F. R. Qodirova, Sh. Q. Toshpo’latova, N. M. Kayumova,M. N. A’zamova maktabgacha pedagogika darslik

Tayanch dasturining maqsadi maktabgacha yoshdagi har bir bolani maktab ta’limiga sifatli tayyorlash: odobli, aqlli, xushmuomala, o‘ziga ishongan, o‘z oldiga qo‘ygan maqsadini amalga oshirishga intiladigan, mustaqil fikrlaydigan, milliy va umummilliy qadriyatlarni qadrlaydigan, jismonan sog‘lom bolani tarbiyalashdan iborat.

Dasturning vazifasi bolani jismoniy, aqliy hamda ijtimoiy-hissiy jihatdan kamol toptirish va sog‘lig‘ini muhofaza qilish; erkin fikrlash, ijodiy qobiliyatini rivojlantirish, axloqiy va ma’naviy jihatdan barkamol, shuningdek, kelajakda mustaqil va ongli yashaydigan komil inson qilib voyaga etkazish uchun zarur shart-sharoitlar yaratishdan iborat.

Dasturning mazmuni quyidagi tamoyillarga tayanadi:

• maktabgacha ta’limning davlat va jamiyat talablariga mosligi;

  
  

• maktabgacha ta’limning demokratikligi;

  
  

• bola shaxsiga yo‘naltirilganligi;

  
  

• bolani sog‘lomlashtirishga qaratilganligi;

  
  

• bolaning qobiliyati, ehtiyoji, imkoniyatiga mosligi;

  
  

• maktabgacha ta’limda o‘yin faoliyatining etakchiligi;

  
  

• maktabgacha ta’limning insonparvarligi;

  
  

• maktabgacha ta’limning ijtimoiy turmush bilan mosligi;

  
  

maktabgacha ta’limning oila va boshlang‘ich ta’lim bilan uzviyligi.

Dastur quydagi tamoillarga tayanadi:

• maktabgacha ta’limning davlat va jamiyat talablariga mosligi;

  
  

• maktabgacha ta’limning demokratikligi;

  
  

• bola shaxsiga yo‘naltirilganligi;

  
  

• bolalarni sog‘lomlashtirishga qaratilganligi;

  
  

• bolalarning qobiliyati, ehtiyoji, imkoniyatiga mosligi;

  
  

• maktabgacha ta’limda o‘yin faoliyatining yetakchiligi;

  
  

• maktabgacha ta’limning insonparvarligi;

  
  

• maktabgacha ta’limning ijtimoiy turmush bilan mosligi;

  
  

• maktabgacha ta’limning oila va boshlang‘ich ta’lim bilan uzviyligi.

  
  

Dastur asosida bolalarda quydagi shaxsiy sifatlar:

• ijodkorlik, tasavvur, zukkolik;

  
  

• mustaqil fikrlash layoqatiga ega bo‘lish;

  
  

• muammolarni aniqlash va ularni hal etish yo‘llarini topish;

  
  

• jamiyat, mamlakatlar, atrof-muhit muammolariga befarq qaramaslik – shakllantirilishi lozim.

  
  

Dastur quyidagi omillarga asoslanadi:

• davlat va jamiyat boshqaruvini erkinlashtirish va uning barkamol shaxsga bo‘lgan munosabatning kuchayganligi;

  
  

• erkin fuqaro ma’naviyatining shakllanishi;

  
  

• milliy urf-odatlar va tarixiy xotira, o‘zlikni anglash tuyg‘usi rivojlanayotganligi;

  
  

• milliy va umuminsoniy qadriyatlarga hurmat-ehtirom tuyg‘usini shakllanayotganligi

  
  

Mazkur dasturda maktabgacha yoshdagi davr quydagi bosqichlardan tashkil topadi:

• go‘daklik (1 yoshgacha), bu o‘z navbatida tug‘ilgandan 0-6 oylikkacha va 6-12 oy bo‘lgan yosh davrlaridan iborat

  
  

• ilk yosh davri ikki bosqichda amalga oshiriladi: 1-2 yosh va 2-3 yosh davrlari;

  
  

• kichik yosh (3-4 yosh);

  
  

• o‘rta yosh (4-5 yosh);

  
  

• katta yosh (5-6 yosh);

  
  

• maktabga tayyorlov davri (6-7 yosh).

  
  

Bolalarni rivojlantirish va maktabga tayyorlashning quydagi yo‘nalishlari metodologik asos bo‘lib hisoblanadi, bular:

• bolalarni jismoniy rivojlantirish, o‘z-o‘ziga xizmat va gigiena;

  
  

• bolalarni ijtimoiy-hissiy rivojlantirish;

  
  

• bolalarning nutqi, o‘qish va savodga tayyorgarligi;

  
  

• bolalarning bilish jarayoni, atrof-olam to‘g‘risidagi tasavvurga ega bo‘lishi va uni anglash kabi ta’lim tarbiyaviy vazifalar kiritilgan;

  
  

1. Dasturning bolalarni jismoniy rivojlantirish, o‘z-o‘ziga xizmat va gigiena yo‘nalishi bo‘lishi;

   
   

• Bolarning rivojlanish hususiyatlari yosh davrlar bo‘yicha

  
  

(tug‘ilgandan-7 yoshgacha); yoritilib, har yosh davrga ta’rif beriladi, bolalarni jismoniy rivojlantirishning asosiy shartlari yoritilgan.

Jismoniy rivojlanish jarayoniquydagi bosqichlarga bo‘linadi;

1. Yirik motorikani rivojlantirish

   
   

2. Mayda motorikani rivojlantirish

   
   

3. Sensomotorikani rivojlantirish

   
   

Yirik motorikani rivojlantirishga – asosiy harakatlarni mashq
qildirish, yurish-yugurish, tashlash-ilb olish va irg‘itish, emaklash va emaklab yurish, tirmashib chiqish, muvozanat saqlash, dumalatish, sakrash umumrivojlantiruvchi mashqlardan – qo‘llar va yelka kamari, oyoqlar, gavda uchun, saflanish va katta saflanish, suzish, velosipedda uchish, o‘z tana a’zolarini boshqarishga o‘rganadi.


Mayda motorikani rivojlantirish – bunda bola biron-bir faoliyatni
yanada aniqroq bajarish (ushlash, ochish, yonish, qirqish, bo‘lish) uchun o‘z qo‘llari va barmoqlarini ishlatish va ulardan foydalanish malakasiga ega bo‘ladi.


Sensomotorikani rivojlantirish – uncha katta bo‘lmagan tekislikda
koptokni dumalatish, uni oldingga, yuqoriga irg‘itish, o‘z xatti-harakatlarini boshqarish uchun sezgi organlaridan (ko‘rish, eshitish, qo‘l bilan xis etish, xid bilish) foydalaniladi.
Shuningdek chiniqtirish va sog‘lomlashtirish

• Ertalabki gigienik badan tarbiya mashqlari

  
  

• Chiniqtirish tadbirlari

  
  

• Ochiq xavodagi sport o‘yinlari

  
  

• Sakrab o‘ynaladigan, irg‘itib ilib olish, osqichdan o‘tish va tirmashib chiqish, ermak, o‘zbek xalq harakatli o‘yinlari kiritilgan.

  
  

Gigiena: shaxsiy gigiena, uxlash, ovqatlanish gigienalarga bo‘linadi.

Madaniy-gigienik ko‘nikmalarni egallash va o‘ziga-o‘zi xizmat qilish qoida va talablari,