Ertaklar reja: Hаyvоnlаr hаqidаgi ertаklаr Sеhrli ertаklаr Hаyotiy-mаishiy ertаklаr ertak ertak

AQL VA BOYLIK.
Bir cholning to‘rt o‘g‘li bor ekan. Bir kuni chol:

- O‘g‘illarim, men qarib – qartayib qoldim, - debdi, - orangizdan bittangiz oila boshlig‘i bo‘lishi kerak. Kim aqlli va davlatmand bo‘lsa, u menga merosxo‘r bo‘ladi. Har qaysingiz menga aqlli va davlatli ekanligingizni ko‘rsating.

Eng katta o‘g‘li zumrad ko‘zli oltin uzuk taqqan qo‘lini uzatib debdi:
- Mana boyligim, boy odamda aql ham bo‘ladi.
Ikkinchi o‘g‘il zarbof choponini kiyib ko‘rsatibdi:
- Shu paytda meni ko‘rgan kishi boyligimga va aqlimga qoyil bo‘ladi, - debdi.
Uchinchi o‘g‘li kumush va javohirlar qadalgan kamarini beliga bog‘lab debdi:
- Hech kim umrida bunday kamarni ko‘rgan emas.
Chol boshini chayqab, katta o‘g‘illariga bir nima demabdi.
Kenja o‘g‘liga qarab:
- Nega sen indamaysan? Sen qaysi boyliging bilan maqtanasan? – debdi.
Menga zumrad ko‘zli uzuk ham yo‘q, zarbof chopon ham yo‘q, qimmatbaho kamar ham. Lekin mehnatkash qo‘lim bor, botir yuragim, aqlli boshim bor, - debdi.
Kenja o‘g‘lining javobi cholga yoqibdi, bor- yo‘g‘ini unga meros qoldiradigan bo‘libdi. Katta o‘g‘illariga uning so‘zidan chiqmasligini tayinlabdi.
Ko‘rinib turibdiki, insonning eng ma’naviy boyligi aqli bo‘lsa, moddiy boyligini ta’minlovchi – bu uning mehnatidir. Ota o‘g‘illaridan kenjasini oqilona bergan javobidan xursand bo‘lib, umri davomida akalarining farovon hayot kechirishlarida ko‘makdosh bo‘lishiga ishonch hosil qiladi. Shu bois, ota hayoti davomida topgan-tutganini kenja o‘g‘liga qoldiradi va odilona foydalanishini his qiladi. Buhday ertaklarni o‘qigan bolalar har bir maqsadga aql va zukkolik bilan erishish mumkinligi, uning zamirida mehnat yotganligini his qilib, ilm egallab, tafakkurlarini boyitishga harakat qiladilar.
Umuman olganda, o‘zbеk xаlq ertаklаri bolalarning dastlabki odob-axloq, hayot haqidagi darsligi desak mubolag‘a bo‘lmaydi. Ertaklarning oz‘iga xosligi hаr bir aniq va hayotiy vоqеlikkа nisbаtаn bolalarda mustaqil fikr uyg‘otishi, o‘z munоsаbаtini bildira olishi bilаn xаrаktеrlаnаdi. Ertaklar mavzusining g‘oyaviy-badiiy jihatdan yetukligi, tilining ixcham, soddaligi jihatidan bolalarning tinglash, o‘qish, fikrlash qobiliyatini shakllantirib boradi hamda ma’naviy barkamollik sari yetaklaydi. Bolalar insonlar xarakteridagi bir-biriga zid xislat va illatlarni anglashni, kuzatishni, xulosa chiqarishni dastlab ertaklar orqali o‘rganadilar. Shuning uchun hаm fаntаstik uydirmаlаr, bo‘lishi mumkin bo‘lmаgаn vоqеа – hоdisаlаr, g‘ayritabiiy kuchga ega qahramonlar kurashi va g‘alabasining tаsviri hаyotni аks ettirishning ertаkkа xоs pоetik yo‘li sifаtidа nаmоyon bo‘lgаn.

Foydalanilgan adabiyotlar:

1. O‘zbek xalq poetik ijodi. -Toshkent: “O‘qituvchi.” 1990.

2. Imomov K. O‘zbek xalq prozasi. -Toshkent: “Fan.” 1981.

3. Sattorov U. O‘zbek xalq toponimik rivoyatlari. Avt.ref.diss. -Toshkent.

2001.

4. Jo‘rayev M. O‘zbek xalq ertaklarida sehrli raqamlar. -Toshkent: “Fan.” 1991.
5. Jo‘rayev M., Shomusarov Sh. O‘zbek mifologiyasi va arab folklori.
-Toshkent: “Fan.” 2001.

6. 
   
   O‘zbek xalq maqollari. 2 tomlik. -Toshkent. 2002.
   
7. 
   
   Jahongirov G‘. O‘zbek bolalar folklori. –Toshkent. “O‘qituvchi.” 1975.
   

8. Imomov K. O‘zbek satirik ertaklari. -Toshkent: “Fan.” 1974.
http://hozir.org