Eng yangi tarix fanidan 1-mustaqil ish

Eng yangi tarix fanidan 1-mustaqil ish
O‘zbekistonda davlat mustaqilligining qo‘lga kiritilishi xuquqiy demokratik davlat va fuqarolik jamiyati asoslarini barpo etish borasidagi islohotlar.
Reja:

1. 
   O‘zbekiston davlat mustaqilligining e’lon qilinishi va uning tarixiy ahamiyati.
   
2. 
   O‘zbekiston Respublikasi davlat ramzlari va Konstitusiyasining qabul qilinishi.
   
3. 
   Siyosiy islohotlar. Huquqiy demokratik davlat asoslarining barpo etilishi.
   

O‘zbekiston Mustaqillik Deklaratsiyasi 1991-yil 31-avgustda O‘zbekiston o‘z suvereniteti va Sovet Ittifoqi tarkibidan chiqqanligini e’lon qilgan paytda qabul qilingan. Bu voqea O‘zbekiston va uning xalqi uchun katta tarixiy ahamiyatga ega.

O‘zbekistonning Mustaqillik Deklaratsiyasi mamlakat taraqqiyotida muhim qadam bo‘lib, sho‘rolar davri tugab, yangi davr boshlandi. U oʻzbek xalqining oʻz taqdirini oʻzi belgilash va oʻz boshqaruv tizimini barpo etish huquqini tasdiqladi.
Bu voqea ham chuqur ramziy ma’noga ega, chunki O‘zbekiston SSSRdan birinchilardan bo‘lib ajralib chiqib, mustaqillik uchun ovoz bergan. Bu esa erkinlik va mustaqillikka intilayotgan boshqa respublikalarga ham ilhomlantirdi va namuna bo‘ldi.
O‘zbekistonning Mustaqillik Deklaratsiyasida demokratiya, qonun ustuvorligi, fuqarolarning huquq va erkinliklarini himoya qilish, ijtimoiy adolat va iqtisodiy taraqqiyotga intilish tamoyillari belgilab berildi. U O‘zbekistonning yangi konstitutsiyasining yaratilishi va yangi davlat hokimiyati institutlarining shakllanishiga asos bo‘ldi.

O‘zbekiston Mustaqillik Deklaratsiyasining tarixiy ahamiyati ham shundan iboratki, unda o‘zbek xalqining erkinlik, o‘z taqdirini o‘zi belgilash, o‘z madaniyati va o‘ziga xosligini rivojlantirishga intilishi o‘z ifodasini topgan. Bu o‘z fuqarolari manfaatlarini himoya qilishga, xalqaro maydonda faol rol o‘ynashga qodir kuchli va mustaqil davlat barpo etishning boshlang‘ich nuqtasi bo‘ldi.

Shunday qilib, O‘zbekistonning Mustaqillik Deklaratsiyasi mamlakat taraqqiyotida yangi davr boshlanishini aks ettiruvchi, o‘zbek xalqining erkinlik, mustaqillik va o‘z taqdirini o‘zi belgilash huquqini tasdiqlovchi ulkan tarixiy ahamiyatga ega.
O’zbekiston rahbariyati davlat mustaqilligini to’la o’z qo’liga olishga kirishdi.1991— yil 25-avgustda O’zbekiston Prezidentining farmoni e’lon rahbari. Farmonga binoan, Respublika ichki ishlar vazirligi va Davlat hokimiyati qo‘mitasi O‘zbekiston SSRning ishlab chiqarish tasarmfiga o‘tdi. Respublika boʻyicha boʻyicha SSSR ichki ishlar vazirligi ichki qoʻshinlari bevosita Oʻzbekiston Prezidentiga’ysundirildi. Respublika ichki ishlar idorasi, Davlat qoʻmitasi prokuraturasi va adliya organlari, respublika nazorati, ichki qoʻsbinlar, Turkiston harbiy okrugi qismlari va qoʻshilmalari partiyadan xalos boʻlish.
O’zbekiston Prezidenti Islom Karimov Oliy Kengash Rayosa-tiga juda qisqa muddatda respublikaning davlat mustaqilligi to’g’risida qonun loyihasini ishlab chiqish va uni Oliy Kengashning navbatdagi sessiyasi muhokamasiga taqdim etishni taklif qildi. Oliy Kengash 1991— yil 26-avgust kuni O’zbekistonning davlat mustaqilligi to’g’risida qonun loyihasini ishlab chiqish haqida va 31-avgustda Oliy Kengashning navbatdagi VI sessiyasini cha-qirishga qaror qildi.
1991— yil 28-avgust kuni O‘zbekiston Kompartiyasi MQ va Markaziy nazorat komissiyasining qo‘shma plenumi bo‘lib o‘tdi. Plenumda Prezident I.Karimovning SSSRda 19-21-avgust kunlari sodir bo‘lgan fojiali voqealar va respublika partiyalarining ishtirokchilari to‘g‘ridan-to‘g‘ri axborot axboroti tinglandi va muhokama qilish. Plenum Respublika Kompartiyasining KPSS MQ bilan har qanday aloqalarni to‘g‘riga, KPSSning barcha tuzilmalaridan chiqishga, uning markaziy organlaridagi o‘z xodimlarini chaqirib olishga qaror qildi.
1991— yil 31-avgust kuni O‘zbekiston Respublikasi Oliy Kengashining navbatdagi tarixiy oltinchi sessiyasi bo‘lib o‘tdi. Sessiyada O'zbekiston Prezidenti I.Karimov nutq so'zlab, Ittifoqda so'ngi paytlarda yuz ijtimoiy-siyosiy voqealarni, davlat to'ntarishiga urinishni tahlil qilib, ular O'zbekiston taqdiriga, xalqimiz tarixiga bevosita daxldor har tomonlama asoslab berdi. . Vaziyatdan kelib chiqqan holda, O‘zbekiston Respublikasining davlat mustaqilligini e’lon qildi va uni mustaqillik to‘g‘risida qonun bilan qonunni taklif qildi.
Sessiyada «O‘zbekiston Respublikasining Davlat mustaqilligi to‘g‘risida Oliy Kengash Bayonoti» qabul qilindi. Bayonotda bunday deyilgan edi:
«Mustaqillik deklaratsiyasini amalga oshirishga borib, O’zbekiston Sovet Sotsialistik Respublikasi Oliy Kengashi O’zbekistonning Davlat mustaqilligini va ozod suveren davlat — O’zbekiston Respublikasi tashkil etilganligini tantanali ravishda e’lon qiladi».
Oliy Kengash sessiyasida «O‘zbekiston Respublikasining davlat mustaqilligini e’lon qilish to‘g‘risida» qaror qabul qilindi.
Davlat Ramzlaridan biri hisoblangan bayroq 1991-yil 18-noyabrda qabul qilingan va 407-XXI sonli qonun bilan tuzilgan.
Davlat bayrogʻi toʻrt rangdan iborat: moviy, yashil, oq va qizil rangdan iborat toʻgʻri toʻrtburchak shaklidadir. Bayroqning eng yuqori yurt havorang bilan bu esa osmoni doimo tinch, osoyishta va mussaffo boʻlishini bildiradi. Oq rang esa bayroqning oʻrta joy boʻlib, uning maʼnosi koʻngil pokligi yurt obodligi nishonasidir. Bayroqning quyi yashil yashil rang hilpirab turadi. Bu degani yangilanish , shodumonlik , navqironlik ramzi kutilmoqda. Ikki qizil chiziq havorang va yashil rang oʻrtasida boʻlib bumizda oqayotgan ajdodlar qonini bildiradi. Bayroqning yuqori qismidagi yarim oy va oʻn ikki yulduz Oʻzbek xalqining birdamliligi va qadimdan barpo boʻlgan davlatchiligi ramzlaridan chiqadi.
Oʻzbekiston Respublikasining Davlat Gerbi 1992-yil 2-iyulda Oliy Kengashning oʻnchi sessiyasida qabul qilindi. Gerbda oltin vodiy uzra charaqlab turgan quyosh va oʻng tomonda ochilib turgan paxta chanoqlari chap tomonda esa bugʻdoy boshoqlari tasvirlangan. Gerbning eng yuqori darajalariga davlat birdamliligini tuvchi sakkiz qirrali yuduz uni ichida esa yarim oy va yulduz tasviri bor.Ezgulik ,poklik ,tinchlik va barcha ezgu fazilatlarni oʻzida jo qilgan Humo qushi esa Gerbning markazida qanot yozib turadi shuni aytish joizki bularning hammasi Oʻzbekiston xalqi madaniyati va anana mos va hos haqida. Gerbning eng hududi Oʻzbekiston bayrogʻi ichga Oʻzbekiston deb yozib qoʻyilgan.
Oʻzbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining tahriri[1]2023-yil 1-maydan eʼtiboran kuchga kirdi. Bunga 30-aprel kuni boʻlib oʻtgan referendum natijalariga koʻra 11 ta moddadan iborat tegishli qonunning qabul qilinishi asos boʻldi.
1992-yil 8-dekabrda 12-chaqiriq Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Kengashining 11-sessiyasida qabul qilindi. „Oʻzbekiston Respublikasining davlat mustaqilligi toʻgʻrisida“gi Konstitutsiyaviy qonun (1991-yil 31-August) ushbu Konstitutsiya uchun asos boʻlib xizmat qilgan. Mustaqil Oʻzbekistonning birinchi Konstitutsiyasini qabul qilish gʻoyasi birinchi bor 1990-yil 20-iyunda boʻlib oʻtgan mamlakat Oliy Kengashining 2-sessiyasida oldin surilgan. Ushbu sessiya Prezident Islom Karimov raisligida 64 kishidan iborat Konstitutsiyaviy komissiyani toʻgʻrisida qaror qabul qilgan.
Siyosiy islohotlar - bu siyosiy tizimning faoliyatini takomillashtirish va takomillashtirishga qaratilgan o'zgarishlar va o'zgartirishlardir. Huquqiy demokratik davlat asoslarini yaratish siyosiy tizimga huquqiy davlat va demokratiya tamoyillarini joriy etishni nazarda tutadi.
Qonun ustuvorligi hokimiyatning qonun bilan chegaralanganligini, fuqarolar va davlatning bir xil qoidalarga bo'ysunishini nazarda tutadi. Qonun davlat qarorlari va harakatlarining, fuqarolarning huquq va erkinliklarini himoya qilishning asosidir. Huquqiy davlatda qonunlarni ijro etuvchi, nizo va nizolarni ko'rib chiqadigan mustaqil sudlar mavjud.
Demokratiya fuqarolarning qarorlar qabul qilish va hukumatni shakllantirishdagi ishtirokini nazarda tutadi. U fuqarolarga o‘z fikrini erkin bildirish, yig‘ilishlar va uyushmalar tashkil etish erkinligini, shuningdek, saylash va mamlakat siyosiy hayotida ishtirok etish imkoniyatini beradi.
Huquqiy demokratik davlat asoslarini yaratish keng ko‘lamli siyosiy islohotlarni, jumladan, konstitutsiyaga, qonunchilikka, saylov tizimiga o‘zgartirishlar kiritish, inson huquqlari va fuqarolar erkinliklarini mustahkamlash, shuningdek, mustaqil institutlar va nazorat mexanizmlarini rivojlantirishni taqozo etadi. Bu islohotlar fuqarolarning huquq va manfaatlarini himoya qilishni, qonunlar va demokratiya tamoyillariga rioya etilishini ta’minlaydigan barqaror va adolatli siyosiy tizimni yaratishga qaratilgan.
Huquqiy demokratik davlat asoslarini yaratish murakkab va ko‘p qirrali jarayon bo‘lib, bir qator asosiy tamoyil va institutlarni joriy etishni taqozo etadi. Bunday davlatni yaratishda e'tiborga olinishi kerak bo'lgan bir nechta asosiy jihatlar:
1. Konstitutsiyaviy tamoyillar: Mamlakatning asosiy qonuni bo‘lib xizmat qiladigan konstitutsiyani ishlab chiqish va qabul qilish zarur. Konstitutsiya fuqarolarning asosiy huquq va erkinliklarini himoya qilishni kafolatlashi, hokimiyatlar bo‘linishi tamoyillarini o‘rnatishi, sud hokimiyatining mustaqilligini ta’minlashi, davlat hokimiyatining xalq oldidagi hisobdorligi mexanizmlarini belgilab berishi kerak.
2. Hokimiyatlarning bo‘linishi: Ijroiya, qonun chiqaruvchi va sud hokimiyatlari mustaqil bo‘lib, bir-birini tekshiradigan tizimni yaratish muhim ahamiyatga ega. Bu o‘z vakolatlarini suiiste’mol qilishning oldini olishga, fuqarolar manfaatlari muvozanatini ta’minlashga xizmat qilmoqda.
3. So‘z va ommaviy axborot vositalari erkinligi: So‘z erkinligi va ommaviy axborot vositalarining mustaqilligini ta’minlash demokratik huquqiy davlatning muhim jihati hisoblanadi. Fuqarolarga o‘z fikrini erkin ifodalash, jurnalistlarga esa voqealar haqida erkin xabar berish va hokimiyatni nazorat qilish imkonini berish kerak.
4. Fuqarolarning huquq va erkinliklari: Fuqarolarning yashash huquqi, vijdon erkinligi, qonun oldida tengligi, yig‘ilishlar va birlashmalar erkinligi kabi asosiy huquq va erkinliklari qonun bilan mustahkamlanishi va kafolatlanishi shart.
5. Huquq tizimi: Qonunlarga rioya etilishini, fuqarolarning huquq va manfaatlarini himoya qilishni, sud hokimiyati mustaqilligini ta’minlaydigan adolatli va samarali huquqiy tizimni ishlab chiqish zarur.
6. Fuqarolarning ishtiroki: Fuqarolarning mamlakat siyosiy hayotida, jumladan, saylovlarda, jamoatchilik muhokamalarida, maslahatlashuvlarda va fuqarolik ishtirokining boshqa shakllarida faol ishtirok etishi uchun shart-sharoit yaratish muhim ahamiyatga ega.
Bular huquqiy demokratik davlat asoslarini yaratishda e’tiborga olinishi lozim bo‘lgan jihatlarning bir qismidir. Jarayon jamiyatdagi turli guruhlarning keng konsultatsiyasi va ishtirokini, shuningdek, har bir mamlakatning o'ziga xos sharoiti va ehtiyojlarini hisobga olish va moslashtirishni talab qiladi.

Mavzuni Asosiy joylaridan oldim Albatta !!!

Tayyorladi: GO‘ZALXON_ MUZAFFAROVA
Fan o’qituvchisi: Falsafa fanlar doktori (PhD), M.M.Temirova