Excel dasturida jadvalli ma’lumotlarni qayta ishlash

Ma’lumotlarni qayta ishlashda, ayniqsa ma’lumotlar statistik ko’rinishda bo’lib hisob kitob ishlari bajarilish va ular taxli natijalari talab etilgan bo’lsa bunday ma’lumotlarni Excel elektron jadvali orqali uning imkoniyatlaridan foydalanib qayta ishlash o’rinlidir. ularni jadval ko’rinishda tasvirlash bilan birgalikda hisob-kitob ishlarini olib borishga to’g’ri keladi. Jadval satr va ustunlardan tashkil topadi. Ma’lumotlar ustun va satrlar kesishmasidan hosil bo’lgan yacheykalar(katakchalar)ga yoziladi. Bu holda jadvalning bir qism yacheykalari oldindan berilgan ma’lumotlar bilan, boshqa qism yacheykalari esa oldindan ma’lum bo’lgan ma’lumotlar ustida bajarilgan turli xil arifmetik amallar natijasida hosil bo’ladi.

Jadval ko’rinishdagi ma’lumotlarni qayta ishlash uchun maxsus dasturlar paketi ishlab chiqilgan. Elektron jadvallar asosan iqtisodiy harakterga ega bo’lgan mma’dlumotlarni qayta ishlash mo’ljallangan. Elektron jadvallarda ishlashni o’rganish masalani dasturlovchi yordamisiz hal etish imkonini beradi. Elektron jadvallar shaxsiy kompyuterlarda asosan 1980 yildan keyin qo’llanila boshlagan. Dastlab, asosan Lotus 1-2-3 elektron jadvali qo’llanilgan. Keyinchalik kompyuterlarda SuperCals elektron jadvali qo’llanilgan. Hozirgi vaqtda zamonaviy kompyuterlarda ancha takomillashgan elektron jadvallar qo’llanilmoqda, xususan Microsoft Excel.

Ushbu laboratiriya ishida Microsoft Excel dasturi haqida nazariy ma’lumotlar, laboratoriya ishlarini bajarib zaruriy ko’nikmalar hosil qilamiz.

Excel Microsoft Office paketi tarkibidagi dastur bo’lib, u Windows operatsion qobiq dasturi boshqaruvida ishlovchi hamda ma’lumotli elektron jadvallarni tayyorlash va qayta ishlashga mo’ljallangan.

Excelda tayyorlangan har bir hujjat (ma’lumotli jadval) ixtiyoriy nom va .XLS kengaytmadan iborat Файл bo’ladi. Excel atamasida bunday Файл “Ish kitobi” (Workbook) deb yuritiladi.

Microsoft Excelning asosiy ish maydoni - bu “Ish kitobi” bo’lib, u bir yoki bir nechta ish varaqlaridan iborat. Ish varag’ida buxgalter(hisobchi) kitobi kabi, sonlar, matnlar, arifmetik ifodalar, hisoblar qator va ustunlarda joylashgan bo’ladi. Excel ning buxgalter kitobidan asosiy farqi barcha hisob ishlarini uning o’zi bajaradi, lekin ma’lumotlarni kiritish foydalanuvchi zimmasida qoladi.

Excel elektron jadvali 65536 ta satr (row) va 256 ta ustun (column)dan iborat. Qatorlar 1 dan 65536 gacha bo’lgan butun sonlar bilan tartiblangan, ustunlar esa lotin alifbosining harflari bilan belgilanadi: A, B, ... , Z. Agar harflar etishmasa ikkita harflar birikmasidan foydalaniladi: AA, AB, ... , IV. Qator va ustun kesishmasida elektron jadvalning asosiy tarkibiy elementi - yacheyka (cell) joylashgan. YAcheyka nomeri ustun va satr nomerlarining birikmasidan tashkil topadi. Har bir yacheykaga son, matn yoki formula tarzidagi ma’lumotlar kiritiladi. Ustun yoki satrning o’lchamini o’zgartirish ham mumkin.

Jadvalning tanlangan yacheykasiga o’tish uchun aniq manzil (adres) ko’rsatilishi kerak. U qator va ustun kesishmasida, masalan A1, B4, F9, AB3 kabi ko’rsatiladi.

Ishchi stolning birinchi qatorida dastur sarlavhasi ishga tushirilgan Файл nomi bilan birgalikda (Microsoft Excel-Kniga1) hamda oynani boshqarish tugmachalari joylashgan.

Ikkinchi qatorida Excel dasturining buyruqlarini saqlovchi menyu satri joylashgan.

Bu erdan kerakli uskuna «sichqoncha» ko’rsatkichi yordamida tanlanadi. Tanlangan uskuna «sichqoncha» tugmachasini qo’yib yubormasdan oyna chegarasiga o’rnatiladi.

Oynaning asosiy qismini jadval egallaydi va [A1] yacheykada kursor turadi(2-rasm). Kursorni [],[],[],[] ko’rsatgichlar yordamida jadval bo’ylab siljitish mumkin.

Excel dasturi bilan ishni tugallash quyidagi usullarning biri bilan bajariladi:

1. 
   [ALT][F4] tugmachalarini birgalikda bosish bilan.
   
2. 
   Excel ishchi stolining yuqori o’ng burchagida joylashgan x belgida «sichqoncha» tugmachasini bosish bilan.
   
3. 
   Menyuning Файл bo’limidan Выход buyrug’ini tanlash bilan.
   

Agar Excel dasturidan chiqishda ekranda saqlanmagan Файл bo’lsa, u holda ekranda muloqat oynasi paydo bo’ladi va undagi so’rovga javob beriladi: Yes(Da)- faylni saqlash, No(Net)-faylni saqlamasdan chiqish, Cancel(Otmena)-dasturga qaytish.