Ф. И. О. Оралиқ назорат учун саволлар

211-18 Ф.И.О.	Оралиқ назорат учун саволлар
4. Ракҳимов Абдулатиф	1. локал тармоқларнинг таснифи. 2. Тарқалган тармоқлари (Wide Area Networks - WAN).

Локал тармоқларнинг таснифи.

1. Lokal tarmoqlar (LAN–Local Area Network), bir korxona, muassaning bir yoki bir nechta yaqin binolardagi ob‘ektlarni boglaydi. Lokal tarmoqdagi kompyuterlar orasidagi masofa uncha katta emas, agar radiokanal aloqasidan foydalansa 20 kmni tashkil qiladi.

Lokal tarmoqda kompyuterlarni birlashtiruvchi sim (kabel) sifatida qalin koaksil, ingichka koaksil, juft-juft qilib o’ralgan (toking Ring «vitaya para») optik to’qima (tola) simlari ishlatilishi mumkin.

Lokal kompyuter tarmoqlari boshqa kompyuter tarmoqlari turlaridan quydagi xususiyatlari bilan farq qiladi:

1. O’zining o’lchamlari ;

2. Axborot almashish texnologiyasi bilan;

3. Topologiyasi (tuzilishi) bilan

Lokal kompyuter tarmog’ining o’lchamlari uncha katta bo’lmaganligi sababli, ular o’ziga xos dizayniga ega bo’lishi mumkin. Ko’p hollarda ular bitta kabeldan tashkil topgan axborot tashish texnologiyasiga ega bo’ladi. Lokal kompyuter tarmog’ining axborot uzatish tezligi 10 Mb/sek dan 100 Mb/sekgacha bo’ladi.

Lokal kompyuter tarmog’ining topologiyasi ko’p hollarda quydagi ikki ko’rinishga ega bo’ladi: to’g’ri chiziqli topologiya va aylana ko’rinishli topologiya. Bunday bir topologiyada istalgan kompyuter ishlab turgan bo’lishi mumkin, hozirgi onda ishlab turgan, ya‘ni tarmoqqa axborot jo’natayotgan kompyuter мастер deyiladi.

Master ishini qolgan kompyuterlar kutib turadi. Shuning uchun 2 ta kompyuter bir vaqtning o’zida axborot jo’natish hollarini bartaraf etish rejimi statsionar va dinamik rejim bo’lishi mumkin. Axborot jo’natish mexanizimi markazlashtirilgan va markazlashtirilmagan bo’lishi mumkin. Har qanday kompyuter tarmog’idan foydalanishning shu tarmoqqa xos qoidalari, ya‘ni protokollari ishlab chiqilgan.

LANning afzalliklari

1.Resurslarni almashish: LAN ulangan qurilmalarda ulanish mumkin bo'lgan printerlar, brauzerlar, modemlar, DVD-ROM disklari kabi kompyuter resurslari kabi resurslarni almashishni ta'minlaydi. Bu xarajatlarni va apparatni sotib olishni kamaytiradi.

2.Dasturiy ta'minotni almashish: Mahalliy tarmoqda, har bir mijoz uchun tarmoq uchun alohida litsenziyalangan dasturiy ta'minot sotib olish o'rniga, bir xil dasturiy ta'minotni tarmoqqa ulangan bir qator kompyuterlarda ishlatish oson.
3.Oson va arzon aloqa: ma'lumotlar va xabarlarni tarmoqqa ulangan boshqa kompyuter bilan osongina baham ko'rish mumkin.
4.Markazlashtirilgan ma'lumotlar: barcha tarmoq foydalanuvchilari ma'lumotlari markaziy / server kompyuterining qattiq diskida saqlanishi mumkin. Bu foydalanuvchilarga kerakli ma'lumotlarga kirish uchun tarmoqdagi istalgan kompyuterdan foydalanishda yordam beradi.
5.Ma'lumot xavfsizligi: Ma'lumotlar server kompyuterida saqlanganligi sababli, ma'lumotlarni faqat bitta joyda boshqarish oson bo'ladi va ma'lumotlar ham xavfsizroq bo'ladi.
6.Internet almashish: Mahalliy tarmoq barcha LAN foydalanuvchilari o'rtasida yagona Internet aloqasini baham ko'rish imkoniyatini beradi. Maktab laboratoriyalari va Internet-kafelerida yagona ulanish barcha ulangan kompyuterlarni Internet bilan ta'minlash uchun ishlatiladi.
LANning kamchiliklari

1.Yuqori o'rnatish qiymati: Mahalliy tarmoqlarni o'rnatish uchun dastlabki o'rnatish xarajatlari yuqori, chunki server yaratish uchun maxsus dasturiy ta'minot mavjud. Shuningdek, chekilgan kabel, kalitlar, hublar, marshrutizatorlar, kabellar kabi aloqa vositalari qimmatga tushadi.

2.Shaxsiy hayotning buzilishi: LAN ma'muri har bir LAN foydalanuvchisining shaxsiy ma'lumotlar fayllarini ko'rishi va tekshirishi mumkin. Bundan tashqari, u LAN foydalanuvchisining kompyuterini va Internet tarixini ko'rishi mumkin.
3.Ma'lumotlar xavfsizligi tahdidi: Agar serverning qattiq diskida LAN ma'muri tomonidan xavfsizligi ta'minlanmagan bo'lsa, ruxsatsiz foydalanuvchilar ofis yoki shaharchaning muhim ma'lumotlariga kirishlari mumkin.
4.LANni parvarishlash bo'yicha ish: Mahalliy tarmoq tarmoq ma'murini talab qiladi, chunki dasturiy ta'minotni o'rnatish, dastur xatolari yoki apparatning ishlamay qolishi yoki mahalliy tarmoqdagi kabelning uzilishi kabi muammolar mavjud. Ushbu muammolarni hal qilish uchun LAN ma'muri talab qilinadi.
5.Cheklangan hududni qamrab oladi: LANlar cheklangan, chunki ular bitta ofis, bitta bino yoki yaqin atrofdagi binolar kabi kichik maydonni qamrab oladi.


LAN tarmog’i diagrammasi

211-18 Ф.И.О.	Оралиқ назорат учун саволлар
4. Ракҳимов Абдулатиф	1. локал тармоқларнинг таснифи. 2. Тарқалган тармоқлари (Wide Area Networks - WAN).

2.Тарқалган тармоқлари (Wide Area Networks - WAN).

Texnologiyasi, miqyosi bilan kompyuter tarmoqlari bir–biri bilan farq qiladi. Odatda keng zonali kompyuter tarmoqlari bir kichikroq mamlakat, yoki kichikroq qit‘a miqyosida ishlatiladi.

WAN larda host (asosiy) kompyuterlar bir-biri bilan komunikatsiya tizim osti deb ataluvchi tizim osti bilan ulanadi. Kompyuter tarmog’ining kommunikatsiya tizim osti subnet deb ataladi.

Subnetning asosiy vazivasi–tarmoqdagi asosiy kompyuterlar orasida aloqa o’rnatishdan, ya‘ni tarmoqdagi bir kompyuterdan ikkinchi asosiy kompyuter axborot uzatishdan iboratdir. Keng zonali kompyuter tarmoqlarida–WANlarda quydagi ikkita tushunchani ajratib takidlab o’tamiz.

1. Aloqa tarmoqlari (Subnet)

2. Tarmoqning amaliy masalalarini yechishda qo’llaniladigan qismi, ya‘ni host (asosiy) kompyuterlar.

Bu 2ta tushunchani bir-biridan ajratish WANlarni loyxalashni, ya‘ni ularni dizaynini soddalashtirish imkoniyatini beradi. Ko’p hollarda komutatsiya yoki aloqa Subneti quydagi 2ta har xil kompyuterlardan iborat bo’ladi:

1. Uzatish tarmoqlari (liniya peredachi)

2. Boshqa aloqa tarmog’iga ulash elementlari.

Uzatish tarmoqlarining vazifasi aloqa axborotlarini uzatish,ya‘ni bitlarni uzatishdan iborat).

Axborotlarni bitta asosiy kompyuterdan boshqa asosiy kompyuterlarga o’zatiladi. Bu alohida aloqa tarmog’ining vazifasi. Bitta aloqa tarmog’ini boshqa aloqa tarmog’i bilan ulaydigan elementlarning vazifalari bir aloqa tarmog’ini boshqa aloqa tarmog’i bilan ulashdan iboratdir. Bu vazifani, ya‘ni bir tarmoqni ikkinchi tarmoq bilan ulash vazifasini maxsus moslashtirilgan kompyuterlar bajaradi. Tarmoqlarni ulash elementiga kiruvchi tarmoqdan axborot kelganda ulash elementi kelgan axborotni jo’natish uchun chiqish tarmog’ini tanlashi kerak. Tarmoqlarni ulaydigan kompyuterlarni router deb qabul qilamiz.

Router – yo’naltiruvchi, marshrutizator degan manoni bildiradi.

Lekin asosiy kompyuterlar har doim LANlarga ulangan bo’lishi shart emas. Agar bitta router dan jo’natilgan axborot,ikkinchi router yetib borishi uchun orada 2-3 ta routerlardan utsa, tabiyki, jo’natilgan axborot oralikdagi routerlarga kelib kiradi. Ma‘lumki bu oralik routerda saqlanib turishi mumkin, keyin chiqish yo’li bush bo’lganda jo’natiladi. Axborotni bir routerdan boshqaga yetib borish modeli 2 nuqtali model deyiladi (Point to point). Bu modelda axborot jo’natuvchi va axborot qabul qiluvchi bor.

Katta xajimga ega bo’lmagan axborotlar va o’zaro teng bo’lgan axborotlar adabiyotda cellelar deyiladi. Keng zonali kompyuter tarmog’ining WANlarni topologiyasi irregulyar (noto’g’ri) sxemada bo’ladi.

WANning avzalliklari

1. 
   IT infratuzilmasini markazlashtiradi - Ko'pchilik WAN afzalliklarini eng yuqori darajaga ko'taradi. WAN barcha saytlar uchun elektron pochta yoki fayl serverlarini sotib olish zaruratini yo'q qiladi. Joylarni almashtirish uchun faqat sizning ofisingizdagi ofislardan birini o'rnatishingiz kerak. WAN-ni sozlash serverni boshqarish ham oson, chunki siz bir nechta tizimlarni qo'llab-quvvatlashingiz, takrorlashingiz, joylashtirishingiz yoki himoya qilishingiz shart emas. Bundan tashqari, WAN sozlamalari barcha IT-kompaniyalarga kirish uchun markazlashtirilgan kirish imkoniyatini taqdim etish orqali biznesning asosiy ko'lamini ta'minlaydi.
   

2. 
   Shaxsiy hayotingizni kuchaytiradi - WAN-ni o'rnatish sizga ma'lumotlarni Internet orqali yuborishingizga hojat bo'lmagan joyda, maxfiy ma'lumotlarni almashish imkonini beradi. O'zingizning shaxsiy ma'lumotlaringizga qo'shimcha himoya qatlamini qo'shish uchun WAN ma'lumotlaringizni yuborishdan oldin ularni shifrlab qo'ying. U erda juda ko'p xakerlar shunchaki kompaniya ma'lumotlarini o'g'irlash uchun jon berishmoqda, biznes tarmoq orqali kirish uchun barcha himoyaga muhtoj.
   

3. 
   O'tkazish qobiliyatini oshiradi - WANS ko'pincha keng tarmoqli tarmoqlar o'rniga o'z tarmoqlarining asosi sifatida kabel tizimlarini ishlatadi. Tarmoqli tizimlardan foydalanish kompaniya uchun ko'plab ijobiy tomonlarni taklif etadi, shu jumladan keng polosali ulanishni tezroq etkazib berish. WANS shuningdek har oy ma'lumotlarning cheksiz uzatilishini taklif qiladi, shuning uchun siz ushbu havolalardan istalgancha foydalanishingiz mumkin va xarajatlarni oshirmasdan. Muloqotni takomillashtirish nafaqat ishlashni oshiradi, balki ishlashni ham oshiradi.
   

4. 
   ISDNga bo'lgan ehtiyojni yo'q qiladi - WAN telefonlashtirish uchun bir nechta ISDN operatorlarini yollash zaruratini bartaraf etish orqali xarajatlarni kamaytirishi mumkin. Buning o'rniga siz o'zingizning WAN-ni olib yurishingiz mumkin. Agar sizning WAN-provayderingiz "ovozni nazorat qilsa", siz audio chiqishni yaxshiroq ko'rmasligingiz mumkin. Shuningdek, sizga ISDN zanjiridan foydalanadigan telefonlarga nisbatan ancha arzon qo'ng'iroq tezligi foyda keltiradi. Ba'zi kompaniyalar elektr aloqalarini ishlatadilar. Ularda ISDN va WAN orqali tashqi qo'ng'iroqlar mavjud. Ushbu usul nafaqat pulingizni tejashga, balki sizning hisobingizni kamaytirishga imkon beradi.
   

5. 
   Kafolatlangan ish vaqti - ko'plab WAN provayderlari biznesni qo'llab-quvvatlashni taklif qilishadi. Bu sizning SLA-ning bir qismi uchun oylik, oylik yoki yillik bonus olasiz degan ma'noni anglatadi. Ular sizga tik turgan soatni ham berishlari mumkin. Kafolatlangan ish vaqti sizning ishingiz qanday bo'lishidan qat'i nazar, katta ortiqcha. Iltimos, uni kutib oling. Doimiy mijozlarning qattiq talabi tufayli bugungi kunda hech bir kompaniya bozorda istalgan vaqtda buyurtma bera olmaydi.
   

6. 
   Xarajatlarni qisqartirish, foydani oshirish - ISDNga ehtiyojni yo'q qilish bilan bir qatorda, WAN sizga xarajatlarni kamaytirishga va boshqa bir qator usullar bilan daromadni oshirishga yordam beradi. Masalan, WANS bir joyda turli xil ob'ektlardan yig'ilish miqdorini yo'q qiladi yoki kamaytiradi. Sizning Qo'shma Shtatlardagi biznes guruhingiz Germaniyadagi ishlab chiqarish guruhingiz bilan videokonferentsiyalar va elektron pochta xabarlari yordamida yaxshi hamkorlik qilishi mumkin. Faqatgina sayohat qilish xarajatlarini tejash, WAN-ga sarmoya kiritishni siz uchun imkoniyatga aylantirishi mumkin.
   

7. 
   Katta geografik hududni qamrab oladi: Keng tarmoq tarmog'i 1000 km dan ortiq katta geografik maydonni qamrab oladi. Agar sizning ofisingiz turli shaharlarda yoki mamlakatlarda bo'lsa, siz o'zingizning ofis filiallaringizni keng tarmoq tarmog'i orqali ulashingiz mumkin.
   

8. 
   Yangilangan fayllar va ma'lumotlarni oling: Keng tarmoq tarmoqlari sizga serverdan yangilangan fayllar va ma'lumotlarni olish imkoniyatini beradi. Agar server yangi ma'lumotlar bilan yangilangan bo'lsa, u holda barcha ulanish moslamalari bir necha soniya ichida ushbu yangilangan ma'lumotlarni oladi.
   

9. 
   Dasturiy ta'minot va resurslarni almashish: LAN kabi, biz ham dasturiy ta'minot dasturlarini va boshqa resurslarni Internetdagi boshqa foydalanuvchilar bilan bo'lishishimiz mumkin.
   

10. 
    Yuqori tarmoqli kengligi: WAN 1000 km dan ortiq katta geografik maydonni qamrab oladi. shuning uchun WAN-lar LAN va MAN-larga nisbatan yuqori o'tkazuvchanlikka ega.
    

WANning kamchiliklari

1. 
   Yuqori konfiguratsiya jarayoni - WAN-lar yanada murakkab va qiyin, shuning uchun ularni o'rnatish arzonroq. Shubhasiz, WAN qanchalik katta bo'lsa, shuncha ko'p qiymat o'rnatiladi. Yuqori qiymatni belgilashning sabablaridan biri bu uzoq joylarni ulash zarurati. Biroq, umumiy tarmoqlardan foydalanib, siz faqat dasturiy ta'minot (SD-WAN) yordamida WAN yaratishingiz mumkin, bu esa o'rnatish xarajatlarini kamaytiradi. Shuni yodda tutingki, WAN-larni sotib olish narxi / ishlashi o'n yil yoki undan oldinroq bo'lganidan yaxshiroqdir.
   
2. 
   Xavfsizlikni buzish -WANlar ichki xavfsizlikni buzilishining ayrim turlariga yo'l ochadi, masalan ruxsatsiz foydalanish, ma'lumotlarni o'g'irlash va ma'lumotlarga zarar etkazish. Ko'pgina kompaniyalar filiallar haqida gap ketganda ba'zi xavfsizlik xususiyatlariga ega bo'lishsa-da, ular ko'pincha ma'lumotlar bazalarining xavfsizligidan joylarga yuborilgan ma'lumotlarni boshqarish va boshqarish uchun foydalanadilar. Ushbu strategiyalar ma'muriy xarajatlarni kamaytiradi, ammo kompaniyaning o'z ob'ektlarining xavfsizligini bevosita buzish imkoniyatini cheklaydi. Ba'zi kompaniyalar, shuningdek, tezkor ishlash vaqtlarini va SSL trafigiga tezroq kirishni taklif qilishadi, bu esa xavfsizlikni yaxshilashga va yangi ma'muriyatlarni joriy etishga ehtiyoj sezmaydi.
   

3. 
   Ta'minot masalalari - WANni boshqarish qiyin, bunga shubha yo'q. Ma'lumotlar markazining 24/7 ishlashini ta'minlash barcha uchun eng katta g'amxo'rlikdir. Ma'lumot markazlari menejerlari nosozliklarni yuzaga kelishidan oldin aniqlab olishlari va sabablaridan qat'i nazar, ma'lumotlarning ishlamay qolishini imkon qadar kamaytirishlari kerak. Bo'sh vaqt ko'proq xarajatlarga olib keladi, aslida Infonetics Research tadqiqotlari shuni taxmin qiladiki, Shimoliy Amerikadagi o'rta va yirik bozorlar har yili IT va kommunikatsiya texnologiyalari ishlamay qolishi uchun 100 million dollar yo'qotadi.
   

4. 
   Xavfsizlik devori va antivirus dasturlari kerak: Xavfsizlik muammosiga duch kelganligi sababli, xakerlar kirish va o'zgartirishi mumkin bo'lgan Internetdagi ma'lumotlarni uzatishni himoya qilish uchun xavfsizlik devorlari va antivirus dasturlaridan foydalanish WAN-larning asosiy ehtiyojidir. Bundan tashqari, ba'zi odamlar viruslarni kompyuterlarga kiritishlari mumkin, shuning uchun antivirus dasturlari ham o'rnatilishi kerak.
   

WANning tarmoq diagrammasi