Er osti inshootlarida portlatish ishlarini olib borishdagi qo‘shimcha talablar. Reja

MA’RUZA №7. ER OSTI INSHOOTLARIDA PORTLATISH ISHLARINI OLIB BORISHDAGI QO‘SHIMCHA TALABLAR.


Reja:

1. 
   Umumiy talablar.
   
2. 
   SHaxta (shurf) stvollarini kovlab o‘tish va chuqurlashtirishda portlatish ishlarini olib borishning xususiyatlari.
   
3. 
   Tonnellar va metropolitenlar qurilishida portlatish ishlarini olib borish xususiyatlari.
   

7.1. Umumiy talablar
§ 203. Balandligi 2 m dan ortiq bo‘lgan shpurlarni (quduqlarni) zaryadlashga, faqat maxsus jihozlangan ishlar xavfsizligi, zaryadlar to‘g‘ri joylashtirilishi va portlatish tarmog‘i montajini ta’minlaydigan ko‘taruvchi maydonchalarda (taxtasupada) bajarilishiga ruxsat etiladi.
Narvonlardan foydalanib shpurlarni (quduqlarni) zaryadlash shartlari va imkoniyatlari burg‘ilash-portlatish ishlari pasporti bilan belgilanadi.
§ 204. Er osti inshootlarida portlatish ishlarini olib borishda shpurlarni zaryadlashdan oldin zaboyni shamollatishni ta’minlash, zaboyda avval porlatigan kon massasini yig‘ishtirib olish, portlatish bilan bog‘liq bo‘lmagan odamlarni xavfli zona chegarasi ortidagi burg‘ilash-portlatish ishlari pasporti bilan belgilangan joyga chiqarish zarur, bunda portlatuvchi ishining xavfsizlik shartlari ta’minlanishi kerak.
§ 205. Uchrashuvchi zaboylar bilan inshootlarni tayyorlash va inshootlarni tutashtirishda portlatish ishlarini bajarish quyidagi shartlarni bajargandagina ruxsat etiladi:
a) zaboylar bir-birlariga 15 m masofada yaqinlashgan lahzada shpurni zaryadlashdan oldin, uchrashuvchi zaboylarning biridan portlatish bilan bog‘liq bo‘lmagan odamlarning hammasini, shu zaboydan xavfsiz joyga ketkizish, hamda qarshidagi (ro‘para) zaboyni kirish joyiga post qo‘yish kerak.
Uchrashuvchi zaboylar oralig‘idagi qism (selik) o‘lchamini so‘zsiz aniqlagan holda, xar bir zaboyda shpur zaryadlarini portlatish har xil vaqtda bajarilishi zarur. SHpurlarda zaryadlarning har birini alohida portlatish uchun shaxta (kon) rahbari yoki u tayinlagan shaxs tomonidan imzolangan naryad-yo‘llanma berilishi kerak. Ishlarni texnik nazorat shaxsi ishtirokida bajarish zarur;
b) qarshidagi zaboydan odamlar chiqarish va u erga post qo‘yilgani haqidagi xabar olinganidan keyingina portlatishni bajarish mumkin;
v) ro‘para inshootdagi post faqat portlatuvchining ruxsati bilan olinishi mumkin;
g) uchrashuvchi zaboylar oralig‘idagi qism (selik) o‘lchami 7 m ni tashkil etganda, ish faqat bitta zaboyda bajarilishi kerak. Bunda ilgarilovchi (uzunroq qaziladigan) shpurlar chuqurligini zaryadlanadigan shpurlar chuqurligidan 1 m ortiq qilib burg‘ilash kerak;
d) selikni qalinligi 3 m bo‘lganda gaz yoki chang bo‘yicha xavfli shaxta va konlardagi tutashtiriluvchi inshootlarda har bir portlatishdan oldin gazni o‘lchash bajarilishi va bu inshootlarni turg‘un shamollatishni ta’minalsh bo‘yicha, shuningdek chang portlashining oldini olish bo‘yicha choralar ko‘rilishi kerak.
Bundan tashqari gaz bo‘yicha xavfli ko‘mir shaxtalarining tutashtiriluvchi zaboylarida metanni avtomatik nazoratlash vositalari o‘rnatilishi kerak.
§ 206. Ko‘mir va slanets shaxtalarining parallel o‘tkaziladigan (juftlashgan) inshootlarni orasidagi masofa 15 m va undan kam bo‘lganda, ularda zaryadlarni portlatish faqat boshqa zaboylardan odamlarni xavfsiz joyga chiqarilganidan va burg‘ilash-portlatish ishlari pasporti bilan ko‘zda tutilgan qo‘riqlash postlari qo‘yilganidan keyin amalga oshirilishi mumkin. Parallel inshootni zaboyi portlatish bajariladigan zaboydan kami bilan 50 m uzoqda bo‘lganda, u zaboydan odamlarni chiqarmaslikka ruxsat etiladi.
§ 207. PA skladi, uchastka punkti, tarqatish kamerasiga 30 m dan kam masofada portlatish ishlarini olib borish, shuningdek sanab o‘tilgan PA saqlash joylariga 100 m dan yaqin masofada portlatish ishlarini bajarishda, ularda odamlarning turishi man etiladi. Ko‘rsatilgan masofa portlatish joyidan PA mavjud bo‘lgan eng yaqin kameragacha (uyagacha) aniqlanadi.
§ 208. Agar zaryadlar qo‘yilgan joyga 20 m dan kam masofada inshoot ko‘ndalang kesimi yuzasining 1/3 qismidan ko‘p bo‘lgan, tiqilinch holdagi vagonchalar, yig‘ib olinmagan kon massasi yoki narsalar bo‘lsa, zaryadlani portlatish man etiladi.
§ 209. Lavada portlatish ishlari olib borilganda, lavaga zarur miqdordagi havo o‘tishi va odamlarni erkin o‘tishi, portlatilgan qo‘mirni joylashtirish uchun etarli bo‘lgan o‘lchamlardagi omborning tik ko‘mir qalamida bo‘lishi majburiydir.
§ 210. Portlatish ishlaridan keyin inshootga (zaboyga) odamlar kirishiga ruxsat etishdan oldin portlatishning zaharli mahsulotlari tarkibi hajm bo‘yicha shartli uglerod oksidiga qayta hisoblanganda 0,008 % dan ortiq bo‘lmasligi kerak. Zaharli mahsulotlarning bunday suyuqlashuviga zaryadlar portlatilganidan so‘ng, ko‘pi bilan 30 minutda erishish kerak. Portlatishning zaharli mahsulotlari suyuqlashuvi etarli ekanligini tekshirishda 1l azot dioksidini 6,5 l uglerod oksidiga ekvivalent deb qabul qilish kerak.
§ 211. Ko‘mir va slanets shaxtalarida, gaz yoki chang bo‘yicha xavfli konlarda zaryadlarni olovli va elektr-olovli portlatish man etiladi.
§ 212. Barcha vertikal va qiyaligi 30⁰ ortiq bo‘lgan inshootlarda, shuningdek portlatuvchilarning o‘z vaqtida portlatish joyidan ketishi qiyin bo‘lgan hollarda ham olovli portlatish man etiladi.
§ 213. Olovli portlatishda yondiruvchi naychani yoqish bitta portlatuvchi tomonidan bajarilishi kerak.
Bir martada 16 ta zaryadni portlatish man etiladi; yondiruvchi patronlardan foydalanilganda esa bir martada yoqiladiganlarining soni zaboyda 10 tadan ortiq bo‘lmasligi kerak.
Ba’zi hollarda, umumiy yoqishlar soni ko‘pi bilan 16 ta, shu jumladan zaboyda ko‘pi bilan 6 ta patron bo‘lsa, yondiruvchi patronalar va yondiruvchi naychalar yordamida qo‘shma portlatishga ruxsat etiladi. YOndiruvchi patronlarni ishlatmasdan 16 tadan ortiq zaryadlarni, faqat detonatsiyalovchi shnurlar, elektrodetonatorlar yoki elektr-olovli usul bilan portlatishga yo‘l qo‘yiladi.
Eni 5 m dan ortiq bo‘lgan zaboylarda ikki portlatuvchi tomonidan bir vaqtda yondiruvchi naychalarni yoqishga yo‘l qo‘yiladi.
§ 214. Olovli portlatish usulida shaxta qatlamini qulash burchagi 20⁰ gacha bo‘lib, tomi va tagi mustahkam, lavasini uzunligi 50 m dan ortiq, ma’dan olish joyini balandligi kami bilan 1,8 m bo‘lsa va bunda portlatiladigan zaryadlarning soni portlatuvchi olovo‘tar shnurlarni yondirayotgan vaqtda toza havo oqimli portlatish zaryadlaridan kamida 30 m masofada turishi sharti bilan chegaralanmaydi.
§ 215. Ko‘mirni qatlamlab olishda, agar zaboylarning birortasida portlatish ishlari bajarilsa, tomi, to‘shama yoki qatlamlararo bog‘lami qayishqoq bo‘lgan ma’dan olish zaboyida odamlarning bo‘lishiga yo‘l qo‘yilmaydi. Tik va qiya qulaydigan qo‘mir qatlamlaridagi lavalar, kameralar va lavalarni yuqorisidagi o‘yiqlar, shamollatish shtreklardagi portlatishda, portlatuvchining havo oqimini chiqaradigan inshootlarda turishiga, mazkur Qoidalar talablarini bajarish va odamlarni zaharli gazlar bilan zaharlanishining oldini olish yuzasidan burg‘ilash-portlatish pasportida ko‘rsatilgan tadbirlarni o‘tkazish sharti bilan yo‘l qo‘yiladi.
§ 216. Sun’iy muzlatilgan yoki siqiq havoli zonalardagi (kessonlardagi) portlatish ishlari faqat loyihalar bo‘yicha o‘tkazilishi kerak.