Elektromagnit

Elektromagnitlarning qoʻllanilishi

Temir parchalarini koʻtaruvchi sanoat elektromagniti, 1914 yil
Portativ elektromagnitlar dastlab materialni faqat bir joyda ushlab turish uchun moʻljallangan; misol koʻtaruvchi magnitdir. Tortishuvchi elektromagnit kuch taʼsirida biror narsani harakatga keltiradi^[2].
Elektromagnitlar elektr va elektromexanik qurilmalarda juda keng qoʻllaniladi, jumladan:

• 
  Dvigatellar va generatorlar
  
• 
  Transformatorlar
  
• 
  Relelar
  
• 
  Elektr qoʻngʻiroqlari va signallari
  
• 
  Dinamiklar va naushniklar
  
• 
  Valflar kabi aktuatorlar
  
• 
  Magnit xotira va maʼlumotlarni saqlash uskunalari: magnitafonlar, videomagnitofonlar, qattiq disklar
  
• 
  MRI apparatlari
  
• 
  Mass- spektrometrlar kabi ilmiy uskunalar
  
• 
  Zarracha tezlatgichlari
  
• 
  Magnit qulflar
  
• 
  Magnitni magnit boʻlmagan materiallardan ajratish uchun ishlatiladigan magnit ajratish uskunasi, masalan, qora metallni boshqa materiallardan parchalanishdan ajratish.
  
• 
  Sanoat koʻtarish magnitlari
  
• 
  magnit levitatsiya, maglev poezdida yoki poezdlarda ishlatiladi
  
• 
  Ovqat pishirish, ishlab chiqarish va gipertermiya terapiyasi uchun induksion isitish 
  

Fizika

Sim orqali oqim (I) magnit maydonini (B) hosil qiladi. Maydon oʻng qoʻl qoidasiga muvofiq yoʻnaltirilgan.

Tok oʻtkazuvchi halqaning magnit maydon chiziqlari halqa markazidan oʻtib, maydonni u yerda toʻplaydi.

Gʻaltak orqali tok oʻtishi natijasida hosil boʻlgan magnit maydon
Simda oqayotgan elektr toki Amper qonuniga koʻra sim atrofida magnit maydon hosil qiladi (rasmga qarang). Magnit maydonni toʻplash uchun elektromagnitda sim oʻzak materialga oʻraladi^[3]. Simning barcha oʻramlarining magnit maydoni oʻzak markazidan oʻtib, u yerda kuchli magnit maydon hosil qiladi^[3]. Toʻgʻri trubka (spiral) shaklini hosil qiluvchi gʻaltak solenoid deb ataladi^[1][3].
Simdan tok oʻtganda uning hosil qilgan magnit maydon yoʻnalishini oʻng qoʻl qoidasi yordamida topish mumkin^[4][5]. Agar oʻng qoʻlning barmoqlari (anʼanaviy oqim, musbat zaryad oqimi) oʻzakka oʻralgan simdan oqayotgan tok yoʻnalishiga mos tushsa, bosh barmogʻimiz oʻzak ichidagi maydon yoʻnalishiga ishora qiladi. Maydon chiziqlari chiqadigan magnitning tomoni shimoliy qutb sifatida belgilanadi.