Elementar bolekshelerdiń payda bolıwı Fermionlar ham Bazonlar

Standart modelden tısqarı
Eger eksperimental dáliller tiykarınan alınǵan boljawlardı tastıyıqlasa da Standart model, onıń bazibir parametrleri óz basımshalıq menen qosılǵan, málim bir túsindiriw menen belgilenbegen, mısalı sırlı bolıp qaladı lerarxiya mashqalası. Teoriyaler standart modelden sırtda bul kemshiliklerdi saplastırıwǵa urınıw.
Texnikalıq reń
Technicolor teoriyaleri QCD-ga uqsas jańa óz-ara tásirdi engiziw arqalı standart modeldi minimal dárejede ózgertiwge háreket etedi. Bul sonı ańlatadıki, " Technigluons" dep atalǵan óz-ara baylanısda bolǵan " Texniklar" dep atalǵan jańa teoriyanı qosadı. Tiykarǵı ideya sonnan ibarat, Xiggs-Boson bul elementar bólekshe emes, bálki bul ob'ektlerdiń baylanısqan jaǵdayı bolıp tabıladı.
Preon teoriyası
Preon teoriyasına kóre, Standart modelde (yamasa olardıń kóbisine) qaraǵanda talay zárúrli bolǵan bólekshelerdiń bir yamasa bir neshe buyırtpaları bar. Olardan eń túpkiliklileri ádetde " pre-kvarklar" den kelip shıqqan preonlar dep ataladı. Tiykarınan, preon teoriyası Standart Model ushın ne etken bolsa, Standart Model ushın bunı etiwge háreket etedi bólekler haywanot baǵı Odan aldın kelgen. Kóplegen modeller, Standart Model degi derlik hámme zattı úshten on yarımǵa shekem bolǵan tiykarǵı bólekler hám olardıń óz-ara tásirin tártipke soluvchi qaǵıydalar kózqarasınan túsindiriw múmkin dep shama qılıwadı. 1980-jıllarda eń ápiwayı modeller eksperimental túrde shıǵarıp taslanǵanınan berli preonlarga qızıǵıwshılıq tómenlep ketti.
Akseleron teoriyası
Tezlestiriwshi qurallar gipotetik bolıp tabıladı subatomik bólekler dıń jańa tabılǵan massasın ajıralmas baylanıstıratuǵın neytrin ushın qara energiya tezleniwin shama qılıp atır álemdiń keńeyiwi.
Bul teoriyada neytrinlarga olardıń akseleronlar menen óz-ara tásiri nátiyjesinde jańa kúsh tásir etedi hám qaranǵi energiyaǵa alıp keledi. Tolıq energiya álem neytrinoni ajıratıp alıwǵa háreket etkende payda boladı. Akseleronlar materiya menen neytrinodan kóre kemnen-kem tásir ótkeredi dep oylasadı.