om qonunini va qarshilik formulasini qo’l-laymiz. U holda to`k kuchi
• I = ( 1 ) ( 1826 y. G.Om, 1849 y tan olindi )
• i ( 2 )

•  

Bunda dl bo’laklar orasidagi potensiallar farqi bo’ladi.

• Bunda dl bo’laklar orasidagi potensiallar farqi bo’ladi.
• J (1) ifodaning ikki tomonini ΔS ga qisqartirib va solishtirma elektr o‘tkazuvchanlik ekanligini e’tiborga olsak, u holda J = ( 2 )

•  

(2) munosabatlar Om qonunining differensial ko‘rinishi nomi bilan yuritiladi. 2-rasimdagi dl bo’lakchadan to`k oqayotgan bo’lsa �� ↑↑ Ē bo’ladi.

• (2) munosabatlar Om qonunining differensial ko‘rinishi nomi bilan yuritiladi. 2-rasimdagi dl bo’lakchadan to`k oqayotgan bo’lsa �� ↑↑ Ē bo’ladi.
• rasimdagi dl bo’lakchadan to`k oqayotgan bo’lsa �� ↑↑ Ē bo’ladi. Shunday qilib, Om qonunining differensial ko‘rinishidan, o‘tkazgichning har qanday nuqtasidagi elektr to`ki zichligi muhitning solishtirma elektr o’tkazuvchanligi bilan shu nuqtadagi elektr maydoni kuchlanganligi ko‘paytmasiga teng ekanligi kelib chiqadi.

Berk zanjir uchun Om qonuni

Elektrostatik tabiatga ega bo’lmagan kuchlar chetki kuchlar deyiladi.Bu kuch maydoni galvanik elementlarda, akkumulyatorlarda, elektrofor mashinalarda, elektrostansiyalarda,fotoeffekt jarayonlarida kuzatiladi.

Zanjirdagi to`kni uzoq vaqt taminlab turish uchun chetki kuchlar kerak bo’ladi.

• Zanjirdagi to`kni uzoq vaqt taminlab turish uchun chetki kuchlar kerak bo’ladi.
• A nuqtadagi potensial va B nuqtadagi potensial shu oraliqdagi chetki kuchlar hosil qilyapti.Bunda zaryadli zaralarni chetki kuchlar ko’chiradi.
• Ko’ndalang kesimi juda kichik bo’lgan simda 2 ta nuqta olingan.Bu ingichka halqaga chetki kuch manbaini qo’yamiz.Bu holdan maydon hosil qilamiz. Bu yerda .Om qonunining differensial ko’rinishi:
• J = ( E + ) ( 1 )
• (- + ) ( 2 ) хdl
• I + ( 3 )
• ( 4 )
• I = = ( 5 )

•  

Xususiy hollar

• = ;
• U =
• Agar R= bolsa, ( zanjir uzuq ) I = 0 ;
• Agar R= bolsa, ( qisqa titashuv ) I = ;
• Manba qisqichlaridagi kuchlanish U =
• Agar R= holida U =

•  

Nazorat savollari:

• 1. Om qonunining differensial ko’rinishidagi ifodasini keltirib chiqaring. Qonunning qo’llanish chegaralarini tushuntiring.
• 2. Berk zanjir uchun om qonuni ifodasini keltirib chiqaring.
• 3. Elektr yurituvchi kuch fizik manosini tushuntiring.
• 4. Manba ichki qarshiligi nima?
• 5. Galvanik elementlarga misollar keltiring.

Adabiyotlar

• 1. С.Г. Калашников. Электр–Умумий физика курси Тошкент-1979; 6-боб, §61; 7-боб, §67-68
• 2. И.Е Иродов. Основные законы электромагнетизма . М. 1983.гл. 5.§ 5.1 – 5.3
• 3. Д. В. Сивухин. Общий курс физики. Т–3. 2004. Гл.2. § 40 – 41, 43
• 4. А. Н. Матвеев. Курс физики. Электричество и магнетизм. М. , 1983.
• Internet saytlari:
• 1. www.youtube.com(Empiric Scool, Veritasium, Yunitov Fizika kanallari)
• 2. www.yandex .ru