Etrabynyň «Zaman» geňeşliginiň çäginde ýerleşýän Ysmamyt ata ýadygärlikler toplumy

---

Ysmamyt ata
Görogly
etrabynyň «Zaman» geňeşliginiň çäginde ýerleşýän Ysmamyt ata ýadygärlikler toplumy
zyýaratçylaryň gelim-gidimli mukaddes ýerleriň biri hasaplanýar. Ol antiк dünýä we IX asyra
degişli gadymy Eşretgala şäheriniň biziň günlerimize gelip ýeten bölegidir. Halk arasynda
Ysmamyt ata ady bilen giňden meşhur bolan bu şahsyýetiň hakyky ady XX asyryň ortalaryna
çenli nämälimligine galdy. «Ysmamyt ata efsany örän gyzykly hem bendi edijidir — diýip, geçen
asyryň 50-nji ýyllarynda bu ýere gelen hem-de bu taryhy şahs barada halk rowaýatlaryny içgin
öwrenen gündogarşynas alym G.R.Snesarew ýazýar. Onda hakykata laýyk gelýän kök bar.
Rowaýata görä, Ysmamyt ata Muhammet pygamberiň dosty we egindeşi Musaýyb Gazynyň
ogludyr». Abulgazynyň ýazgylarynda bu gonamçylyk Ismamut ata şeklinde agzalýar we
Şährislamdan Horezme gelýän kerwen ýolunyň ugrundaky möhüm düşelgeleriň biri hökmünde
getirilýär. Soňra hywa taryhçylary Munisiň, Agehiň eserlerinde bu at Ism Mahmut Ata
görnüşinde ýazylýar. Taryhy çeşmelere görä, hezreti pygamberimiz bu ülkä öz mübärek namasy
bilen Seýit Ibn Musaýyb atly sahabasyny iberýär. Şol zamanda ady Ismi-Mahmut diýlip tutulan
bu sahabanyň mertebesini halk hakydasy suwaryş ulgamynyň gözbaşynda duran sarpaly
şahsyýet derejesine göterýär. Bu jähtden «Hanýap», «Ortaýap» akabalarynyň gazylmagy onuň
ady bilen baglanyşdyrylýar. Eger halk arasynda onuň kakasy Musaýyb Gazynyň hormatyna
gazylan ýaba «Gazawat» («Gazy abat») diýil ýän bolsa, onuň özüniň hormatyna çekilen şaýap
«Weliýap» («Öwlüýä ýap») atlandyrylýar. Şeýdibem, Seýit ibn Musaýyb asyrlar üzre ekin
meýdanlarynyň ençe muşakgat we kynçylyklar bilen jykyrlar arkaly suwarylyp gelinýän bu
ülkesinde emeli suwaryş desgalaryny bina etdirýär. Şol döwürlerde ekin meýdanlaryny
suwarmak bilen baglanyşykly mesele iň müşgul işleriň biri bolup, belent hem bitekiz ýerlere
jykyr bilen belli-bir tertipde suw ýetirmegiň özi mümkin däl zat hasap edilipdir. Şonuň üçinem,
ýerli ilat nesilden-nesle bu sebitde birinji bolup abu-haýat getireniň Ysmamyt atadygy baradaky
Taryhy

---

 
Last edited 2 years ago
 by 
95.85.109.234
 
rowaýaty gürrüňlere berk ynanýar. Görogly şäherçesindäki muzeýde bu gadymy künjekde
ulanylan şol suwaryş gurallarynyň galyndy-bölekleri saklanýar. Bu taryhy eksponatlar ata-baba
oturymly mekanyň geçmişinden habar berýär. Halk hakydasynda müdimi galýan rowaýatlaryň
öz-özünden peýda bolmaýandygy mälimdir. Il-günüň mydam hyzmatynda bolup, halk nazaryna
düşen ynsanlaryň uly işleri nesilden-nesle geçip, rowaýaty wakalar görnüşine eýe bolýar.
Ysmamyt ata baradaky köp sanly rowaýatlaryň hakykata näderejede golaýdygyny bolsa, indi
ençeme asyrlar bäri onuň aramgähine gelýän, onuň mukaddes ruhundan medet dileýän
zyýaratçylaryň yzy üzülmeýän akymy tassyklaýar. Bir wagtky gülläp ösen gadymy şäheriň
çäginde tapylan jäçlerden çen tutup, hünärmenler onuň IX asyrlaryň ahyryna degişlidigini
aýdýarlar. Ysmamyt ata ýadygärlikler toplumynyň aýry-aýry binalary dürli döwürlere degişlidir,
muny olaryň paýdiwarynyň dürli derejelerde tutulmagy-da tassyklaýar. Bu toplumyň häzirki
durky dokuz bölekden ybaratdyr. Daş köçe galanyň iň gadymy, iň abat saklanan bölegidir.
Köçäniň gurluş aýratynlygy onuň ilkibaşda söwda hajatlary üçin ulanylan ýer bolandygyny
görkezýär. Toplumdaky Gurhanhana daş köçäniň günbatar böleginde ýerleşýär. Daş köçä
sepleşýän goşmaça dälizden gyşky metjide girelge açylýar we ol günbatardaky ýazky metjide
utgaşýar. Bu metjit-medresede il-günüň hormat-sarpasyna mynasyp bolan meşhur adamlar
sapak alypdyrlar.
"Diýar" žurnaly. Aşgabat. 2015. №8.
Çeşmesi: "
https://tk.wikipedia.org/w/index.php?
title=Ysmamyt_ata&oldid=212945
"
Edebiýat