Энергия алмашинуви
Download 107.24 Kb. Pdf ko'rish
|
6 (1)
Тurli kasb egalarida
energiya sarfi 1) аqliy mehnatda: erkaklar kuniga 2550-2800 ккаl, аyollar 2200 2400 ккаl; 2) yengil jismoniy ishda: erkaklar kuniga 2750-3000ккаl, аyoll 2350-2550 ккаl energiya sarflaydilar. 3) o’rtacha og’irlikdagi jismoniy ish qiladiganlar : erkaklar kuniga 2950-3200ккаl, аyollar 2500-2700 ккаl; 4) оg’ir jismoniy mehnat qiladiganlar: erkaklar kuniga 3900-4150 ккаl, аyollar 3450-3700 ккаl; 5) haddan tashqari оg’ir jismoniy mehnat qiladiganlar: erkaklar kuniga 3900-4300 ккаl.ga teng bo’ladi. Ovqatlanish va uning me'yorlari Оldingi boblarda aytib o'tganimizdek, har bir organizm o'zining hayoti davomida amalga oshiradigan har bir faoliyati uchun aqliy va jismoniy hamda barcha a'zo va tizimlarning (yurak-qon tomirlari, o'pkalar, oshqozon-ichak yo'li, jigar, buyraklar, asab tizimi va boshqalar) doimiy ravishda ishlab turishi, hamda to'qima va hujayralarning yangilanishi, yangidan hosil bo'lishi uchun tegishli miqdorda energiya va plastik materiallar sarflab boradi. Sarf qilingan energiya va moddalarning o'rni to'liq qoplangandagina me'yoriy o'sish, rivojlanish, maqsadga muvofiq faoliyatlar ko'rsatish kuzatiladi. Buning uchun tashqi muhitdan kerakli miqdorda oziq moddalar doimiy sur'atda qabul qilib turilishi kerakki, uni oziqlanish yoki ovqatlanish deb aytiladi. Kishilarning, jumladan, bolalarning ham, oziqlanishi deganda ularning yoshi, qiladigan mehnati, jinsi, ob-hava sharoitlari, milliy urf-odatlari va organizmining o'ziga xos xususiyatlari hisobga olinib asosiy oziq moddalari - oqsil, yog' va uglevodlar hamda mineral moddalar, suv, vitaminlardan qancha va qanday qilib qabul qilish kerakligi tushuniladi. Organizmning oziqlanish me'yorlarini aniqlash uchun dastavval iste'mol qilinadigan taomlardagi asosiy oziq moddalari - oqsil, yog' va karbonsuvlarning energetik qiymati hisoblaniladi. Bu ko'rsatkich 1 g oqsil uchun 4,1 kkal, shuncha yog' uchun 9,3 kkal va shuncha uglevod uchun 4,1 kkalga teng. Har bir aqliy va jismoniy faoliyat uchun tegishli vaqt oralig'ida qancha energiya sarflanishi ma'lum bo'lganligi bois Shuncha miqdordagi energiyaga ega oziq-ovqat miqdorini hisoblash oson. Bu o'rinda, albatta, organizmning yoshiga qarab unda bo'ladigan asosiy almashinuv uchun qancha energiya sarflash ham hisobga olinadi. Oziqlanish me'yorlarini aniqlashda yana oziq moddalarning (oqsil, yog', uglevod) yoshga va mehnat xususiyatlari, ob-hava sharoitiga qarab o'zaro nisbati, mineral moddalar, hamda vitaminlar qabul qilishning qancha bo'lishi va boshqalar inobatga olinadi. Qayd qilingan hisob-kitoblarni olib borish uchun zarur jadvallar, uslubiy qo'llanmalar mavjud. Me'yoriy qoidalarga ko'ra iste'mol qilinadigan oqsil, yog' va uglevodlarning bir-biriga nisbati 1:1:4 ko'rinishda bo'lishi aniqlangan. Odam organizmidagi barcha hayotiy funksiyalar ma'lum bir davriy xususiyatga ega bo'lib, shu jumladan, hazm va oziqlanish ham ma'lum tartibda amalga oshirilishi lozim. Bevosita ovqatlanishni amalga oshirilishi ovqatlanish refleksi deyilib, u bolalarda har 3,5-4 soatda takrorlanib turishi lozim. Shu hisobda 1 kunda 3-4 marta ovqatlanish kerak. O'z vaqtidan kech yoki erta ovqatlanish hazm jarayonlarining me'yoriy borishini buzadi yoki ishtaha buziladi. Natijada ovqatlanish refleksi ancha kuchsizlanib qoladi. Bir kun davomida necha marta ovqatlanishga qarab iste'mol qilingan oziq-ovqatlar turlicha miqdorda o'zlashtiriladi, masalan, 4 marta ovqatlanishda iste'mol qilingan taomlarning 82- 84% o'zlashtirilsa, 3 marta ovqatlanish bo'lganida esa bu son 75-76% ga tenglashadi. Odam uyquda bo'lganida hazm bilan bog'liq bo'lgan ko'pgina jarayonlar, jumladan, shiralar, fermenlar faolligi, oshqozon ichaklarning harakat funksiyasi bir muncha susayadi. Shuning uchun kun oxirida oxirgi ovqatlanish, uyqudan kamida 1,5-2 soat oldin amalga oshirilishi kerak XULOSA Tiriklikning asosiy belgilaridan biri modda va energiya almashinuvini doimiy sodir bo’lib turishidir. Moddalar almashinuvu anabolizm (moddalar va energiyani to’plash) va katabolizm (strukturalarni parchalanishi va energiya ajralishi bilan bo’ladigan jarayon. Asosiy ozuqa mahsulotlariga oqsillar, uglevodlar va yog’lar kiradi. Organizm hujayralarining qurilishida asosan oqsillar ishtirok etsa, uglevodlar va yog’lar energiya manbasi sifatida hizmat qiladi. Mineral moddalar va vitaminlar asosiy ozuqa mahsulotlari bo’lmasada organizmning hayotchanligida nihoyat katta ahamiyatga ega. O’sayotgan bolada anabolic jarayonlar ustun bo’lsa, qariyalarda, aksincha katabolik jarayonlar ustunlik qiladi. |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling