Ergashxodjaeva Sh. Dj., Qosimova M. S

 
Nazorat va mulohaza savollari 
1. Tovarlarni tarqatish xususiyatlari nimalardan iborat? 
2. CHakana savdo va ulgurji savdoni mazmunini izohlab bering. 
3. Savdoda vositachini tanlash qanday amalga oshiriladi? 
4. Sotish tarmog‘ini shakllantiruvchi omillarga nimalar kiradi? 
5. «Merchendayzing» siyosati deganda nimani tushunasiz? 
6. Savdo qilishning qanday yangi turlari va uslublarini bilasiz? 
7. Taqsimlash kanallari necha bosqichdan iborat? 
8. Savdo avtomatlari orqali tovar sotish deganda nimani tushunasiz?
9. Zamonaviy sotish usullariga nimalar kiradi? 
10. Vertikal marketing tizimi deganda nimani tushunasiz? 
 
 

---

199 
12 - BOB. KOMMUNIKATSIYA SIYOSATI 
 
12.1. Kommunikatsiya siyosatining mohiyati, mazmuni va maqsadlari 
Marketingda kommunikatsiya deb biz har xil auditoriyalar adresiga, shu 
jumladan, xaridorlar, sotuvchilar, ta’minotchilar, aksionerlar, boshqaruv organlariga 
firmadan yuboriladigan signallar majmuini tushunamiz.
Marketing kommunikatsiyalari deganda bozorda xo‘jalik yurituvchi sub’ekt 
oldiga qo‘yilgan vazifalarni bajarish maqsadida belgilangan bozor segmentlari bilan, 
shuningdek, muloqot doiralari bilan kommunikatsiyalarni ta’minlashga imkon 
beradigan texnologiya (fan, vositalar) tushuniladi. 
Aynan turli marketing kommunikatsiyalarining integratsion jarayonlari 
kommunikativ jarayonlarni boshqarishning turli vositalari va tamoyillarini sintez 
qiladigan ochiq joriy (shuningdek, istiqboldagi) resurslardan maksimal iqtisodiy va 
ijtimoiy foyda olishga qaratilgan xo‘jalik yurituvchi sub’ekt faoliyati to‘laqonli 
tizimi sifatida integratsiyalashgan marketing kommunikatsiyalari shakllantiradi. 
Kommunikatsiya faoliyatining asosiy vazifalari marketing strategiyasini amalga 
oshirish maqsadida korxonaning barcha bo‘g‘inlari samaraliroq ishlashi va texnik-
iqtisodiy ko‘rsatkichlarini oshirish hisoblanadi. SHu sababli qo‘yilgan vazifani 
bajarish uchun korxonaning turli bo‘linmalari qalin o‘zaro aloqa qilishi zarur, bu esa, 
eng avvalo, korxona ichida yo‘lga qo‘yilgan kommunikatsiyalarni hamda tashqi 
muhit bilan kommunikatsiyalar yaratish va qo‘llab-quvvatlash uchun ulkan hajmdagi 
xilma-xil vositalar yig‘indisini taqozo etadi. Aynan marketing makoniga kiritilganlik, 
yoki marketing kommunikatsiyalari kompleksi kompaniyaning investitsion jalb 
etuvchanligi va rivojlanish dinamikasini ta’minlaydigan asl qimmatini shakllantiradi. 
Kommunikatsiya siyosati – bu tovarni bozorga siljitish usullari yig‘indisidir. 
Kommunikatsiyaning asosiy vositalari bo‘lib pablik rileyshnz – jamoat bilan aloqa; 
reklama; sotishni rag‘batlantirish; maxsus ko‘rgazmalar; shaxsiy sotuv hisoblanadi. 

---

200 
Reklama- bir tomonlama ommaviy kommunikatsiyaning to‘lovli turi bo‘lib, u 
aniq bir homiydan chiqib, firma faoliyatini bevosita yoki bilvosita qo‘llab-
quvvatlashga xizmat qiladi. 
Shaxsiy sotuv - bu «o‘lchalik» kommunikatsiya yakka ikki tomonlama bo‘lib 
(dialog) maqsadi mijozni to‘xtovsiz tarzda harakatga keltirishga undashdan iborat. 
Bir vaqtning o‘zida firma uchun axborot manbai hamdir. 
Savdoni avj oldirish - shaxsiy reklama va shaxsiy savdoni to‘ldiruvchi hamma 
tovarni sotishni tezlashtirish va ma’lum kengaytirishga qaratilgan vaqtincha 
choralarni o‘z ichiga oladi. 
Jamoatchilik bilan aloqa - aniq maqsadga qaratilgan xarajatlar tashkilot va uning 
turli auditoriyalari orasida, o‘zaro bir-birini tushunish va ishonchli ruhiy holat 
yaratishga xizmat qiladi. Bu erdagi kommunikatsiyaning maqsadi faqat sotishgina 
emas, balki firma faoliyatini qo‘llab-quvvatlash hamdir. Bu an’anaviy muloqot 
vositalaridan tashqari quyidagi bevosita kommunikatsiya turlari: salonlar, 
yarmarkalar, ko‘rgazmalar, pochta orqali tarqatish, telemarketing, kataloglar orqali 
savdo ham mavjud.
Kommunikatsiya raqobat kurashida muvaffaqiyat omili bo‘lib hisoblanadi. 
Korxona o‘z firmasining yaxshi imijini yaratish uchun ko‘plab kommunikativ 
jarayonlar bilan o‘zaro kelishishga majburdir. Korxona tovar bilan raqobatlashib 
kommunikativ raqobatga chuqurroq, ya’ni bozorni muhimroq maqsadli segmenti va 
xaridorlari e’tiborini erishishga kurashib jalb etiladi. 
Keyingi kommunikativ siyosatda strategik va taktik choralarni ichiga oluvchi 
faqat kompleks yondashish imkoniyati qo‘yiladi. Buning uchun korxonadan 
tadbirkorlikning integratsiyalangan kommunikativ konsepsiyasini yaratish va 
rivojlantirish talab qilinadi.
Integratsiyalangan 
kommunikativ 
jarayonning 
xususiyati 
bo‘lib, 
kommunikatsiya vosita va jarayoni, tashuvchilari, shakllarining turli-tumanligi 
hisoblanadi. 

---

201